Өндірісті жобалаудағы санитарлық талаптар

 

            КІРІСПЕ

 

 

     

Өндірістің дұрыс жүмыс  істеуі үшін және бәсекеге қабілеттіліг үшін өндірістегі санитарлық эпидемиологиялық нормалар және техникалық қауіпсіздік ережелері қатаң сақталуы қажет. Оны қадағалау мақсатында керекті заң нормалары қабылданған. Қазақстан Республикасының "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" заңының "Өндiрiстiк нысандарды жобалауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" атты санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау Министрінің  2005 жылғы 8 шілдеде N 334 бұйрығымен бекітілген.

Өндірістегі ғимараттардың  ауа  температурасы қоршаған орта мен атмосфера ауасының температурасына  байланысты. Металлургиялық, машина жасайтын, әртүрлі өнеркәсіптерде температура өте жоғары, ал температурасы төмен өндірістегі ғимараттарда мысалға, от жақпайтын, ашық жерлерде орналасқан ғимараттарда ауасы төмен болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өндіріс объектілерін жобалауға қойылатын  
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" туралы санитарлық-эпидемиологиялық ережелері мен нормалары

1. Жалпы ережелер

 

 

      1. "Өндіріс объектілерін жобалауға  қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық  талаптар" Санитарлық-эпидемиологиялық  ережелері мен нормалары (әрі  қарай санитарлық ережелер) өндіріс  объектілерін жобалаумен, салумен, қайта салумен және эксплуатациялаумен қызметі байланысты жеке және заңды тұлғалар мен ұйымдарға тағайындалған.     

 2. Осы санитарлық ережелер мен нормаларда келесі терминдер мен анықтамалар қолданылған:      

1) өндірістік объект - өнімді шығаруға, жұмысты атқаруға және қызмет көрсетуге байланысты шаруашылық қызметінің объектісі, олар адамның денсаулығы мен мекен-жайына әсер ету көзі болып табылатын процестерді, жабдықтарды және технологияны қолданумен жүзеге асырылады;     

 2) аэрация - құрамындағы органикалық заттармен жылдам тотығуы үшін түрлі ортаның ауамен жасанды қанығуы;     

3) санитарлық қорғау зонасының  шекарасы - санитарлық қорғау зонасының  (әрі қарай СҚЗ) немесе кеңістіктің  жоспарлы проекциясының барынша  көп территориясын шектейтін линия, әсер етуші нормаланатын факторлар оның маңынан тыс жерде белгіленген гигиеналық нормативтен аспайды;     

4) ластану зонасы - ластану көзінің  маңындағы территория, оның шегінде  атмосфераның жер беті қабаты  концентрациясының мүмкіндік шегінен асатын зиянды заттармен ластануы мүмкін;      

5) рециркуляция - температураны және  қоспадағы компоненттердің концентрациясын  реттеу мақсатымен технологиялық  процеске газдардың, сұйық және  қатты заттардың ағымының толығымен  немесе жекелей қайтып келуі;     

6) шлам - руданы ұсақтау процесінде, байытқанда, бұрғылағанда немесе  өндірістік қызметте түзілетін  пайдалы қазбалар немесе тау  жынысы;     

7) шламоотвал - шламды жинайтын, сақтайтын  жер.

 

2. Өндірістік  объектілерді орналастыруға қойылатын  
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

 

 

      3. Өндірістік объектілер (әрі қарай  - объектілер) белгіленген тәртіпте  бекітілген аудандық жоспардың  жобасы мен қаланың (елді мекеннің) бас жоспарына сәйкес жобалануы  керек.     

4. Объектілерді салу жобалары:     

1) өндірісте зиянды немесе зияндылығы  аз заттарды қолдануды;     

2) зиянды өндірістік факторлардың  интенсивтілігін, сонымен бірге  шығаратын зиянды заттардың және  қалдықтардың көлемін жоятын  немесе барынша көп төмендететін  технологияны және жабдықтарды қолдануды;      

3) өндірістік және қоршаған  ортаның гигиеналық нормаларының  талаптарын қамтамасыз ететін  кешенін қарастыруы керек.     

5. Өндірістік объектілердің алаңдары  селитебтік және рекреациялық  территорияға қатысты желдің  ық жағына орналасуы керек.     

6. Адамның денсаулығы мен мекен-жайына  негативті әсер ету көзі болып  табылатын технологиялық процесімен  объектілердің кәсіпорнының толық  жобалық қуаттылығымен анықталатын  санитарлық-қорғау зонасы болуы  керек.     

7. СҚЗ-ның өлшемі осы санитарлық ережелердің 1-ші қосымшасында келісілген өндірістік объектілердің жіктелуіне сәйкес қабылдануы керек.     

8. Жалпы өндірістік алаңда орналасқан  объектілердің топтары үшін шығатын зиянды заттың қосындысын және барлық физикалық әсер ету көздерін, әрекеттегі объектілердің табиғи бақылауының жылдық циклының нәтижелерін ескере отырып, біртұтас СҚЗ-ы белгіленуі керек.     

9. Санитарлық-қорғау зонасы:  
      1) Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген бағдарлама бойынша атмосфералық ауаның ластану деңгейіне үлгі жасаумен және күші бар стандарттарға сәйкес объектіден шығатын зиянды заттарды есептеу негізінде бекітіледі. Румбалар бойынша (әрі қарай - р) желдің басым бағытының жиілігін ескере отырып, үлгі жасау нәтижелері бойынша СҚЗ-ның кеңдігін түзету кезінде р<12,5% болса, бағыт бойынша ластану зонасын қысқартуға рұқсат етілмейді;     

2) рекеттегі, салынып жатқан және салынуға белгіленген өндірістік объектілерден шығатын зиянды заттардың биологиялық әсерінің қосындысы әсерін, сонымен бірге осы заттардың трансформациялануының зиянды өнімін ескере отырып, концентрациясының мүмкіндік шегіне (әрі қарай - КМШ) салыстырмалы түрде атмосфералық ауаның ластану деңгейіне үлгі жасау;     

3) физикалық факторлардың мүмкін  әсер ету деңгейін есептеу;     

4) жобаланатын, салынатын және  әрекеттегі объектілердің әлемдік  және отандық аналогтарын сараптау;      

5) арнайы лабораториялық және  аспаптық тексеру нәтижелері  негізінде мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдарының санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы болғанда ғана белгіленген тәртіпте бекітіледі;     

10. СҚЗ-на алынған жерлерді ауылшаруашылығы  объектілері (ауылшаруашылығы дақылдарын  өсіру, мал жайылымы және пішен  шабу) үшін пайдалану мүмкіндігі, өндірістен шығатын зиянды заттардың мөлшері мен сипатын ескере отырып анықталуы керек.      

11. Объектілердің жобаларымен қатар  санитарлық-эпидемиологиялық сараптау  жүргізу үшін территорияны меңгеру  және жайластыру жобалары мен шаруашылық ауыз суы көздерін санитарлық қорғау зоналары көрсетілуі керек.  
      СҚЗ-ның жайластыруын жобалауда көшеттерді сақтап қалу қарастырылуы керек. Селитебті территория жағынан кеңдігі 50 метрден (әрі қарай - м.) кем емес, ал 100 м-ге дейінгі кеңдікте - 20 м-ден кем емес ағаш-бұталы өсімдік көшетінің алқабы орналасуы керек.      

12. Вентиляция және кондиционерлеу  жүйелерімен ауаны ұйымдастырып  және ұйымдастырмай алатын жерлеріндегі  объектінің алаңында жекелеген  ғимараттар мен имараттар, өндірістік бөлмелердің жұмыс зонасы үшін сыртқы ауадағы зиянды заттардың мөлшері КМШ-нен 30%-тен аспайтындай етіп орналасуы керек.      

13. Өндірістік объектінің территориясында  функционалдық зоналар: өндірістік, әкімшілік-шаруашылық, транспорттық-қоймалық  және қосалқы объектілер бөлінуі керек. Шектес өндірістік ғимараттардан туындайтын, циркуляциялық зонаның енінен кем емес кеңдіктегі ажыраумен зиянды заттарды пайдаланатын объектілердегі әкімшілік-шаруашылық және қосалқы зоналары өндірістік және транспорттық-қоймалық зоналардан бөлінуі керек.     

14. Зиянды заттарды пайдаланғандағы  технологиялық жабдықтардың ашық  алаңдары мен ғимараттардың ұзын  осьтері желдің басым бағытына  параллельді болуы керек.     

15. Жолдан және құрылыстан бос  объектінің территориясы жайластырылуы және көгалдандырылауы қажет.     

16. Жобаланатын және әрекеттегі  объектілердің осы санитарлық  ережелердің 1-ші қосымшасында белгіленген СҚЗ-ның өлшемдері төмендегі жағдайларда ұлғайтылуы мүмкін:  
      1) Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2004 ж. 18-ші тамызындағы N 629-шы бұйрығымен бекітілген, нормативтік-құқықтық актілердің мемлекеттік реестрінде 3076 нөмірімен тіркелген "Атмосфералық ауаны қорғауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" санитарлық-эпидемиологиялық ережелері мен нормаларына (әрі қарай СанЕмН) сәйкес селитебті территорияның атмосфералық ауасындағы зиянды заттардың мөлшерін қамтамасыз етпейтін, ескірген технологиялық жабдықтардың болуы;  
      2) газды, шаңды ұстайтын жабдықтардың тиімділігінің төмендігі және гигиеналық нормативтерге дейін атмосфералық ауаның ластауыштарын төмендетудің техникалық шешімдерінің болмауы;  
      3) селитебтік және өндірістік территориялардың желдің басым бағытына қолайсыз орналасуы;  
      4) техникалық құралдармен ластану деңгейін төмендету мүмкіндігі болмағанда СҚЗ-ның шекарасынан тыс жерде, атмосферадағы химиялық заттардың мөлшерінің КМШ-нен және шудың, дірілдің, радиожиіліктегі электромагниттік толқынның және басқа зиянды физикалық факторлардың деңгейінің мүмкіндік шегінен (әрі қарай ДМД) асуы.

3. Өндірістік  ғимараттарға, бөлмелерге және имараттарға  қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

 

 

      17. Өндірістік ғимараттардың және  имараттардың жобаларында 1 жұмысшыға  келетін меншікті алаң 4,5 метр  квадраттан (әрі қарай м ² ) кем болмауы керек.     

18. рбір тұрақты және тұрақсыз жұмыс орнының алаңы 2,2 м ² -тан кем болмауы керек (кабиналардан және объектілерден басқалары), олардың бос алаңының шамасы арнайы талаптармен  келісіледі. Жабдықтармен, қызмет көрсететін зоналармен, жүріп өтетін жолдармен, өтетін жерлермен, резервтегі алаңдар мен аралық қойманың орындары нормативке кірмейді.      

19. Микроклимат бойынша 15 метр  кубтан (әрі қарай м ³ ) кем емес нормативтің талаптарын қамтамасыз ету қажеттілігіне сүйене отырып, бөлменің көлемі есептеу жолымен анықталады.     

20. Егер де табиғи ауа алмасуы  мен жарықты бұзбаса, өндірістік  ғимараттардың сыртқы қабырғасына  жапсыра құрылыс салуға рұқсат  етіледі.     

21. Бу, газ және шаң түріндегі  зиянды заттарды бөлмейтін ыстық  технологиялық процестермен сипатталатын  объектіні орналастыру үшін, табиғи басқарылатын ауа алмасуын (аэрацияны) қамтамасыз ететін қабырғаның және шатырдың конструктивтік элементтерімен бір қабатты ғимараттар немесе көп қабатты ғимараттардың жоғары қабаттары қарастырылуы керек.      

22. Зиянды заттар бөлінетін болса, тек қана табиғи ауа алмасуды жобалауға рұқсат етілмейді.     

23. Қауіптілігі І-ші және ІІ-ші  кластағы зиянды заттардың жабық  бөлмелерге бөлінуі болжанған  объектіні жобалау барысында,  оқшауланған бөлмелерге немесе  пультті немесе операторлық зоналардан осы жабдықтарды басқаратын зоналарда технологиялық құрал-саймандарды орналастыру қарастырылады.     

24. Қауіптілігі І-ІІ-ші кластағы  зиянды заттармен жұмыс жүргізіліп  жатқан бірнеше өндірісті бір  ғимаратқа орналастырғанда, улы  заттардың көп компонентті қоспасының түзілуіне және көрші өндірістік бөлмелерге олардың таралуына кедергі жасайтын құрылыс шешімдерін қолданумен, жекелеу қамтамасыз етілуі керек.     

25. Өндірісті жобалаудың технологиялық  талаптарына сәйкес табиғи жарығы  жеткіліксіз үй астында және цокольдық қабатта терезесіз және жарық күн тартарсыз ғимаратты салуға, тұрақты жұмыс орындарымен өндірістік бөлмелерді орналастыруға рұқсат етіледі. Бұл кезде мыналар қарастырылуы керек:  
      1) жасанды жарық;  
      2) эритемді сәулелену құрылғысы;  
      3) жасанды жарығы бар (жасанды жарық коэффициенті 0,5%-тен кем емес) жұмыс орнынан 100 м-ден алыс емес қашықтықта жұмысшылар қысқа уақытқа демалуға арналған бөлменің құрылғысы;  
      4) осы санитарлық ереженің талаптарына сәйкес тұрақты әрекеттегі ықтиярсыз вентиляциямен қамтамасыз ету.     

26. Ашық алаңдарға технологиялық  және энергетикалық, жабдықтарды  орналастырғанда, олардың басқару  пульттерін орналастыруға арналған  және жұмысшылардың демалатын  бөлмелері қарастырылуы керек.     

27. Шаң бөлінуі мүмкін бөлмелерде, оның жинақталуын және жиыстырылуын қиындататын конструктивтік элементтер мен өңдейтін материалдар қолданылмауы керек.     

28. Өндірістік бөлмелерге ауаны  әкелетін вентиляциялық камераларға  алаң қарастырылуы керек. Вентиляциялық қондырғыларды үйдің ішіне жасалған үстіңгі жарты қабатқа, консольды тірекке орналастыруға рұқсат етілмейді. Ауа келетін камералардың кіретін есігі бөлменің, коридордың, тамбурдың ішінен немесе ауасында зиянды заттары жоқ жердің сыртынан болуы керек.     

29. Басқару пульттерінің бөлмелерінде, санитарлық-тұрмыстық қондырғыларда  және жаяу жүретін туннельдерде  зиянды сұйықтықтар мен газдарды, сонымен бірге транзиттік бу  құбырларын салуға болмайды.     

30. Жылытылатын өндірістік бөлмелердің  сыртқы қоршауын жобалау, төбенің және қабырғаның ішкі бетіне конденсаттың түзілу мүмкіндігін болдырмауы керек. Бұл талаптардан шығу тәртібі ылғалды бөлмелерге ғана рұқсат етіледі.     

31. Зиянды және агрессивті заттарды  пайдаланатын учаскелер орналасқан  бөлмелердің ішкі құрылыс конструкциясын қосқанда, қабырғаны, төбені және басқа беттерді өңдеу үшін, сорбцияны болдырмайтын және жүйелі тазартуды, ылғалды және вакуумды жиыстыруды, қажет болғанда - дезинфекцияны қажет ететін материалдар болуы керек.      

32. Ашылатын терезелері және жарық күн тартарларымен жабдықталған ғимараттар мен имараттарда еденнен немесе жұмысшы алаңынан басқарылатын, ашық ойықтың шамасын реттейтін механизмдер, сонымен бірге осы тәріздес жұмыстарды ыңғайлы және қауіпсіз орындауды қамтамасыз ететін терезені, күн тартарларды және жарық арматурасын тазарту үшін механизмдер мен алаңдар қарастырылуы керек.     

33. Бөлмелердің және жабдықтардың  түспен безендірілуі бейнеленудің  ең аз коэффициентін (0,4-тен  артық емес) ескере отырып орындалуы  керек.     

34. Жаңа ғимараттар мен имараттарды  салу және әрекеттегілерін қайта  салу кезінде сыртқы қоршаулар  арқылы, сонымен бірге технологиялық  көздерінен жұмысшы зонасына  жылу мен суықтың артығымен  түсуін азайтуға бағытталған  шаралар қарастырылуы керек.     

35. Түрегеп тұрып жұмыс істейтін жылытылатын бөлмелердің еденін жабатын материал жылуды сіңіретін коэффициенті метр квадратты градусқа көбейтіп, бір сағатқа көбейтіп 6 килокалория (әрі қарай - ккал/м ^2. град ^.сағ.) болуы қажет немесе ағаш кедергісімен немесе жылу изоляциялайтын кілемшесімен жабылуы керек.