Сертификаттаудың мағынасы мен мазмұны

Сертификаттаудың мағынасы мен мазмұны

2 - ТАРАУ. СЕРТИФИКАТТАУ НЕГІЗДЕРІ

2.1. Сертификаттаудың мағынасы мен мазмұны

Сертификаттау латыншадан аударғанда «дұрыс жасалған» «деген ұғымды білдіреді. Ол үшін қандай талаптар қарастырылып отырғанын, сол талаптарға сәйкестігін бақылаудың түрін анықтап алу қажет.

Бақылаулар, негізінен сынақ зертханаларында іске асырылады.Берілген талаптарға сәйкестік дәрежесін жүйелі түрдегі тексеруді сәйкестік багасы деп атайды.

Сәйкестік бағасын «үшінші жақтың» сынақтан өткізуінің нәтижесі бойынша анықтайды. «Тасымалдаушы» (бірінші жақ) мен «сатып алушыларға» (екінші жақ) тәуелсіз қызмет орнын «үшінші жақ» деп атаймыз.

Сәйкестік багасы сәйкестікке тексерумен, сэйкестікті қадағалаумен және сәйкестікпен қамтамасыз етулермен тығыз байланысты.

Сәйкестікке тексеру - өнімнің (процестің, қызметтің) қабылданған талаптарға дәлелдемелер бойынша сәйкестігін мақұлдау.

Сәйкестікті қадагалау - өнімнің (процестің, қызметтің) қабылданған талаптарға сәйкес жүмыс жасап жатқандығына көз жеткізудегі қайта бағалау.

Сәйкестікпен камтамасыз етілу - өнімнің (процестің, қызмет-тің) берілген талаптармен қамтылуы жайлы мэлімделуі болып табылады.

Тасымалдаушының сәйкестік туралы мәліметі - өнімнің берілген талаптарға сәйкес келуі жайындағы жазбаша кепілдік беруі, яғни ол каталогте, пайдалану жайлы басшылықта, этикет түрлерінде болып келеді.

Сертификаттау туралы заң Қазақстан Республикасындағы өнімдерді, сапа жүйелері мен өндірістерді (бұдан әрі қарай процестерді), сертификаттаудың кұқықтық негіздерін белгілейді, сертификаттау саласындағы қатынастарды реттейді, сертификаттауга қатысушылардың қүқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін анықтайды /2,8/.

Осы заңда төмендегідей үғымдар пайдаланылады:

1)тіркеу - уәкілетті мемлекеттік органның сертификттау жөніндегі орган немесе сынақ зертханасы (орталығы) ретіндегі белгілі бір салада жұмысты жүзеге асыруға ұйымның құқылы екендігінің ресми тануы;

2)тіркеу аттестаты - белгіленген қызмет саласында сертификаттау жөніндегі органның немесе сынақ зертханасының (орталығының) нақты жұмыстарды орындауға деген құқығын куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі ережелеріне берілетін қүжат;

3)аудит (сертификаттаудагы) - сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың (немесе) сынақ зертханаларының, орталықтарының қызметіне тәуелсіз талдау жасау, сондай-ақ өтініш» берушінің бастамасы бойынша жүргізілетін сертификатталған өнімдердің процестердің, жұмысы мен қызметінің белгіленген талапға сәйкестігін бақылау;

4)Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі (мемлекеттік сертификаттау жүйесі) – өз құзірет шегінде сертификаттау саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың және Қазақстан Республикасындағы сертификаттау және тіркеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу тәртібін белгілейтін нормативтік құжаттардың жиынтыгы;

5)сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ лабораторияларының (орталықтарының) қызметін мемлекеттік бақылау— стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органының және оның мемлекеттік қадағалау жөніндегі аумақтық бөлімшелерінің сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар мен сынақ лабораторияларының (орталықтарының) нормативтік құжаттарды бұзу фактілерін анықтауға,жолын кесуге, жоюға бағытталған қызметі;

6)сәйкестік туралы декларация - жеткізіп берушінің,дайындаушының, сатушының өнімнің белгіленген талаптарға сәйкестігін куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгіленген нысанадағы құжаты;

7)өтініш беруші - өнімді, процесті, жұмысты, қызмет көрсетуді, сертификаттауға ұсынған және оның сапасы мен қауіпсіздігіне жауап беретін немесе заңды тұлға (дайындаушы, сатушы, атқарушы);

8)сәйкестік белгісі — мемлекеттік сертификаттау жүйесінің ережелеріне сәйкес қолданылатын, осы өнімнің, процестің, жұмыстың қызмет көрсетудің нақгы стандартқа немесе басқа нормативтік құжатқа сәйкес екендігін, қажет сенімнің қамтамасыз етілетінін көрсететін белгіленген тәртіппен қорланған белгі;

9) инспекциялық бақылау - сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың тарапынан сертификатталған өнімнің, процестің, жұмыстың, қызмет көрсетудің белгіленген талаптарға сэйкестігіне бақылау жасау;

10)өнімнің бірдейлігі-белгілі бір өнімді өндіру, оның айналасы, пайдаланылуы саласында айырым белгілері бойынша біркелкі танылуын қамтамасыз ететін рэсім;

11)сынақ зертханасы (орталыгы) - өнімнің құжат талаптарына сәйкестілігін жүргізетін орталық;

12)сертификаттау жөніндегі нормативтік кұжат — сертификаттау жөніндегі қызметтің алуан түрлеріне немесе оның нэтижелеріне қатысты нормаларды, ережелерді, сипаттамаларды, белгілейтін стандарттау туралы қүжат;

13) өнімді, үрдістерді, жұмыстарды, қызмет көрсетушіерді сертификаттау жөніндегі орган — мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгіленген тәртіппен, белгілі бір қызмет саласында сертификаттау жөніндегі жұмыстарды жүргізуге тіркелген заңды түлға;

14) мемлекеттік сертификаттау жүйесінің тізімі — сәйкестік

сертификаттарын, сертификаттау жөніндегі органдар мен сынақ зертханаларын (орталықтарын), сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудиторларды, сертификаттау саласындағы нормативтік қүжаттарды тіркеу есебінің құжаты; 15) сертификаттау - дайындаушы (сатушы, атқарушы) мен тұтынушыға сатып алушыға тәуелсіз мекеменің, өніміне, жұмысына қызмет көрсетудің нормативтік құжаттарының белгіленген талаптарға сәйкес жазбаша растауы;

16) сертификаттау - өнімнің, процестің, қызметтің берілген талаптарға сәйкестігіне үшінші жақтың жазбаша түрде кепілдік беруі болып табылады;

17) тауардың шыгу тегінің сертификаты - өнімнің шығарылған және куәландырылған қүжаты;

18) сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудитор - белгілі бір қызмет саласында сертификаттау немесе тіркеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін белгіленген тәртіппен аттестатталган маман.

2.2. Сертификаттаудың мақсаты мен принциптер

Сертификаттаудың негізгі мақсаты - адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өнім оған жасалатын қызметтің сапасын бағалап, тұтынушының мүддесін қорғау.

Қазіргі кездегі республикамызда өндірілетін және шет елдерден әкелініп жатқан азық-түлік, шикізаттар мен тағамдық өнімдер адам өмірі үшін қауіпсіз, сапасы да сұраныс деңгейінде болуы тиіс.

Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына сай болуы үшін, өндірістін сапа көрсеткішін және өнім мен қызмет сапасын сертификаттап, жоғары сапалы тауар шығаруға, ол өнімдердің (қызметтердің) сапасы ішкі және халықаралық бәсекелестікке лайық қамтамасыз

етеді.

Азық-түлік шикізатын және тағамдық өнімдердің сапасын; сертификаттау үшін арнаулы білімі бар, білікті және тәжірибелі мамандар керек. Сертификаттау сынағын өткізу үшін арнаулы аттестатталған сынақ зертханалары қажетті жабдықтармен, нормалық, анықтамалық, құқықтық құжаттармен қамтамасыз етілуі тиіс. Сонымен қатар, сынақ барысында алынған нәтижелер, бірдей жағдайда зертханаларда сыналып алынған нәтижелер, бір-бірімен сәйкес болуы керек.

Аталған жүмыстарды жүргізу елімізде «Стандарттау және сертификаттау» мамандарына жүктелген.

Қазакстан Республикасы мемлекеттік сертификаттау жүйесінде сертификаттау мына принципте жүргізіледі:

- өнім туралы мәліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету

- өндіруші мен тұтынушының тәуелсіздігі;

- сынақтың кәсіби түрде өтуі;

- шетелдік өтініш берушілерге қысым жасамау;

- өтініш берушінің сертификаттау органын, сынақ зертханасын таңдап алуға еріктілігі және сертификаттауга қатысатыг адамдардың жауапкершілігі;

- сертификаттау туралы ақпарат ашықтыгы немесе сәйкестік (белгісі) сертификатының уақытының біткендігі, жойылғандығы жөніндегі ақпарат;

- сертификаттау объектісінің ерекшелігін ескере отырып өндіру және тұтынуды сараптауға қажетті сынак тәсілінің көптүрлілігі;

- сертификаттау жүмысында ИСО (МЭК) аймактық ұйымдар,халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен ережелерін пайдалану;

- Қазақстан Республикасы қатынасатын көп жақты және екі жақты келісімдері бар шетелдердің сертификаттау органдарының аккредитациясын, аккредитацияланған сынақ зертханасының сертификаттарын және сәйкестік белгісін Қазақстан Республикасында тану;

- ақпараттық коммерциялық құпиясын ашпау;

- қажет болған жағдайда сертификаттау жұмысына тұтынушылар қоғамын қатынастыру.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттау комитенің мәліметі бойынша еліміздегі өндірілетін өнімнің 70%-ы сертификатталды. Қазақстанда міндетті түрде сертификаттауға жататын, қауіпті деп есептелетін өнімнің үлесі 85%-дай болады, сондықтан сертификаттау жұмысының маңызы әрі қарай да өсе береді.

Заңды және жеке тұлғалардың Қазақстанның бірыңғай тауар нарықтық қызметі үшін, сондай-ақ халықаралық экономикалық, ғылыми-техникалық ынтымақтастыққа және халықаралық саудаға қатысуы үшін қажетті жағдайлар жасау болып табылады.

2.3. Сертификаттау саласындағы мемлекеттік реттеу мен басқару

Сертификаттау жөніндегі жүмыстарды басқару

йес

1.Сертификаттау жөніндегі жұмыстарды басқаруды Қазақстан

Республикасының Үкіметі белгілеген стандарттау, метрология және

сертификаттау жөніндегі өкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.

2.Жеке және заңды тұлғалар сертификаттау жөніндегі өз қызметін осы Заңның және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінің ережелеріне, сондай-ақ мемлекеттік сертификаттау жүйесінде қолданылып жүрген нормативтік кұжаттардың талаптарына сәйкес ұйымдастырады және жүзеге асырады.

Мемлекеттік сертификаттау жүйесін үйымдастыру

1.Мемлекеттік сертификаттау жүйесінің ұйымдық кұрылымын мыналар құрайды:

стандарттау, метрология жэне сертификаттау жөніндегі мемлекеттік орган;

өнімді, үрдістерді, жүмыстарды, қызмет корсетулерді сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар;

тіркелген сынақ зертханалары (орталықтары).

2. Мемлекеттік сертификаттау жүйесі сертификаттау саласында бірыңғай саясатты жүргізуді қамтамасыз етеді және сертификаттаудың негізгі ережелері мен рәсімдерін сертификаттау жөніндегі органдарға, сынақ зертхана орталықтарына қойылатыи талаптарды және оларды тіркеудің рәсімдерін сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудиторларды даярлау мен аттестаттаудың рәсімдерін, мемлекеттік сертификаттау жүйесінің тізілімін, аудит пен инспекциялық бақылау жүргізудің тәртібін сертификаттаудың мақсатын жүзеге асыру үшін қажет өзге де талаптарды белгілейді.

Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі мемлекеттік органның сертификаттау саласындағы құқықтары мен міндеттері

Стандарттау, метрология жэне сертификаттау жөніндегі мемлекеттік органның міндеттері;

мемлекеттік сертификаттау жүйесін құру және оның жұмысын ұйымдастыру;

сертификаттау саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру мен іске асыруға қатысу, сертификаттауды дамытудың алдағы жоспарларын әзірлеу;

міндетті сертификаттауға жататын өнімдердің (жұмыстардың тауарлар мен қызмет көрсетушілердің) тізбесін дайындау;

мемлекеттік сертификаттау жүйесінде ұйымдарды сертификаттау жөніндегі жұмыстарды жүргізу кұқығына және сертификаттау сынақтарына белгіленген жүйемен мемлекетгік сертификаттау тәртібі бойыншатіркеу;

сарапшы-аудиторларды аттестаттау;

сынақ зертхана орталыктарымен өнімді. процестерді,жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдардың қызметіне мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру;

мемлекеттік сертификаттау жүйесінің тізімін жүргізу;

мемлекеттік сертификаттау жүйесінің сәйкестік сертификаттарымен белгілерінің нысандарын. оларды беру және қолданудың тәртібін белгілеу;

сынақ зертхана орталықтары мен өнімді, процестерді, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдардың тіркеу аттестатының күшін тоқтата тұру туралы қабылдау;

құзыретті ұйымдарға сертификаттау жөніндегі жұмыстарды жүргізуге бірақ рет рұқсат беру;

егер басқа ұйымдар шығарған сертификаттау жөніндегі құжаттар мемлекеттік сертификаттау жүйесінің талаптарына қайшы келсе, олардың күшін жою туралы нұсқаулар беру;

сертификаттау ережелері мен рәсімдерінің бұзылуына кінәлі адамдарға зандарда белгіленген құқықтық ықпал ету шараларын қолдану.

Өнімді, процестерді, жұмыстарды, кызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдар

1.Өнімді өндірушілерге, оны берушілер мен тұтынушыларға

тәуелсіз (осы қызметтерді көрсететін және осы қызмет көрсетулерді

тұтынатын жеке және заңды тұлғаларға тәуелсіз), өзінің құрылымында мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгіленген талаптарға жауап беретін сынақ зертхана (орталықтары) бар барлық меншік нысанындағы заңды тұлғалар өнімді, үрдістерді, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдар бола алады. Өнімді, процестерді, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдар стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі мемлекеттік орган белгіленген тәртіппен тіркелуге тиіс.

Сертификаттау жөніндегі органдардың филиалдары мен өкілдіктері, осы филиалдар мен өкілдіктер стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі өкілетті мемлекеттік орган белгіленген тәртіппен тіркелген жағдайда сертификаттау жөніндегі жұмыстарды орындай алады.

2.Өнімді, үрдістерді, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі органдарды тіркеу кезінде:

-сертификаттаудың объектілерінің айқындалуы;

-талаптарына сәйкес сертификаттау жүргізілетін нормативтік күжаттардың санаттары мен түрлерінің белгіленуі;

тіркеу саласына енгізілген объектілерге сертификаттау жүргізудің ережелері мен рәсімдерінің реттелуі тиіс.

Сертификаттау органдарын тіркеу жөніндегі комиссия құрамына тәуелсіз ұйымдардың өкілдері кіруге тиіс.

3. Өнімді, үрдістерді, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар белгіленген тәртіппен мемлекеттік сертификаттау тізімінде тіркелуге тиіс.

Сынақ зертханалар (орталықтары)

1. Сынақ зертханасының (орталықтары) заңды тұлға мәртебесі болады немесе заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі бола алады.