Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасы – Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден органдары мен қатысушылары кедендік операцияларды жүргізу  мақсатында қолданылатын тауарлар сынамалары. Жоғарыда аталған кодтау тауарлардың біртаңбалы идентификациясын қамтамасыз ету үшін сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асырғанда кеден органдарымен ұсынылатын және де кедендік декларациялардың автоматталған өңдеулері және де өзге де құжаттарды өңдей үшін қолданылады. КО СЭҚ БТН 21 бөлімнен және 97 топтан тұрады (қазіргі таңда КО СЭҚ БТН 77 тобы алдын ала бекітіліп қойылған және қолданылмайды). Тауарды Кеден одағының аумағына әкелгенде, оларға кеден бажын төлеуден босату немесе кеден бажының мөлшерін төмендету түріндегі тарифтік жеңілдіктер қолданылуы мүмкін. Кедендік жеңілдіктерді қолдану тәртібі 2008 жылдың 12 желтоқсанына қатысты тарифтік  жеңілдіктер беру туралы Бұйрықпен бекітілген. 2010 жылдың 1 қаңтарына дейін қабылданған, бұл халықаралық құжаттардың олардың қорытынды жағдайларына сәйкес күшін жойған құжаттарды бірдейлендірілгенге дейін кеден баждарын төлеу бойынша да тарифтік жеңілдіктер беріледі.

Кеден одағында қолданылатын тарифтік жеңілдіктердің бірі- тарифтік квота болып табылады. Бұл тарап  мемлекеттердің бірыңғай кеден аумағына тауарлардың әкелуін реттеу шарасы, ол белгілі бір уақыт аралығында әкелінетін кеден баждарының мейлінше төмен мөлшерін анықтау кезінде  тауарлардың белгілі бір саны әкелінгенде және де мына саннан жоғары тауар саны әкелінгенде кіргізілетін кеден бажы мейлінше жоғары (кіргізілетін кеден бажының квотадан тыс мөлшері) болса қолдануды қарастырады.Кеден одағының күшіндегі тарифтік жеңілдіктердің тізімі тараптардың өзара келісімі бойынша өзгеріске ұшырауы мүмкін. Тарифтік квотаны қолдану механизміне мысал ретінде тарифтік квоталары 2010 жылдың 1қаңтарынан бастап орнатылатын тауарлардың тізімі және осы тауарлардың Беларусь Республикасының, Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының аумақтарына әкелінуі үшін тарифтік квота мөлшері бола алады. Дамушы мемлекеттердің тізімі- Кеден одағының тарифтік преференцияларының жүйесін қолданушылар, Дүниежүзілік банкпен табыстың жоғары деңгейлі елдері ретінде сыныпталмайтын елдерді қамтиды. Ал дамыған мемлекеттердің тізімі- Кеден одағының тарифтік преференцияларының жүйесін қолданушылардың мейлінше дамыған мемлекеттердің тізімі кіретін елдерді қамтиды.

 

2.1. Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасы

Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасы – Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден органдары мен қатысушылары кедендік операцияларды жүргізу мақсатында қолданылатын тауарлар сынамалары.

Кеден одағының Кеден кодексіне  сәйкес КО СЭҚ БТН сыртқы саудалық және өзге де сыртқы экономикалық қызмет түрлерін кедендік – тарифтік және тарифтік емес шараларын жүзеге асыру, кедендік статистика жүргізу үшін қолданылады. КО СЭҚ БТН Дүниежүзілік кеден ұйымының тауарларды кодтау мен сипаттаудың ҮЖ, ТМД Тауар номенклатурасына негізделіп, Кеден одағының Комиссиясымен бекітіледі.

КО СЭҚ БТН өзгерістерді енгізу туралы шешімдер кеден органдарының ұсыныстары негізінде қабылданып, Кеден одағы комиссиясының ресми сайтында жарияланады. КО СЭҚ БТН техникалық енгізілуін Ресей Федерациясының атқарушы билігінің мемлекеттік органы, кеден ісі саласындағы уәкілетті органы – Ресей Федерациялық кеден қызметі жүзеге асырады.

КО СЭҚ БТН жүргізу  мақсатында тәжірибелік жұмыста  келесідей түсініктер қолданылады:

• КО СЭҚ БТН – Кеден одағының кеден аумағында кедендік сыныптама мақсаттарына қолданылатын тауарлардың бірыңғай атаулар тізімі, сипаттамалары мен кодтары.
• КО СЭҚ БТН халықаралық негізі – Дүниежүзілік кеден ұйымымен жасалған және ҮЖ жайлы Конвенцияның үздіксіз қосымшасы болып табылатын тауарларды сипаттаумен кодтаудың ҮЖ номенклатурасы. Берілген номенклатура бірыңғай КО СЭҚ БТН өңдеуде толығымен негізі етіп алынды.
• КО СЭҚ БТН жүргізу- Бірыңғай ағымдағы жағдайын қолдау мен жариялауда қажетті өзгерістерді енгізуге қажетті барлық әрекеттердің орындалуы.
• Бірыңғай КО СЭҚ БТН техникалық жүргізілуі – КО СЭҚ БТН жүргізуді техникалық қамтамасыз етуге қажетті әрекеттердің орындалуы, олар халықаралық негіздеме мен соған қатысты құжаттардың өзгеріс мониторингі, халықаралық негіздеменің өзгерістер туралы бірыңғай КО СЭҚ БТН жүргізу туралы сәйкесінше ұсыныстармен өзгерістер туралы сараптамалық ақпаратты ұсыну, КО СЭҚ БТН сәйкес кодтарының корреляциялық кестелерін құру, КО СЭҚ БТН жариялымына дайындық пен соған түсініктемелер енгізу.
• Техникалық интеграция – КО СЭҚ БТН техникалық енгізу мен КО СЭҚ БТН түсініктемелер және де КО СЭҚ БТН үлгілі нұсқасы мен КО СЭҚ БТН мәтіндік файлдар негізіндегі түсініктемелер енгізу, Кеден одағының Комиссиясының шешімдеріне қатысты өзгерістер.

КО СЭҚ БТН мәні сонда, әрқайсысына 10-таңбалы код беріледі, сол кейінірек ресімдеу немесе кедендік төлемдерді шегеріп алу сияқты кедендік операцияларды жүргізгенде қолданылады.

Жоғарыда аталған кодтау тауарлардың біртаңбалы идентификациясын қамтамасыз ету үшін сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асырғанда кеден  органдарымен ұсынылатын және де кедендік декларациялардың автоматталған өңдеулері  және де өзге де құжаттарды өңдей үшін қолданылады. КО СЭҚ БТН 21 бөлімнен және 97 топтан тұрады (қазіргі таңда КО СЭҚ БТН 77 тобы алдын ала бекітіліп қойылған және қолданылмайды).

КО СЭҚ БТН  тауарларының 10-таңбалы коды мынаны білдіреді:

1. алғашқы 2 цифр (мысалы, 72, қара металлдар)- СЭҚ ТН тауар тобы;
2. алғашқы 4 цифр (мысалы, 7201, шекті және айналмалы немесе жиналған өзге де бастапқы формаларда)- тауар позициясы;
3. алғашқы 6 цифр (мысалы, 720110, шойын және легирленбеген, құрамында  фосфоры 0,5% немесе одан көп емес)- тауар субпозициясы;
4. 10 цифр, көрсетілетін толық тауар коды(мысалы, 7201101900, шекті шойын, легирленбеген,массасында кремнийдің кемінде 1%бар)- тауар кіші субпозициясы.

Тасымалданатын тауар  кодын анықтау декларантқа жүктелген, оның дұрыстығы кеден органдарымен бақыланады. Тасымалданатын тауар берілген КО СЭҚ БТН кеден коды төлемдерін өндіріп алуға жататындарын есептеу үшін қолданылады және де егер мұндай әрекет берілген тауарларға қарастырылса, оларға арнайы шараларды қолдану қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2. Тауарларға қатысты тарифтік жеңілдіктер

Тауарды Кеден одағының аумағына әкелгенде, оларға кеден бажын төлеуден босату немесе кеден бажының мөлшерін төмендету түріндегі тарифтік жеңілдіктер  қолданылуы мүмкін. Кедендік жеңілдіктерді  қолдану тәртібі 2008 жылдың 12 желтоқсанына қатысты тарифтік  жеңілдіктер  беру туралы Бұйрықпен бекітілген. Көрсетілген бұйрықтың 2-бабына сәйкес, кеден  одағы аясында кедендік жеңілдіктерді қолдану шешімін  Кеден одағының Комиссиясының ұсынуымен  тек консенсус негізінде жүзеге асырады. Мұның өзінде тарифтік жеңілдіктер жеке сипатқа ие емес және шығу еліне тәуелді емес  түрде қолданылуы тиіс.

Мына тауарларға қатысты  тарифтік жеңілдіктерге жол беріледі:

1. сәйкесінше кедендік ресімдер шегінде кедендік бақылаумен әкелінетін, кеден одағының кеден заңнамасымен бекітілген;
2. құжаттармен бекітілген мерзім шегінде жарғылық капитал шетелдік меншік иесі қоры салымы ретінде енгізілген, осы капиталды қалыптастыруға  қажет;
3. мемлекеттердің халықаралық ынтымақтастық шегінде әкелінген, ғарыштық кеңістікті зерттеу мен пайдалану саласында және де ғарыштық құралдарды Кеден одағының Комиссиясымен бекітілген тізім бойынша қызмет көрсету келісімдері.

Кеден одағының мүше мемлекеттерімен  халықаралық келісімдерімен бекітілген, 2010 жылдың 1 қаңтарына дейін қабылданған, бұл халықаралық құжаттардың  олардың қорытынды жағдайларына сәйкес күшін жойған құжаттарды бірдейлендірілгенге  дейін кеден баждарын төлеу бойынша  да тарифтік жеңілдіктер беріледі.

Үшінші мемлекеттерден жарғылық (қоймалық) капиталға (қор) өкілдердің (шетелдік өкілді қоспағанда) салым  ретінде әкелінетін тауарларға қатысты  тарифтік жеңілдіктер қарастырылады, олардың мерзімі осы капиталды  Кеден одағының мүше мемлекеттерінің  ұлттық заңнамаларымен қарастырылған  тәртіпте өзге де құжаттармен бекітілген.

Тарифтік жеңілдікті Кеден  одағына мүше- мемлекет Кеден одағының Комиссиясының кіргізілетін тауарлардың  қолдануымен бақылаудың ұсынылған  мехазизмімен мақұлдаған жағдайында қолдануы мүмкін. Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден баждарын төлеуден жеңілдік берілген жағдайда, мұндай шешімді қабылдаушы, осындай жеңілдік берілетін нақты төлеушілерді анықтайды және Кеден одағының мүше мемлекеттерінен басқа елдің аумағында экономикалық айналымға тартылған қолданылуы қосылмайды.

 

2.3. Тарифтік квота

Кеден одағында қолданылатын тарифтік жеңілдіктердің бірі- тарифтік квота болып табылады. Бұл тарап  мемлекеттердің бірыңғай кеден аумағына тауарлардың әкелуін реттеу шарасы, ол белгілі бір уақыт аралығында әкелінетін кеден баждарының мейлінше төмен мөлшерін анықтау кезінде  тауарлардың белгілі бір саны әкелінгенде және де мына саннан жоғары тауар саны әкелінгенде кіргізілетін кеден бажы мейлінше жоғары (кіргізілетін кеден бажының квотадан тыс мөлшері) болса қолдануды қарастырады.

Тарифтік квоталар әдетте ауыл шаруашылық тауарларын нарықтық сұранысын қанағаттандыру мақсатында, ауыл шаруашылық өндірісін қолдау және де халықаралық сауданы дамытуға жәрдемдесу мақсатында қолданылады. Сәйкесінше тарифтік квотаны қолдану кеден  одағының Комиссиясының шешімімен  анықталады, ол кеден одағына мүше мемлекеттердің бірінің ұсынысы  негізінде қабылданады. Кеден одағының комиссиясының шешімімен орнатылған бірыңғай кеден аумағына тауарды енгізу тарифтік квотаның көлемі, мұндай тауардың тұтыну көлемі мен бірыңғай кеден аумағына баламалы тауардың өндірісі көлемінің айырмашылығынан аспауы тиіс. Егер баламалы тауардың өндірісі оның бірыңғай кеден аумағында тұтыну санына тең келсе немесе одан асып түссе , онда тарифтік квотаның орнатылуына жол берілмейді. Комиссия тарифтік квота көлемін тарап мемлекеттерінің арасында әр мемлекеттің өндіріс көлемі мен тұтыну көлемінің арасындағы айырмашылыққа пропорционалды түрде бөледі, ол бірыңғай кеден аумағы үшін тарифті квотаның көлемін анықтауда назарға алынды. Кеден одағының комиссиясы тарифтік квотаның әдістемесі мен бөлу тәртібін сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың арасында анықтайды және де қажет болған жағдайда , үшінші мемлекеттердің арасында тарифтік квотаны белгілейді.

Кеден одағының кеден аумағына тарифтік квотаны  қолданумен әкелінетін тауарлар ішкі тұтыну үшін сыртқы экономикалық қызметке қатысушыға  тарифтік квота  белгіленген мемлекетте жүзеге асырылады. Бұл жағдайда, қажетті талап сәйкесінше уәкілетті мемлекеттік органмен берілетін мұндай тауарлардың әкелуіне лицензияның болуы қажет. Лицензияның  берілуі тарифтік квота берілген сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың арыздарының негізінде жүзеге асырылады. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың арасында тарифтік квотаны бөлу, квотаны алу қатынасындағы теңдік пен меншік формасы бойынша белгілеріне теңсіздік жасамау бойынша тіркелу орны немесе нарықтағы орнына байланысты болады.

Тарифтік квотаны қолдану  бойынша шешімді қабылдауда комиссия мыналарды басшылыққа алулары тиіс:

• тарифтік квотаны белгілі бір уақыт аралығына орнату;
• егер тарифтік квота үшінші мемлекеттер арасында бөлінетін болса, барлық мүдделі тұлғаларды оларға берілетін тарифтік квотаның мөлшері жайлы хабардар ету:
• тарифтік квотаның қолданылуы жайлы оның көлемі мен қолданыс мерзімі, тауарларға орнатылатын кеден бажының мөлшері, тарифтік квота шегінде әкелінетін тауарлар және олардың үшінші мемлекеттердің арасында бөлінуі жайлы ақпаратты жариялау.

Егер тарифтік квотаны  барлық үшінші мемлекеттердің жеткізулерімен болған келіссөздердің негізінде жүзеге асыру мүмкін болмаса, үшінші мемлекеттердің арасында тарифті қолдану туралы шешім комиссиясымен үшінші мемлекеттерден келетін тауар түсімінің көлемін  ескере отырып келесі кезеңдң қабылдануы тиіс. Тарифті квота қолданылатын тауардың кезеңін таңдауды комиссия жүзеге асырады. Оның үстіне ережеге  сәйкес өткен кезең үшін кез келген келесі үш жыл қабылданады, оларға қатысты  импорттың шынайы көлемдерін көрсететін ақпарат қол жетімді. Тарифтік квотаны  таңдау мүмкіндігі болмаса, онда тарифтік квота оның шектеуі болмаған кезде, импорт көлемінің шынайы көлемін  мейлінше бағалау негізінде қолданылады. Тарифтік квотаны қолдану механизміне  мысал ретінде тарифтік квоталары 2010 жылдың 1қаңтарынан бастап орнатылатын  тауарлардың тізімі және осы тауарлардың Беларусь Республикасының, Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының аумақтарына әкелінуі үшін тарифтік квота мөлшері бола алады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.4. Тарифтік преференциялар

2008 жылдың 25 қаңтарында қабылданған  бірыңғай кедендік- тарифтік реттеу  туралы келісімінің 7-бабына сәйкес  дамыған мемлекеттердің дамыған  немесе мейлінше дамыған экономикалық  дамуына ықпалдасу үшін кеден  одағының тарифтік преференцияларының  бірыңғай жүйесі қолданылады,  ол Кеден одағының тарифтік  преференцияларының бірыңғай жүйесін  қолданушы мемлекеттердің тізімін  қамтиды. Оларға қатысты бірыңғай  кеден аумағына әкелінгенде тарифтік  преференциялар ұсынылады. Тарифтік  преференциялардың бірыңғай жүйесін  қолдану тәртібі 2008 жылдың 12 желтоқсанындағы  Кеден одағының тарифтік преференцияларының бірыңғай жүйесі туралы бұйрықтың қосымшаларымен реттеледі. Дамушы мемлекеттердің тізімі- Кеден одағының тарифтік преференцияларының жүйесін қолданушылар, Дүниежүзілік банкпен табыстың жоғары деңгейлі елдері ретінде сыныпталмайтын елдерді қамтиды. Ал дамыған мемлекеттердің тізімі- Кеден одағының тарифтік преференцияларының жүйесін қолданушылардың мейлінше дамыған мемлекеттердің тізімі кіретін елдерді қамтиды.