Туристік қызмет көрсетулер және олардың мәні

1. Туристік қызмет көрсетулер және олардың мәні

 

Қазақстан үшін туризмнің  дамуы қазіргі таңда өте маңыздылығын Президент Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан 2030» Бағдарламасы негізінде  халыққа жолдауында атап өткен. Осы  бағдарлама бойынша 2015 жылға дейін өзінің мүмкіндіктері мен бәсекеге қабілеттілігі тұрғысынан перспективті салаларға ауыл шаруашылығы, орман және орман өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, тұрғын-үй құрылысы және инфрақұрылымымен қатар туризм де кірген.

Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен (сезілмейтіндігі, өндіріс пен тұтынудың бір мезгілділігі, сапаның өзгермелілігі, сақтауға болмайтындығы) қатар туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері тән және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруда ескерілетін негізгі факторлар болып табылады. Сонымен қатар туристік қызмет көрсетушілерге экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы ең үлкен күшке ие, сондықтан фирмалар осындай факторлардың мүмкін болатын өзгерістерін қадағалап отырылуы қажет.

Туризм соңғы уақытта  экономикалық және әлеуметтік құбылыс  ретінде ауқымы айтарлықтай кеңейген қызмет түрі болып табылады.   Қазіргі уақытта туризмнің экономикада тікелей немесе  қосылған құнды құру, жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуде, жеке табыста, мемлекеттік кірісте және т.с.с. әсер ету жолымен алып тұрған немесе алатын рөліне көп назар аударылуда. 

Туристік кәсіпорын – бұл мүлікті еңбек ұжымының пайдалануы негізінде өнім өндіретін және өткізетін, жұмыстарды орындайтын, қызмет көрсететін заңды тұлға құқығын иеленетін дербес шаруашылық жүргізуші субъект. Еңбек ұжымы мүшелерінің әлеуметтік және экономикалық мүдделерін және мүлікті меншіктенуші мүдделерін қанағаттандыру үшін табыс алуға бағытталған шаруашылық қызметі туристік кәсіпорынның ең басты мәселесі болып табылады.

Туристік кәсіпорын жұмыстан бос уақытты, рекреацияны, демалысты  ұйымдастыруға және халықты емдеуге; олардың таныстары мен туысқандарына баруға және заңмен рұқсат етілген және жарғыға сәйкес өзге де мақсаттарға бағытталған қызмет түрін жүзеге асырады.

Әрбір жеке кәсіпорынның туристік саясатының негізгі мақсаты нарықтық жағдайларды тиімді пайдалана отырып көрсетілетін қызметтер сапасын жоғарылату, туристік өнімді өндіру, өткізу және жылжыту үрдістеріне жаңашылдықтар енгізу арқылы пайданы және туристік қызметтің рентабелділігін арттыру болып табылады.

Туризм - демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.

Туристiк операторлық  қызмет (туроператорлық қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар заңды тұлғалардың өздерiнiң туристiк өнiмдерiн қалыптастыру, ұсыну және туристiк агенттер мен туристерге өткiзу жөнiндегi қызметi.

Туристiк агенттiк  қызмет (турагенттiк қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғалардың туристiк өнiмдi ұсыну және өткiзу жөнiндегi қызметi.

Тур - белгiленген мерзiмдер шеңберiнде белгiлі бiр маршрут бойынша жасалатын саяхатты қамтитын туристік қызмет көрсетулер кешені.

Туристік жолдама - туристік қызмет көрсету кешенін алуға құқықты растайтын құжат.

Туристiк өнiм - саяхат барысында туристiң қажетiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiктi туристiк қызмет көрсетулер жиынтығы.

Туристiк қызмет көрсету - туристiк саяхат кезеңiнде және осы саяхатқа байланысты туристiң қажеттіліктерiн қанағаттандыру үшiн маңызы зор қызметтер (орналастыру, тасымалдау, тамақтандыру, экскурсиялар, туризм нұсқаушылары, гидтер (гид-аудармашылар) көрсететін қызметтер және сапар мақсатына байланысты көрсетілетін басқа да қызметтер).

Туристік қызметті (туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық және туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін) жүзеге асыру құқығы үшін берілетін лицензия болып табылады. Лицензияның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүреді.

Өтінуші лицензия алғаннан кейін лицензия берілген кезден бастап жеті ай ішінде көрсетілетін туристік қызметтерге сертификат алуға міндетті, содан кейін олардың көшірмелерін лицензиарға тапсырады.

Лицензия мынандай туристік қызмет түрлерінің әрқайсысына беріледі:

-туроператорлық;

-турагенттік;

-экскурсиялық;

-туризм нұсқаушысының  қызмет көрсетуі.

Лицензия субьектіге немесе оның уәкілетті өкіліне сенімхат негізінде беріледі.

Лицензия бір  данада беріледі, лицензия жоғалған жағдайда, лицензиаттың жазбаша өтініш бойынша  төл құжат алуға құқығы бар. Бұл  ретте лицензиат туристік қызметтің  тиісті түрімен айналысу құқығы үшін алым ( бұдан әрі-лицензиялық алым) төлейді.

Тұлғаның аталуы Заңды, орналасқан жері өзгерген жағдайда, ол бір ай ішінде көрсетілген мәліметтерді растайтын құжаттарды қосып, лицензияны қайта рәсімдеу туралы өтініш беруге міндетті. Лицензиат тиісті жазбаша өтініш берген күннен бастап лицензиар он күн ішінде лицензияны қайта рәсімдейді.

Лицензия «Лицензия  туралы» Заңмен белгіленген мерзімге беріледі.

Лицензиардың  басшысы не осыған уәкілетті адам лицензияға қол қояды және лицензиардың мөрімен куәландырылады.

Туризмнің ұйымдық нысаны - халықаралық және ішкі туризм.

Халықаралық туризмге:

Келу туризмi - Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрмайтын адамдардың Қазақстан Республикасы шегiндегi саяхаты;

Шығу туризмі - Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Рес-публикасында тұрақты тұратын адамдардың басқа елге саяхатын қамтиды.

Ішкi туризм - Қазақстан Республикасының азаматтары мен оның аумағында тұрақты тұратын адамдардың Қазақстан Республикасының шегiндегi саяхаты кіреді.

Туристік қызмет сферасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маркетингтік аспектілері нарықты зерттеу, тұтынушылардың сұранысы мен талғамын анықтау, ассортименттік, баға, өткізу, жылжыту саясаттарын әзірлеуді қамтиды. Мысалы, туризмі жақсы дамыған мемлекеттер бюджеттен жарнамаға қаражат бөле отырып тур өнімді жылжыту саясатын жүргізеді. Түркияда туристік компаниялардың персоналды оқыту және әлемдік нарыққа фирмалық марканы жылжыту шығындары бюджет есебінен қайтарылады. Қазақстанда кіру туризмін дамыту үшін ҚР-ның шетелдегі елшіліктерінде, ірі әуежайларда ақпарат орталықтарын құру, отандық туризмді насихаттайтын видеороликтер шығару керек.

Туристік қызметтер  бағасы

Бағалардың өзгеруі туралы ақпараттарды жинау республика астанасында, Алматы қаласында, барлық облыс орталықтарында және қалалар мен аудан орталықтарының іріктелген шеңберінде жүзеге асырылады. Сауда және қызмет көрсету саласының базалық кәсіпорындарын таңдау сол орында жүзеге асырылады. Сауда және қызмет көрсету түрлерінің барлық объектілері іріктеледі, яғни ол зерттеуге ұсынылатын әртүрлі деңгейдегі сауда орындары мен көпшіліктің сұранысындағы тауарларды (қызметтерді) тұрақты өткізетін сауда кәсіпорындары үшін қажет.

Бағалар туралы ақпарат жинау тікелей тауарларды (қызметтерді) өткізу орындарында баға тіркеушілермен жүргізіледі. Зерттеу жүргізілген күні қолма-қол төленген бағалар, салықтарды қоса, бірақ оларды жеткізу үшін қосымша алымдарды қоспай тіркеледі. Республика бойынша орташа бағаның деңгейі жекелеген өңірлердегі баға деңгейінің орташа арифметикалық салмақтағы шамасымен анықталады.

Үй шаруашылығы - бірге тұратын, өз табыстары мен  мүлкін біріктіретін (толық немесе ішінара) және тауарлар мен қызметтердің белгілі бір түрлерін, ең бастысы  тұрғын үй мен тамақ өнімдерін бірлесіп тұтынатын адамдардың шағын тобы. Үй шаруашылығы бір адамнан да тұруы мүмкін.

Тұтыну шығыстары - халықтың тұтыну тауарлары мен  көрсетілетін қызметтерге бағытталған  ақшалай шығыстарының бөлігі. Бұған  тамақ өнімдерін сатып алу, үйден тыс тамақтану, алкогольді ішімдіктер, темекі өнімдерін, азық-түлік емес тауарлары мен ақылы қызметтер сатып алу шығыстары кіреді.

 

2. Турбизнес кәсіпорындарында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

 

Туристік бизнесте бухгалтерлік есепті жүргізу тәртібі  Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексімен, 2001 жылғы 13 маусымдағы №211-II Қазақстан Республикасының «ҚР туристік қызметі туралы» заңымен (2002 жылғы 22 ақпандағы №296-II өзгертулерімен), Қазақстан Республикасының №234-III 2007 жылғы 28 ақпандағы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық тұрақтылық туралы» заңымен, 2007 жылғы 23 мамырдағы Үлгілі Шоттар жоспарымен, №2 ҚЕҰС реттемеленеді.

Туристік компаниялардағы  бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің жүйесі «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептеме туралы» Заң мен қаржылық есептеменің ұлттық стандарттары орнатқан қағидалар мен сапалы сипаттамаларға сәйкес құрылады. Қағидалардың екі тобы анықталады: негізгі қағидалар (есептеу мен үздіксіз қызмет); ақпараттың сапалы сипаттамалары (түсініктілік, орындылық, сенімділік, салыстырымдылық).

Қазіргі уақытта  туризм – экономиканың перспективалы  саласының бірі болып табылады. Тарихи-мәдени ескерткіштерді, табиғи ресурстармен тең қолдануда туризм тұрғындардың жұмысбастылық деңгейін көтеруге және тауар өнімін, қызмет көрсету өнімділігін жоғарлатуға ықпал етеді. ҚР Президентінің халыққа жолдауында экономиканың шикізат секторының дамуының қажеттілігін атап өтті. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Туризмнің экономикадағы ролі

 

Мемлекеттік инвестицияның  негізігі түрлерінің ішінен келесілерді ерекшелендіріп алуға болады: пайыздық ставкалар пайдасы бойынша пайдалы заемдарды өзіне қосатын туристтік жобалар инвестицияларының бағасының төмендеуі, нарық бағасынан төмен инфрақұрылым немесе жерді сату немесе жалға беру, салықтық жеңілдік, екі жақтылық салық салудан басқа елдер арасындағы келісім шарт көмегімен қорғау, жер салығын төмендету, тікелей субсидия немесе шетел инвесторларын тарту мақсатымен инвестицияларға кепіл беру. Туризмді инвестициялау - өте тәуекелді шара, өйткені қызмет түрі экономикалық, саяси, климаттық және басқа да өзгерістерге сезімтал, олар туристтардың келуін азайтып, туризмнан тускен пайданы кемітуі мүмкін. Сондықтан мемлекет басқа экономикалық секторга қарағанда туристтік секторға инвестицияларды тартуға көп күш салуы қажет.

Турбизнес кәсіпорындарында бухгалтерлік есепті жүргзгенде олардың  қызметкерлерімен дебиторлық бершегінің дұрыс ұйымдастырылуына аса зор  мән береді. Төменде турбизнес  кәсіпорындарының қызметкерлерімен дебиторлық берешек есебін ұйымдастыру схемасы көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Қызметкерлер мен басқа тұлғалардың берешектерін ұйымдастыру

 

Туризм дамуының ұсынылған үлгісіне сәйкес, туриндустрияның  тұрақты дамуының басты қуғынбалы мақсаты – туризмнің балансталған дамуы, яғни «бес бұрыштың» бірде-бір бұрышы

басыңқы болып  табылмайды, барлық бес міндет бірыңғай маңызды болады және ең бастысы үйлесімді  болып келеді. Олар бір мезетте  дамудың алғы шарттары да, мақсаттары да болып табылады

 

                                      Экономикалық даму

 

 

Жергілікті Дамушы мәдениет

тұрғындардың

әл-ауқаты

 

 

Қаймағы бұз-м-н табиғат         Туристіктер қаж-ін қанағат-у

3. Туризмнің тұрақты дамуының үлгісі

 

Туризмнің тұрақты  дамуы – бұл ұзақ мерзімді кезеңге бағытталған

туризмнің дамуы. Бұл кезде туристік ресурстарды  ұтымды қолдану мен жан-жақты  серіктестік негізінде экономикалық, экологиялық, әлеуметтік және мәдени даму мақсаттарын іске асыруда теңдікке қол жеткізіледі, барлық мүдделілердің (туристердің, дестинацияларды қабылдайтындар және бағыттайтындар, жергілікті халық) қызығушылықтары ескеріледі.

Тұрақты туризм – қоршаған орта ресурстарының ұтымды қолданылуы,

қабылдайтын қоғамдастықтардың  әлеуметік-мәдени ерекшеліктеріне  қолдау көрсету қамтамасыз етілетін туризм түрі. Мұнда ұзақ мерзімді экономикалық үрдістердің тиімділігі мен тіршілік қабілеті қамтамыз етіледі, ал туризм дамуынан түсетін қаражаттардың бір бөлігі туристік ресурстарды қалпына келтіруге және туристік қызметтер өндірісінің технологияларын жетілдіруге бағытталады.

Туризмдегі  тұрақтылық – туризмнің экологиялық, әлеуметтік-мәдени және экономикалық әсерлерінің жалпы оңтайлы теңдігін, сондай-ақ келушілер мен жергілікті тұрғындардың бір-біріне оң әсерін ескереді.