Еуро Одақ - халықаралық саяси және экономикалық бірлестік

   Жаңа стратегиялық ынтымақтастықты жүзеге асыру нәтижесінде – Экономикалық және Валюталық Одақ (ЭВО) құрылған болатын. Оның құрылуының негізгі 3 кезеңін атап көрсетсек болады:

      1 кезең – (1990 жылдың шілдесі мен – 1992 жылдың желтоқсаны). Бұл кезеңнің негізгі ерекшеліктері ретінде: Еуро Одақ ішіндегі капитал қозғалысының либерализациялануы, біртұтас ішкі нарықты құрудың аяқталуы және одақ мүшелерінің макроэкономикалық көрсеткіштері бойынша біршама жақындауы;

      2-кезең – (1994 жылдың қаңтары мен 1996 жыл) Еуропалық Валюталық Институт құрылған болатын; Еуропаның Орталық Банкінің жетекшілігімен болашақ Еуропаның орталық банк жүйелерінің зағдық негізі мен алғышарттары дайындалды, Одаққа мүше мемлекеттер – жаңа валюта – еуроны енгізу жұмыстарын бастады;

      3 – кезең – (1996 жылдың қаңтары – 1999 жылдың қаңтары) туралы айтар болсақ: Еуропаның Орталық банкінің жұмыс істеуінің басталуы, Экономикалық және Валюталық Жүйе мұшлерінің бірегейвалюталық саясат жүргізуі; бірегей еуроаплық валютаны алғашқыда – тұтас емес, ал кейіннен тұтас ақша айналымына түсу процесін айсақ болады.

2.2. Әлемдік экономикадағы еуроның рөлі және маңызы

   Халықаралық қаржы-қаражат жүйесі — Халықаралық экономикалық қатынастардың маңызды буындарының бірі. Халықаралық қаржы-қаражат қатынастары халықаралық нарық жүйесінің үш ірі құрылымының өзара әрекетінен туындайды. Олар валюталық, несиелік және инвестициялық (қаражат жұмсау) жүйелері болып табылады. Келесі кезекте - халықаралық валюталық қатынастар — халықаралық экономикалық қатынастардың ең елеулі және қажетті саласы. Ол әлемдік экономикалық байланыстарда валютаның қызмет етуін, дүниежүзілік шаруашылық салаларының өнімдерінің айырбасын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар болып табылады. Халықаралық валюталық қатынастар туралы айтпас бұрын валюта ұғымын, олардың түрлерін ажырату қажет. Әр елдің ұлттық ақша бірлігі бар екені түсінікті. Түрлі себептермен ақша бірлігі ұлттық шекараның сыртына шықса, ол жаңа сапаға ие болады, яғни валютаға айналады. Қолданылу аясына қарай валютаның бірнеше түрін ажыратады.

    Әлемдік қаржы жүйесінде келесі негізгі орынды ұлттық валюта иемденеді.

Ұлттық валюта — әр елдің ұлттық ақша бірлігі; алтын, күміс және қағаз ақша түрінде қолданылады. Ең көп қолданысқа түсетіні — қағаз ақшалары. XX ғасырдың 80-жылдарында Батыс Еуропада аймақтық еуропалық валюталық жүйе қалыптасты. Оның ақша бірлігі болып экю қабылданды. 1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап Еуропа Одағының ортақ валютасы — еуро енгізілді.

     Әлемдік валюталық жүйе ұлттық және аймақтық валюталар жүйесінің қарқынды дамуы нәтижесінде қалыптасты. Қазіргі кезде жасалатын операциялар төлемі бойынша үш орталық — Лондон, Нью-Йорк, Токио ерекше айқындалады. Сонымен қатар Еуропадағы аса ірі әлемдік нарық орталықтары ретінде Майндағы Франкфурт, Цюрих, Париж, Брюссель, ал Азиядан Сингапур мен Гонконг аталады. Әлемдік валюта жүйесінің дамуы 1968 жылы ортақ есеп бірлігі бар Халықаралық валюта қорының құрылуына негіз болды. Оның қоржынындағы АҚШ долларының үлесі шамамен 42%-ға, жапон иенасы 13%-ға, Батыс Еуропалық түрлі валюталар жиынтығы 43%-ға жетеді.

   Халықаралық инвестиция нарығында еуронарықтың үлесі күннен-күнге артып келеді. Алғашында еуронарық XX ғасырдың 50-жылдарында Еуропа жерінде пайда болып, қазіргі танда бүкіл дүниежүзін қамтып отыр. Бірақ жетекші орын әлі де Еуропа еншісінде. Оның ең ірі орталығы — Лондон. Оның үлесіне еуропалық қаржының 1/5-і келеді. Бұл көрсеткішке мүмкіндігі жағынан Жапония мен АҚШ жақындайды. Әсіресе Токио мен Нью-Йоркте орналаскан ішкі офф-шорлық орталықтар күшеюде. Нью-Йорктегі бұл орталық 1981 жылы, ал Токиода 1985 жылы ашылды. Офф-шорлық орталықтағы барлық қаражат шаралары дүниежүзінің кез келген бөлігінде, сол елдің банк және салық жүйесі бақылауынан тыс, ел экономикасынан тәуелсіз, дербес жағдайда жүргізіледі. Еуропа, Жапония, АҚШ-тан кейінгі ірі қаражат орталықтарына — Сингапур мен Сянган, сондай-ақ Кариб теңізі аймағындағы елдер: Багам және Кайман аралдары, Панама жатады.

    Еуро валютасы аймағы елдерінде экономикалық өсім байқалуы мүмкін деген сарапшылардың болжамы бар.

    Еуропалық Комиссияның соңғы болжамдарына сәйкес, еуро валютасы аймағы елдерінде экономикалық өсім байқалуы мүмкін. Дегенмен, бұл баяу үрдіс болмақ. Сол себепті Еуропада құлдырау басталмайды және еуро өміршең валюта болып қалады.

     Бүгінде Австралияда жүрген Еуропалық Коммиссия төрағасы Жозе Мануэль Барраозу осындай пікірде. Оның айтуынша, Еуропалық Комисся мен Еуропалық Одаққа мүше елдердің ұлттық үкіметтері, еуро аймағы елдеріндегі дағдарысты жою үшін бар күшін салуда. Баррозудың байламдары «Стэндард энд Пурз» рейтингтік агенттігінің ескертуі жарияланған соң айтылып отыр. Агенттік еуро аймағы елдерінде құлдыраудың басталуы туралы ескерткен болатын. Еуропалық Одақтың соңғы деректеріне сәйкес, еуро аймағының жалпы экономикалық өсімі сәуірден бастап маусымның соңына дейін 0,2 пайызға дейін баяулаған. Осы жылда бұл баяулау 0,8 пайыз үстінде болған еді. 

Қорытынды

   Қазіргі таңда Еуро Одақ әлемдік аренада жоғары дамыған аса алпауыт одақ. Оның осы белеске жетудегі ұстанған саясаты қандай және дамудың принціптері мен әдістері қандай соны білу. Еуро Одақ валюталық одаққа басшы бола отырып одан әрі өркендеп дамуда, әрі тұрақтылық тепе-теңдігін ұстануда.

     Коммуникация, көлік, кен өндіру, өңдеуші, химия, жеңіл өнеркәсіп, машина жасау, жоғары технологиялы өнімдер, тамақ, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, туризм саласындағы ынтымақтастық басым болып табылады. Осы секторлардың бәрінде дерлік іс жүзінде Еуро Одақ жетекші орын алғандығы даусыз. Олардың қажетті технологиялары, құралдары, тәжирибесі және басқарудың жаңаша әдістері бар. Байланыс, коммуникациясы және ақпараттық технологиялар саласындағы ынтымақтастықтың келешегі аса зор. Мұндай технологиялардың Еуро Одақта және әлемнің басқа да елдерінде жедел дамуы жағдайында орташа мерзімді келешекте мемлекеттің әл- ауқаты, ұлттық экономиканың жұмыс істеуі, коммуникациялардың жаңа түрлерінің дамуы, ақпараттық технологиялар мен жүйелерді қолданбалы пайдалану деңгейімен айқындалады. Халықтың әлеуметтік әл- ауқатының деңгейі компютерлік-коммуникацияларлық сауаттылыққа тікелей тәуелді болмақ.

  Еуро Одақ Еуропа елдерінің  экономикасын көтеруде  басқа дамыған елдерге қарағанда едәуір алда.  Еуро Одақтың әлем нарығындағы орыны өте жоғары, ақша бірлігі - еуро құнының құндылығы да көп елдер арасында жоғары, көптеген экспорттық импорттық операциялар осы валюта негізінде жүргізіледі. Еуро Одақ ұстанған саясат өзінің ішкі құпиялылығымен де ерекшелінеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.      Лебедева М.М. Мировая политика: Учебник для вузов. – М.2007.

2.      Пиримбетов С. Международные интеграционные процессы в современном мире

3.      Киреев А. Международные экономические отношения. М.-2005.

4.      Хан Г.Б. Проблемы современных международных отношений.

5.      Ливенцева Н.М. Международные экономические интеграций

6.      www.economica.info.ru

10