Дүниетаным мен ғылыми дүниетанымының мәні

Құтырудың алдын  алу

Күшті вирусты аурулардың арасында адамдардың өміріне қауіптісі -  құтыру (бешенство). Егер, уақтылы дәрігерлік көмек көрсетілмесе, адам өліп кетеді. Инфекция құтырғ ан жануарлардан беріледі. қатерлі вирус нерв жжйесін зақымдап, ауруды үрейленгіш сезімге душар етіп, параличке ұшыратады.

                      Құтырудың белгілері

Хайуандарда

• Бір түрлі күйде болады, кейде сұлық жатады, мазасызданады, ашуланшақ болады;
• Аузы көбіктенеді — ішіп-жей алмайды;
• Жанына жолағанның бәрін қауып, тістеуі мүмкін.
• Хайуан 5 күн 7 күннің аралығында өледі.

Адамдарда

• Тістеген жер ауырып, ысиды;
• Алқынып демалады, түрі жаңа гана жылаған адам сияқты болады;
• Ауырсынып және қиналып жутынады, аузының сілекейі қоюланып, желімдесе береді;
• Адамды үрей билейді, ашуланшақ келеді, құтырынып, алас урады;
• Өлім алдында талма үстап, дене құрысып сал болып қалады.

Егер  сізге біреуді тістеген немесе қапқан хайуан қутырған болуы мүмкін деген  ой келсе:

• Хайуанды байлаңыз немесе бір апта сыртқа шығармай ұстаңыз;
• Тістеген жерді сабынмен, сумен және сутегі асқын тотығымен (перекисьпен) жақсылап тазартыңыз, жараны жаппай, ашық қалдырыңыз;
• Егер хайуан бір аптага жетпей өлсе (егер ол өлтірілген болса немесе ұстатпай кетсе) зардап шеккен адамды ауруханаға апарыңыз, сол жерде оған қатарынан бірнеше рет құтыруға қарсы дәрі шанышады.

Құтырудың алғашқы  белгілері тістегеннен кейін 10 күннен 2 жылға дейінгі уақыт аралығында (әдетте 3—7 аптадан кейін) байқалады. Емдеуді алғашқы белгілері білінгенге дейін бастау керек. Ал ол белгілер көрінгеннен кейін ештеңе де, тіпті осы заманғы медицина да адам өмірін құтқара ала алмайды.

Құтырудан қалай  құтылуға болады, оның қандай алдын  алу шаралары бар?

Құтыруға  барлық жылы қанды жануарлар бейім, дегенмен табиғатта инфекцияны сақтайтын  да, тарататын да – ет қоректілердің қасқыр, түлкі, борсық, кайот, скунс, шие бөрілер, мангустар сияқты ит тұмсықтардың кейбір түрлері. Оңтүстік Америка мен Африкада бұлардан басқа қан ішер, жарғанаттар, ірі жарғанаттар құтурудың тасушысы болып табылады. Құстардың, тіптен үй құстарының ішінен құтырғандары, адамдарға шабуыл жасағандары да кездескен.

Қазіргі кезде бұл  ауруды негізінен иесі жоқ бұралқы ит пен мысық таратады, олар жыртқыштар мен үй жануарларының, одан кейін адамның арасындағы байланыс буыны болып саналады. Құтыру ауыл шаруашылық жануарларына да жұғады.

Бұл кесел ауру жануардың  адамды тістеуінен болады. Бетті, басты, мойынды, қолды тістеген аса қауіпті. Алайда, құтырған жануардың сілекейінің  зақымдалған теріге, көздің, ауыздың  шырышты қабықтарына түсуі салдарынан да бұл аурудың жұғуы мүмкін.

Бұл қауіпті инфекциямен  ойдағыдай күресу үшін инфекцияның  негізгі көзін – ауру жануарларды: құтырған қасқырды, түлкіні, қаңғырған  ит, мысықтарды құртып, үй жануарларына жүйелі түрде алдын алу егу  жүргізген жөн. Күмәнді  хайуан тістеген адамды дереу егу керек. Бұл – оны өлімен алып қалудың жалғыз жолы. 
Қала мен елді мекендердегі барлық иттер тұқымының  кімдікі екеніне қарамай, жылда құтыруға қарсы егілуі керек. Үй итін көшеде қысқа қарғы баумен, міндетті түрде тұмсығын байлап алып жүру керек, қаңғып жүрген тұқымдас иттермен жақындастыруға болмайды.

Бәрінен де қауіптісі  – бұралқы иттер мен мысықтар. Әлгі қатерлі ауруды тарататында  – солар. Сондықтан оларды міндетті ұстау керек.

Үй  жануарларына адамшылықпен қарап, оларды дұрыс бағып күту – медицина мен ветеринария осыған үндейді. Бұл адамдардың жанының да, тәнінің де саулығы үшін қажет. Құтыру — құтырған хайуанаттардың: иттің, мысықтың, түлкінің, қасқырдың шакалдың қабуынан немесе тістеуінен пайда болады. Жарқанат және басқа хайуандар да құтыруды таратушы болуы мүмкін.  
Құтыру әлемдегі 150 мемлекетте кездеседі. Жыл сайын құтыру салдарынан 55 мыңнан астам адам өледі. Негізінен Азия және Африка елдерінде. Құтырған жануарлар тістеген адамдардың 40%-ы 15 жасқа дейінгі балалар. 
Құтыру адамға негізінен иттерден пайда болады. 
Құтырған жануар жарақаттаған жерді бірнеше сағат ішінде жуып екпе салу арқылы құтыру ауруын алдын-алуға болады. Жыл сайын әлемде 15 миллионнан астам адамға аурудың алдын-алу үшін екпе жасалынады. Бұл құтыру салдарынан болуы мүмкін 100 мыңдаған жағдайды болдырмауға ықпал тигізеді. 
Елімізде жыл сайын жануарлар тістеді деп 75 мың адам медициналық көмек сұрайды екен. 2012 жылдың 6 ай ішінде осындай жағдаймен медициналық көмек сұрағандар саны 35411 болды. Ал ветериналық қызмет дерегі бойынша жануарлардың құтыру 350 жағдайы Қазақстанда жыл сайын тіркеледі екен. ҚР ДСМ Мемсанэпидқадағалау Комитетінің мәліметтері бойынша Қазақстан Республикасында соңғы 3 жылда құтырудың 30 оқиғасы тіркелді, оның ішінде 14 жағдайы 2009 жылы анықталған.

2009 жылы  тіркелген құтырудың 14 оқиғасының 10 оқиғасы немесе 71% Оңтүстік Қазақстан  облысынан келгендерді қамтиды.  Оның ішінде 4 оқиғасы 14 жасқа  дейіңгі балаларды құрайды. Алайда  құтырумен ауырғандардың жалпы саны ішінен бір науқас жануар тістегеннен кейін 2 күн өткен соң алдын ала медициналық көмекке жүгінген, ал қалған 13 науқас құтырудың бірінші белгілері байқалғанға дейін медициналық көмекке қаралмаған.

Алматы қ. Алатау ауданында 2009 жылы жануардың тістеуіне 578 оқиға тіркелді, оның 40% 14 жасқа дейіңгі балалар болса, қалған 60% ересектерді құрайды. Белгіленген курс бойынша екпенің толық курсын алғандар -206, ал негізгі курсты -259, соған қармастан зардап шеккен науқастар құтыруға қарсы екпе алуға уақытысында келмейді және тиісті екпе

курсын алмайды, мұның соңы аурудың дамуы мен  өлім жағдайына әкеліп соғуы мүмкін.

Алатау ауданының  аумағында құтыруды алдын алу  мақсатында, 2009 ж. қараусыз қалған жануарларды  аулау бойынша ЖК «Бастау» тарапынан -2749 ит, 17 мысық ауланды; иттердің 704, ал мысықтардың 15 өлігі алынып, 3449 ит, 32 мысық жойылды.

Құрметті қала тұрғындары, егер сіздерді жануарлар тарапынан  тістеген болса, онда Алматы қаласындағы  ОҚКА, №5ҚКА, ересектерге арналған №7 ҚКА, №4 ҚКА ЖӘНЕ №1 ҚКБА аумақтық жарақаттану пунктілеріне медициналық көмек алуларыңыз қажет, аталған мекемелерде бірінші медициналық көмекті тегін алуға және құтыруға қарсы екпе ектіруге болады.

Антирабикалық екпелер  құтыруды алдын алуға болатын  негізгі құралдардың бірі болып  табылады.

.