Қазақстан аймақтарының инвестициялық тартымдылығы

     6. Инвестициялық үрдістің қазіргі  кездегі жағымды ерекшелігіне 
соңғы уақыттағы   шетел   инвестицияларының   көлемі   азайып,   отандық ішкі инвестициялардың өсуін жатқызуға болады.

     7. Келесі      атап      көрсететін      бағыт - ол      инвестициялық 
қызметті қаржыландырудағы мемлекеттің рөлі артып, үлесінің көбеюі. 
Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғандай, дамыған елдерден қай жағынан 
болса да кейін қалуды азайтуда мемлекеттің рөлі, оның экономиканың маңызды салаларындағы инвестицияларды реттеу қызметтері ерекше жүйелі болу қажет.  

     Мұнай және газ өндірісі Қазақстан өнеркєсібінің  табысты бағыттарының бірі болып  қалуда. Қазақстанда 180-нен аса кен  орындары табылған, олардың тек 60 ғана игерілуде. Қазақстанның мұнай-газ саласының потенциалды мүмкіндіктері өте үлкен. Потенциалды ресурстар бойынша республикада мұнай өндірісі болжамды бағалау бойынша 2015 жылға қарай – 120-150 млн тоннаны құрайтын болады.  

     Мұнай өндірісінің қазіргі деңгейі  Қазақстанның минималды ішкі нарығының қажеттілігін қанағаттандырады. Сонымен қатар Қазақстанның ішкі нарығының географиясы, әсіресе мұнай өнімін тұтынудағы негізгі аймақтардың қашықтығы экономиканың мұнай саласымен өзіндік қамтамасыз етілуінде проблемалар туғызуда. Оның үстіне мұнайды еркін экспорттау  үшін техникалыќ мүмкіншіліктердің жоқтығы әлемдік нарыққа шығуын тежеуде, бірақ жылдық 5-6 млн тонналық экспорт деңгейін сақтап қалуда.

        Әлемдік мұнай компанияларының Қазақстанда болуы елдің экономикасы, әсіресе мұнай-газ саласы – инвестиция салудың ењ тиімді және тартымды саласы екенін дәлелдейді.

           Аймақтық инвестициялық  қызметтің дұрыс деңгейде дамуы  нәтижелі болуы кешенді аймақтық саясатқа байланысты.

     Қазақстанның  мұнай өндіру саласында мемлекеттік  инвестициялық саясатты және инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеуді жетілдіру жолдарын келесідей түрде көрсетуге болады (сурет 3).

     Елімізде  инвестициялық ахуалды жақсартуда және инвестициялық қызметті мемлекеттік  реттеуді жетілдіруде мемлекеттің  инвестициялық саясаты үлкен  маңызға ие.

     Инвестициялық саясаттың бірінші бағыты  - мұнай өндіру саласы бойынша ТШИ тартудың қолайлы жағдайын қалыптастыруы қажет. Яғни мұнда біріншіден,  мұнай өндіру саласындағы инфрақұрылымды дамыту; екіншіден, мемлекеттік кепілдік қорын құру; үшіншіден, нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру; төртіншіден, тікелей шетел инвесторларын ынталандыру.

     Екінші  бағыты - мұнай өндіру саласында  инвестициялық қызметті мемлекеттік  реттеудің келесідей жолдарын жетілдіру:

• мемлекеттік қаржылық қолдау;
• инвестициялық салықтық преференциялар ұсыну;
• шетел инвесторларын кеден-аж салығынан босату;
• мемлекеттік натурдық гранттар беру қажет.

     Осы аталған бағыттарды дұрыс жүзеге асыра отырып, бәсекеге қабілетті  өндірісті құру үшін мұнай өндіру саласында инвестицияларды тиімді басқару қызметін қалыптастыруға болады.  
 
 
 
 
 
 
 

     Сурет3 – Мұнай өндіру саласында қолайлы  инвестициялық ортаны қалыптастыруда мемлекеттік инвестициялық саясат үлгісі 

     Республиканың дамуының ұзақ мерзімді кезеңдегі негізгі мақсаты, капитал сыйымды өндірісті ынталандыратындай етіп экономиканы қайта құру болуы тиіс. Бұл жағдайда елдің экономикалық капиталын дамытудың негізі инновациялық қызмет болуы қажет, яғни жаңа интеллектуалдық жетістіктерді пайдалану арқылы жаңа болжанған ғылыми-техникалық ресурстар негізінде өндірістер құру.

     Мұнай өндіру саласындағы инвестициялық қызметті жандандырудағы тағы бір маңызды шара бұл келесідей әлеуметтік шаралар болып табылады: халықтың жұмыспен қамтамасыздандырылуын арттыру, еңбек ресурстарының құрылысын жақсарту және квалификациясын арттыру, әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға ықпал жасау, еңбек ету жағдайын жақсарту, халықтың өмір сүру деңгейін жоғарлату.

     Мұнай өндіру саласын тиімді бағытта жұмыс  жасауын қамтамасыз ету үшін жоғары деңгейдегі мемлекеттік органдар шетелдік инвестициялардың қозғалысын реттеу тетіктері мен бақылау қызметтерін пайдалана отырып, аталмыш инвестицияларды еліміздің экономикасын көтеру мен қайта құруға және оның тиімді түрде әлемдік нарыққа енуіне мүмкіндік беретін ғылым сыйымды өндірістер мен алдыңғы қатарлы салаларға бағыттау мақсатында кепілдіктер мен жеңілдіктер жүйесін қолдану тиіс.

     Қорыта  айтқанда, Қазақстанда қазіргі инвестициялық  үрдіс пен инвестициялық саясат мєселелерін кешенді шешу үшін ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға жєне барлық азаматтардың әл-ауқаттылық деңгейін көтеруге бағытталған мемлекеттік инвестициялық саясаттың басым міндеттері мен қағидаларын дайындау қажет. Сондай-ақ, ұлттық экономиканың негізгі және стратегиялық салаларындағы шетелдік компаниялардың басымдығын әлсірету мақсатында шетелдік инвестицияларды қажетті деңгейге дейін өсіруге, ішкі инвесторларды ынталандыруға және отандық инвестициялар мен ұлттық капиталдың орнын күшейтуге негізделу керек.