Конақ үй сервисінің теориялық аспектілері

   Қонақ үй индустриясында франчайзингпен айналысатын  ең ірі серіктік Нью-Джерси штатында Парсиппанидағы Hospitality Franchise System  болып табылады (3413 қонақ үй). Одан кейінгі Choice Hotels International (2487 қонақ үй) және де тізімде үшінші орын алатын – Holiday Inn Worldwide болып табылады.

   Лицензия  сатып алушы үшінде (оның иесі сияқты) франшизаның артықшылықтары мен кемшіліктері бар.

   Артықшылықтары:

   - Істі бастау үшін жоспарлар  мен спецификация пакеті;

   - Бүкіл елге жарнама;

   - Брондаудың орталықтанған жүйесі;

   - Жиһаз, жабдықтар сатып алғандағы  жеңілдіктер;

   - Фирма анықтамасында көрсетілуі.

   Кемшіліктері:

   - Жоғыры жарна төлеуі;

   - Орталықтанған брондау жүйесі  тек 17-26%  сақталынатын бөлмелерді  ғана береді;

   - Лицензияны сатып алуда, оның  иесі белгіленген стандарттарды  ұстау керек;

   - Лицензияны сатып алуда оның  иесімен шартынан таймау керек.

   Фирма үшін артықшылықтар:

   - Нарықта үлесінің үлкеюі және  де сәйкесінше мәртебесінің өсуі;

   - Өзінің лицензиясын қолдану құқығы  үшін қосымша табыс.

   Тәуекелділік:

   - Сапа стандарттарын ұстау қиын ;

   - Өз лицензиясын сенімсіз адамға  сатып қателік жіберуі мүмкін.

   Серіктік.

   Кәсіпорынды қаржыландыруын дамытудың басқа  қызықты әдісі Travelodge фирмасымен қолданысқа енді – ол серіктік. Бұл жоспар бойынша  мотельдік бизнеске кіргісі келген ер-зайыпты мотель құнының жартысын төледі. Жұбайлар басқарушы ретінде  жалақы алып, соған қоса кәсіп орын операциялардан түскен пайда олармен компания арасында тең бөлінді. Travelodge  серіктігі (қазір ол Forte Hotels and Motels серіктігінң бөлігі) осы партнерлік келісімдерден пайда табу тәжірибиесін бастап кеңейтті.

   Аренда.

   Аренда (Лизинг) 1950-60 жылдары көпшілікке белгілі болды, бұл шаруашылық жүргізу әдісін қонақ үй индустриясында әлі де, бірақ сиректеу, қолданып жүр.

   Бұл әдіс арендаға алушыға да, компанияға да, нарыққа шығып онда күшеюіне мүмкіндік береді. Қонақ үй сатудан  ақылдасқан пайызға арендаға беріледі, негізінде бұл 20-дан 50 пайызға дейін. Мысалы, американдық қонақ үйлердің халықаралық етек алуы Hilton компаниясының Сан – Хуанедағы  (Пуэрто-Рико) отельдердің бірін жалға алудан басталды.

   Дамушы  елдерде мемлекет кәсіпорынды жалға беру аса танылған. Кейбір аймақтарда, ерекше айтқанда Батыс Еуропада, аренда корпорация үшін әрқашанда пайдалы болды.

   Капитал жетіспеушілікте ағымды нарықта  аренда қайтадан етек алуы мүмкін деген  ықтималдық бар. Қонақ үй нарығындағы  маклерлер жеткілікті қаржыландырылмаған жобалар үшін жаңашылдық енгізуді бұрыннан ізденушілікте.

   Синдикаттау.

   Синдикаттау қонақ үйлерді қаржыландырудың  әлі күнге дейін танылған формасы  болып отыр: инвесторлардың капиталын  тарту, олар таныс та, таныс емес те болу мүмкін. Синдикаттау әдетте үлкен меншіктің үлкен инвестицияларымен біріктірілуін қарастыратындықтан, синдикат қатысушылары арысында тәуекелдің үлестірілуін қарастырады.

   Келісім шарт бойынша басқару.

   Шарт  жүргізудің шарттық әдістің кең  таралуының арқасында қонақ үй индустриясы 1970 жылда нағыз бумды басынан кешірді. Өзінің әйгілігімен бұл әдіс акционерлік капиталдың шамалы ғана қатысуын қажет етуіне борышты. Тіпті егер корпорация қонақ үй құрылысына қатысып жатса да, меншік әдетте үлкен сақтандыру компаниясымен қайтарылады. Осылай Калифорнияда La Jolla қонақ үймен болды, оны  Marriott Hotel корпорациясы салды. Корпорация қонақ үйді 34 млн. доллар шамасында салып, Paine Webber банктік фирмасына 52 млн. долларға сатқан болатын.

   Контракт  әдетте меншікті 5,10 және 20 жылға басқаруды қарастырады. Бұл үшін компанияға жалпы және таза эксплуатациялық табыстан белгілі пайыз күйінде төлемақы төленеді, әдетте ол 2-ден 4,5%-ке дейін. Қазіргі кезде бұл көбінесе минималды 2 %-дық төлем ақы және бұған қоса мадақтау төлем ақы (поощрительное вознограждение) төленеді. Кейбір шарттар бірінші жылы 2 %, екіншіде 2,5%, үшінші және одан кейінгі жылдары 3,5% қарастырады. Қонақ үй фирмалары олардың меншіктерін басқару шарты әдісін таңдайды. Бұл компанияға ішкі де сыртқы нарықта тезірек кеңеюіне мүмкіндік береді.

   Басқару фирмалары жүйе өзінің меншігін басқарғысы келмейтін және де басқара алмайтын меншік иелерімен өзара пайдалы  мәмілелерді жасайды. Соңғы кезде  басқару шарттары басқару фирмалардың  акционерлік капиталға жауапкершілігін  өсіру туралы ескертеді.

   Қонақ үйлердің жіктелуі.

   Қонақ үйлер мен мотельдердің Американдық  ассоциациасының мәліметтері бойынша, АҚШ қонақ үй индустриясы 44700 қонақ  үйлер мен мотельдерден тұрады. Басқа  елдерден ерекше АҚШ-та лауазымды, үкіметпен  белгіленген қонақ үй классификациясы жоқ.

   Комфорттылығы бойынша олар әдетте 5 категорияға  бөлінеді. Америкада ең жоғарғы мәртебе 2 мекемемен беріледі: American Automobile Association (ААА) өзінің жүлдесін “бес бриллиант” деп атайды, ал Mobile Travel Guide – “5 жұлдыз”. 21 000 жоғарғы деңгейлі қонақ үйлердің ішінен тек 25 қонақ үй 2 жоғары жүлделерге ие.

   Қонақ үйлерді сонымен қатар тұрған орны, бағасымен көрсететін қызмет түрлері бойынша да жіктеуге болады.

   Қонақ үйлер бөлмелерінің бағасы бойынша  бюджеттік (25-35 доллар), экономдық (35-55 доллар), орташа (55-95 доллар), бірінші дәрежелі (95-195 доллар), апартаменті (65-125 доллар), көрікті (фишенебельді) (125-425доллар).

   Өзінің  тұрған орнына байланысты қонақ үйлер  орталық (қала орталығында орналасқан), курортты (курорттық жерде), казино (ойын (игорлық) бизнестың орталықтарының бірінде), әуе вокзалды (әуежай ауданында), автострадты (автосрадада). Жіктелудің басқа да критерийлері бар, мысалы, қолдану шарттары: тайлинер, ұзақ тұруға арналған, конференцияларды өткізуге арналған және т.б.

   Орталық қонақ үйлер.

   Барлық  орталық қонақ үйлер өзінің тұрған орны қала орталығының болуының арқасында  іскер келгендер үшін де, демалып  клгендер үшін де қолайлы. Олар көрікті  орташа, экономды, апартаментті – қысқа  мерзімді тұруға да ұзақ мерзімдік  тұруға да арналған, болуы мүмкін. Олар неше түрлі тұру жағдайлар мен қызметтерді ұсынады. Көрікті қонақ үйлер тек өзінің интерьері ғана емес, сонымен қатар өте жоғары сапалы, сәулетті, қызмет көрсетуімен ерекшеленеді: қақпашылар вестибюльде және қабаттарда, сән салондары, спортзал, шомылу бассейні, теннис корты, билет кассасы,автокөлікті жалға алу агентсвосы және т.б. Бөлмеде қызмет көрсету тек официантпен ғана емес, сонымен қатар хатшы, жеке дәрігер, медбике, бөлмеде компьютерді қолдану, факс және т.б. Әдетте қонақ үйде фирма мейрамханасы, дәмхана, бар, демалуға арналған холлдар, конференц-залдар, танц-залдар болады.

   Орталық қонақ үйлер құрылысы біркелкі жүрген жоқ: әдетте инвесторлар қонақ үй ісін дамытуын ынталандыруға бағытталған  үкімет қаулыларының кезекті толқынынан кейін ғана қаражаттарын сала бастаған. Мысалы, қалаларды қайта құру жобаларын  инвестициялауға салықтық жеңілдіктер, 60 жылдары көптеген қалаларда жаңа орталық қонақ үйлерді салуы үшін жағымды экономикалық жағдайды туғызды. Соңғы кезде салынған нью-йорктік орталық қонақ үйлердің  ішінен, көрікті St. Regis Hotel, орташа Ramada Hotel, экономды Days Inn, апартаментті Embassy Suits атап көрсетуге болады.

   Курортты  қонақ үйлер.

   Темір жол көлігінің дамуымен курортты қонақ үйлер саңырау құлақтар тәріздес өсе бастады. Демалыс кезеңі кезінде экзотикалық аймақтарға ұмтылған қала тұрғындарының саны барған сайын көбее берді. 1900 жылдардың соңында курортты жерлерде темір жол арқылы келген демалушыларға арналып қонақ үйлер салына бастады.

   Рахат үшін саяхаттар мұхит жағалауларына немесе тамаша таулы аймақтарға жасалынған болатын. Алдымен, бұл курорттар мезгілдік сипатта болды. Бірақ, автомобильдер мен ұшақтар ең шалғайдағы жерлерді әбден қолайлы етіп және де саяхаттар адасдардың көбірек санының қалтасына шақ бола бастаған кезде көптеген курорттар жыл бойы қызмет ете бастады. Курорттарға Палм-Спрингетен Палм Бичке дейін созылып жатқан “күн белдеуі” аса бай. Жылдар бойы кебір курорттатрдың тоқырап қалу байқалды, себебі адамдардың демалыспен байланысты әдеттері өзгере берді. Дәстүрлі бір айлық демалыстың орнына қазір жыл бойы 4-7 күнге дейін созылатын демалыс алуды ұнатады. Ескі курорттарда үлкен ұрпақ өкілдері демалады, ал жастар мобильді автотурист демалысын және жаңа курорттардың еркін атмосферасын қалайды.

   Жаңа  қалыптасқан жағдайда қызметін қалыпты жалғастыра беру үшін, көптеген курортты қонақ үйлер әртүрлі қонақтардың көңілін таба отырып көбірек икемделеді.

   Егер  біреулер кезеңнің нағыз қызған кезінде  балалары бар қонақтарды қабылдамай демалуға келген балалар шуын жақтырмайтын басқа қонақтар көңілдеріне қарайтын болса, керісінше кейбір қонақүйлер балалары бар жанұялар үшін толық қолайлы жағдай жасауға тырысады. Ал кейбір қонақүйлер өз бөлмелерін конференция, съездер және әртүрлі кеңестер үшін жалға беріп, осы арқылы өз бөлмелерінің қалыпты толтырылуын қамтамасыз етеді.

   Әуевокзалды қонақүйлер.

   Көптеген  әуевокзалды қонақүйлер бөлмелер толтырылуына наразылық білдірмейді, өйткені  ірі әуежайлардан көптеген жолаушылар  өтеді: командировкаға жіберілгендер  мен демалушылар – жеке және топ ішінде. Біреулер осындай қонақ үйлерде өйткені өте кеш немесе өте ерте рейспен келгендіктен тоқтаса, енді біреулер өйткені басқа көлікке ауысатындықтан тоқтайды.

   Әуевокзалды қонақүйлер, әдетте 200-600 бөлмелері барлар, толық сервисті болып табылады. Бәсекелестіктің өсуіне байланысты кейбір қонақүйлер өз бөлмелерін кеңестер мен конференцияға арнайы жабдықтай бастады, бұл уақытты үнемдейтін іскер адамдар үшін жасалынады.

   Автострададағы  қонақүйлер мен мотельдер.

   50-ші  және 60-шы жылдары қонақүйлер мен мотельдер автостраданың көзге түсерлік атрибуты болып қалыптасты. Американдықтар нағыз автомобилистер болды, оларға тек түн уақытында тоқтап демалатын әжептеуір арзан баспана керек болған. Жылдар бойы бұл қонақүйлердің ыңғайлылығы жетілдірілді: мейрамханалар, шомылу бассейндері, ойындарға арналған бөлмелер және т.б. қосылды. Бірақ басты қолайлылығы тіркелу қарапайымдылығы мен автомобилін терезе астына қою мүмкіндігі болып қалды.

   Казинодағы  қонақ үйлер.

   Қазіргі кезде заңдандырылған ойын бизнесі  қарқынды ұлғайып жатыр. Ал әдеттегі отельдермен салыстырғында казино-отельдері ақша-қаражаттың қуатты ағымы мен пайдалылықтың жоғары деңгейін кепілдейді. өзінің спецификасының арқасында олар жоғары толтырылуымен сипатталады.

   Қазір казинолар қонақтарды қонақ үй бөлмесінің төмен бағасымен, мейрамханалардың арзандылығымен және тамаша сауық құруымен тартады. Ойын үстелінен түскен табыстар арқасында Лас-Вегас отельдері өз қонақтарына елеулі жоғары сапалы қызмет көрсете алады. Лас-Вегастың казино-қонақ үйлері курорттардағыдай көрікті және үйдегідей жайлы.

   Excalibur қонақ үйдің 4000 бөлмелері өзінің  қарапайым бағаларының арқасында  100% дерлік толтырылған. Лас-Вегастың  жаңа қонақ үйлерінің көбісі  белгілі тақырыпта ұсталып жасалған. Бұл салада новаторлардың бірі Mirage Hotel болды. 3000-бөлмелі қонақ үйдің вестибюлінде – ақ жолбарыстары бар төр, ал регистратура артында – тірі акулалары бар алып аквариум қойылған.

   Қазіргі кезде ойын бизнесінде жаңа тенденция  байқалып жатыр: біріктірілген кәсіпорындар мен стратегиялық серіктік. Мысалы,  New-York – New-York деп аталатын жаңа казино-қонақ үйді құру мақсатымен MGM Grand Primadonna Resorts-пен қосылды.

   Толықсервисті қонақ үйлер.

   Қонақ үйлерді жіктеудің басқа әдісі  – олардың көрсететін сервис тиегі  бойынша: толықсервисті, экономды, ұзақ мерзім тұру қонақ үйлері мен апартаменттер. Толықсервисті қонақ үйлер комфорт пен ыңғайлылықтың, қызметтердің толық ассортиментін ұсынады, олар әдетте көрікті қонақ үйлер сипаттамасында айтылады.

   АҚШ-тың  көптеген басты қалаларында әйгілі қонақ үй жүйелері Doubletree, Four Seasons, Hilton, Holiday Inn, Hyatt, Marriott, Omni, Ramada, Ritz Carlton, Le Meridian, Sheraten сияқты корпорациялары болып табылады.