2012 жылдың бірінші жартыжылдығына шағын бизнесті дамыту туралы талдамалық баяндама

2) бизнесті дамыту және бизнес-инкубаторларды модельдеу бойынша тиімді модельді орталық құруға жәрдемдесуде;

3) Ісін жаңа бастаған бизнес үшін қолдағы қаржылық құралдарды жан-жақты талдауда;

4) ұсынымдар  және консультациялық қолдаулар беру жолымен олардың бизнес-қауымдастықтармен қарым-қатынасын жақсартуда ЭДСМ жәрдемдесу көрсетуде;

5) бизнесті оқыту бағдарламаларының тиімділігін жоғарылатуға жәрдемдесуде өткізіледі.

Қазіргі уақытта, қызметтегі бизнес-инкубаторларға талдау өткізілді және Қазақстан Республикасындағы бизнес-инкубаторларға жаңа модель ұсынылды.

Деректерге сәйкес, 2005 жылдан бастап Қазақстанда 51 бизнес-инкубатор  жұмыс істеді. Бірақ та, бұл цифр сонымен бірге шағын бизнес-орталықтарды және консалтингтік компанияларды (олар компаниялар үшін жайлар ұсынбаған) қамтыды, сонымен бірге Алматы, Ақтөбе, Қызылорда, Қарағанды, Приозерск, Орал және Өскемен қалаларындағы технологиялық парктер сияқты. 2011 жылы Қазақстанда 21 бизнес-инкубаторлар және 10 технологиялық парктер жұмыс істеді.

Көптеген бизнес-инкубаторлар шағын бизнес үшін қызметтер беретіндігін айтады. Бірақта, 2011 жылғы зерттеудің мәліметтері бойынша олардың  негізгі қызметтері «бизнес-инкубаторлардың» жұмыс істеуіне шектеулі өндірістік және сервистік жайларды жалға берумен байланысты. Басқа сөзбен айтқанда, көптеген бизнес-инкубаторлар бизнесті инкубациялауға және қолдауға емес, жылжымайтын мүлік беруге шоғырланған.

Бүгінгі таңда Қазақстанда 10 технологиялық парктер жұмыс істеуде: Ақтөбе, Астана, Шымкент, Қарағанды, Орал, Өскемен, Петропавл қалаларында. Алматы қаласында 3-уі қызмет етуде. Олардың мақсаттары инновациялық процессте барлық мүдделі жақтардың арасында ынтымақтастық үшін жағымды жағдайлар құруға және жаңа техникалық инфрақұрылыммен және сервистік қызметтермен қамтамассыз етуге бағытталған.

Технологиялық парктер  негізінде ғылыми жобалар, ғылыми-зерттеулі жобалар және технологиялық инкубациялау бойынша жобаларды қосқанда инновациялық жобалармен жұмыс істейді. Сондай-ақ, олар тренингтер және консалтингтік қызметтер, сонымен бірге құрылыс және қайта құру бойынша қызметтер ұсынады. Көптеген технологиялық парктердің компания-резиденттері киім, жиһаз, тамақ өнімдерін және кәдесыйлар өндіру саласында жұмыс жасайды.

Дамыған елдердің тәжірибесі мынаны көрсетеді, бизнес-инкубаторлар бір жалпы модельге ие – «инкубация, өсу және қолдау алатын жаңа компаниялар  нарығында өмір сүру». Бірақта, өткізілген талдама мынаны көрсетті, республикадағы қызметтегі бизнес-инкубаторлар компанияларды алмастыру мәселелерімен айналыспайды. Сондай-ақ, консультациялық қызметтер, инкубаторлардың және компанияның өсуі қызығушылығындағы байланысты дұрыстай және дамыту бойынша оқытулар және қызметтер шектелген. Менеджрлер, тренерлер және консультанттар айтарлықтай тәжірибесі немесе білімі жоқ және басқа елдердің тәжірибесімен таныс емес.

Бизнес-инкубаторларды құрудың  басты рөлі әр түрлі институттарға  ие болуы мүмкін, атап айтқанда облыстық немесе қалалық әкімдіктерге, корпорацияларға, қауымдастықтарға және кәсіподақтарға, университеттерге немесе, ғылыми-зерттеу институттарына, үкіметтік емес ұйымдарға және т.б.

Модльге сәйкес, бизнес-инкубаторлар өзінің резиденттеріне қызметтердің кең спетрін ұсынатын болады, сонымен бірге консультациялық және қаржылық қолдауға мүмкіндік алуы, оның ішінде донорлық техникалық көмек ретінде, сондай-ақ ірі компанияларды тартады.

Кешенді ұсыныстар қызметі:

• мүмкін болатын шарттарда  жайларды беру;

• оқыту мүмкіндігін  қамтамасыз ету, мысалы, Кәсіпкерлікті дамыту орталықтарымен қарым-қатынаста болу;

• ішкі және халықаралық  контактілерді дұрыстауда коммерциялық келісімшартқа қол қоюға көмектесу  болады.

Бизнес-инкубаторларды құрудың  алғашқы кезеңі ТЭН әзірлеуді, нарықты  талдауды, қаржылық талдауды, бағалауды  және инкубаторды оқшаудағы алдын алу нұсқаларды, инженерлік шығындарды талдауды, алдын ала сәулет жобасын және т.б. қамтитын болады.

Бизнес-инкубаторларды қосқанда халықаралық ұйымдар жағынан  техникалық көмектер тартылатын болады.

Бизнес-инкубаторлар страт-ап жобаларға, ал кәсіпкерлікті дамыту орталықтары – жұмыстағы және жаңа ісін бастаған кәсіпкерлерге қызметтер көрсетеді.

Консультациялық көмек  және кәсіпкерлерге ақпараттық-талдамалы  қолдау көрсету, сонымен бірге кәсіби өсуіне көмектесу Кәсіпкерлікті қолдау орталығының (бұдан әрі – КҚО) функционалдық міндеттері болып табылады.

 

 

Ағымдағы жылғы 1 маусымдағы жай-күй бойынша барлық облыс  орталықтарында (Маңғыстау облысын  қоспағанда) Астана және Алматы қалаларында 15 КҚО жұмыс істейді, сонымен бірге  Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласында 1 аймақтық орталық бар.

2012 жылы КҚО қызметін алған өңірлер бөлінісіндегі клиенттердің саны:

 

3 таблица

 

№	Аты	Клиенттердің  жалпы саны	Қаңтар	Ақпан	Наурыз	Сәуір	Мамыр
1	Ақмола	532	112	120	100	100	100
2	Ақтөбе	536	100	116	116	104	101
3	Алматы	25	0	0	0	0	25
4	Атырау	502	99	100	94	106	103
5	ШҚО	478	100	100	101	102	75
6	Жамбыл	440	100	100	20	110	110
7	БҚО	500	100	100	100	100	100
8	Қарағанды	671	116	106	146	186	117
9	Қостанай	533	100	100	100	121	112
10	Қызылорда	505	100	100	100	100	105
11	Маңғыстау, оның ішінде	0	0	0	0	0	0
	Жаңаөзен	679	258	156	130	72	63
12	Павлодар	548	112	103	102	114	117
13	СҚО	536	112	104	104	104	112
14	ОҚО	510	110	100	100	100	100
15	Астана қаласы	541	110	112	111	105	103
16	Алматы қаласы	307	100	100	0	0	107
	БАРЛЫҒЫ	7811	1729	1617	1424	1503	1537

 

Сонымен бірге КҚО  қызмет тиімділігін жоғарылату мақсатында мыналар ұсынылады:

1. толық, сапалы және дұрыс ақпараттар және консультациялар беруде КҚО консультанттары үшін біліктілік деңгейін арттыру мақсатында семинарлар өткізу;
2. сандық талдамалар қағидаты бойынша берілген қызметтер нәтижесін анықтау үшін есептер нысандарын аяқтау;
3. бірыңғай стандарттар және жинақ есептерін дайындай процесстерін оңтайландыру бойынша жұмыстарды жүзеге асыру үшін «Даму» Қоры шеңберінде қолдау немесе қызмет алған жеке және заң тұлғалары бірыңғай дерекқор құру.

 

 

6.2 Жергілікті атқарушы органдардың жанындағы кәсіпкерлік мәселелері бойынша сараптамалық кеңестер

 

Нормативтік құқықтық актілердің (бұдан әрі – НҚА) жобаларын  сапалы әзірлеуге қол жеткізу және мемлекет пен жеке бизнес әріптестігін нығайту үшін «Жеке кәсіпкерлік туралы» ҚР Заңында (бұдан әрі – Заң) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің олардың мүдделерін қозғайтын НҚА жобаларын әзірлеуге  қатысуының міндеттілігіне қатысты нормалар көзделген.

Атап айтқанда, Заң Кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сараптамалық кеңесі арқылы (бұдан әрі – сараптамалық кеңесі) кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктерімен кәсіпкерлердің мүдделерін қозғайтын НҚА жобаларын келісудің міндетті рәсімдері көзделген.

Осы сараптамалық кеңестердің  құрамына мемлекеттік органдармен  аккредиттелген  жеке кәсіпкерлік  субъектілерінің бірлестіктері  кіреді. Жеке кәсіпкерлік субъектілері бірлестіктерін аккредиттеуді өткізуді ұйымдарстыру мен жүзеге асыру тәртібі  Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 мамырдағы № 477 қаулысымен бекітілген Жеке кәсіпкерлік субъектілері бірлестіктерінің аккредитациясын өткізу ережесінде белгіленген.

Заңының 26-бабының 5-тармағына  сәйкес Министрлік сараптамалық кеңес қызметіне талдау және мониторинг жүргізеді, ол мынаны көрсетті.

Жергілікті өкілдік  және атқарушы органдардың деректеріне сәйкес кәсіпкерлердің мүдделерін қозғайтын 313 НҚА жобалары сараптамалық кеңес арқылы өткен, олар бойынша 795 сараптамалық қорытынды ұсынылды, оның ішінде 37 ескерту мен ұсыныстарымен өтті, 31 қабылданған және 6 қабылданбағандар.

НҚА жобаларының көбі Қостанай облысы (74) және Солтүстік Қазақстан облысы (55) әкімдіктерінің сараптамалық кеңестері арқылы өткен. Сонымен қатар, Жамбыл облысы әкімдігінің сараптамалық кеңесі 2011 жыл бойы  тек 1 НҚА жобасын қарастырған.

2011 жылы облыс әкімдіктері  90 іштей және 223 сырттай сараптамалық  кеңес отырыстарын өткізді, онда кәсіпкерлердің мүдделерін қозғайтын НҚА жобалары талқыланды.

Іштей отырыстардың көбі Солтүстік Қазақстанда (24), Қостанай (19) және Ақмола (14) облыстарында, сырттай отырыстар – Қостанай (55), Солтүстік Қазақстан (31) және Манғыстау (23) облыстарында өткізілген.

Сондай-ақ сараптамалық кеңестердің қызметінде мынадай  проблемалы мәселелер бар екендігін атап өту керек:

- мемлекеттік органдар (әзірлеушілер) әзірлеген НҚА жобаларына  осындай шығындарды көздейтін  жеке кәсіпкерлік субъектілері  шығыстарының төмендеуін және (немесе) ұлғаюын растайтын есептемелердің  нәтижелері бар түсіндірме хат  бермейді;

- мемлекеттік органдар (әзірлеушілер) жеке кәсіпкерлік  субъектілерінің аккредиттелген  бірлестіктеріне теріс сараптамалық  қорытындымен келіспеушілік себебінің  негіздемесі бар жауап бермейді;

- аккредиттелген бірлестіктер  Заңда белгіленген мерзімде сараптамалық қорытындыны ұсынбайды;

- жеке кәсіпкерлік  субъектілерінің мүдделерін қозғайтын  қандай да бір проблемалы мәселелерді  сараптамалық кеңестің отырысында  қарастыру мүмкіндігі Заңда көзделгеніне  қарамастан, мұндай мәселелер іс  жүзінде сараптамалық кеңесте ұсынылмаған.

Өз кезегінде аккредиттелген бірлестіктер НҚА жобаларына негізінен  ескертулер мен ұсыныстарсыз қорытынды  беретіндігін мониторингтен көруге болады (сараптамалық кеңес арқылы өткен жалпы НҚА жобаларының  ішіндегі 93,3 %), 1500-ден астам сараптамалық қорытынды мүлдем ұсынылмаған.

Осы мәселені шешу үшін 2009 жылғы «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңына енгізілген  түзетулерге сәйкес сараптамалық кеңестердің функциялары кеңейтілді. Осылайша, сараптамалық кеңестердің отырысында жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүддесін қозғайтын кез-келген мәселелер қарастырылуы мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7. ҚОРЫТЫНДЫ

 

2012 жылғы 10 шілдеде  Мемлекет басшысы лицензияларды және рұқсаттарды оның ішінде кейбір рұқсаттарды хабарлама тәртібіне ауыстыру жолынмен тағы 30%-ға қосымша қысқартуды, көздейтін Заңға қол қойды.

Жаңа қағидаттарда бекітілген 2012-2015 жылдарға арналған рұқсат беру жүйесін одан әрі реформалау тұжырымдамасын іске асыруда сыныптар мен санаттарға бөліне отырып рұқсат беру құжаттарының толық тізбесін қарастыратын «Рұқсаттар мен хабарламалар туралы» бірыңғай Заң жобасы әзірленетін болады.

Лицензиялау-рұқсат беру жүйесін реформалау барлық рұқсаттарды электрондық форматқа ауыстырумен қатар жүретін болады. Осы мақсатта «Е-лицензиялау» мемлекеттік дерекқорын енгізу бойынша іс-шаралар кешені жүзеге асырылуда. Ағымдағы жылдың соңына дейін барлық лицензияларды беру электрондық лицензиялау жүйесі арқылы жүзеге асырылатын болады.

Сондай-ақ, ағымдағы жылғы 22 маусымда кәсіпкерлікті дамыту мәселесі бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің қатысуымен өткен кеңесте          2020 жылға дейін Кәсіпкерлік қызметін мемлекеттік реттеу тұжырымдамасын әзірлеу бойынша үлкен жұмыс тұр, ол бизнестің қоғамдық ұйымдарын институционалдық күшейтуді, реттеуші әсерді жариялы талдаудың орталықтандырылған жүйесін және т.б. құруды қамтиды.

«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасын іске асыру шеңберінде бірегейлігімен және жаңашылдығымен ерекшеленетін жаңа бизнес-идеяларды іске асырушы ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге қолдау көрсетілетін болады. 

Мыналарды беру көзделеді:

• жобамен байланысты шығындарды жабу үшін құны 3 млн. теңгеге дейін гранттар;
• ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер үшін 20 млн. тенгеге дейінгі кредит сомасының 70%-на дейінгі мөлшерде жедел кепілдіктер;
• сервистік қолдаулар және оқытулар.

Осы шараларды дәйекті іске асыру Қазақстанның іскерлік ортасын жақсартуға және бәсекелесуге қабілетті, серпінді жеке сектор қалыптастыра отырып, Дүниежүзілік Банктің «Doing Business 2013» бизнесті жүргізу жеңілдігі рейтингі ең үздік елдердің қатарына енуге мүмкіндік беру.