Қазақстан Республикасының валюта нарығы

Тіркелу үшін уәкілеггі  мемле-кетгік орган – Шарттың  тарабы Ұлттық Банкке өтініш (осы Ереженің 11-қосымшасы) және Шарттың нотариат куәландырған көшірмесін береді.

29.   Резиденттер есеп беру тоқсанынан кейінгі айдың 10-на дейін Шарттың тіркелу орны бойынша тіркелген Шарт бойынша қаражаттың нақты қозғалысын көрсететін мәліметтерді филиалға белгіленген нысанда (осы Ереженің 12-қосымшасы) ұсынады.

Сонымен бірге ұсынылған  есеп беру нысаны бойынша мәліметтердің шынайылығына бақылау жасау мақсатында Ұлттық Банк (филиал) клиенттің есепшоты бойынша үзінділердің немесе Шарт бойынша қаражаттың нақты қозғалысын растайтын басқа да құжаттардың көшірмелерін талап етуге құқылы.

30.  Мүліктік жалдау шарттары негізінде резидент еместердің жылжымайтын мүлікті уақытша иелену мен пайдалану құқығын төлеуі (мүліктік кешен ретіндегі тұтастай кәсіпорыннан басқа) резидент емес резиденттің міндеттемелерді орындауына дейін 120 күндей бұрын жалдау ақысын төлеген жағдайда тіркелуі тиіс.

Шартты тіркеу және тіркелген  шарт бойынша мәліметтер ұсыну осы Ереженің 14-16-тармақтарына сәйкес жүзеге асырылады.

31.   Қатысушылар  (тараптар және үшінші тұлғалар) бірнеше резидент болып табылатын  Шарттарды тіркеу кезінде тіркеу куәлігінде барлық қатысушылар (кредитор заемшы – төлем жасаушы, кредитор – заемшы– кепіл, инвестор – сатушы инвестициялау объектісі, инвестор – қаржы дел-далы – инвестициялау объектісі, сатып алушы – сатушы – алушы, сондай-ақ Шарттардың басқа да қатысушылары) көрсетіледі.

32.  Бірнеше резидент  қатыса-тын Шарттар бойынша осы Ереженің 4,7-тармақтарында көзделген міндеттер резидентке  – Шарттың тарабына –қаражат алушыға жүктеледі. Резидент еместен Шарт бойынша қаражатты алушы болып табылатын бірнеше резидент Шарттың тараптары болған жағдайда үлесіне Шарт сомасының басым бөлігі келетін резидентке Шартты тіркеу міндеті жүктеледі.

Резидентгер Шартқа тең  үлесте қатысқан жағдайда Шартты тіркеуге қатысушы резиденттің бірі өтініш беруі  мүмкін. Осыған орай барлық резиденттер-Шарттың қатысушыларына тіркеу жөніндегі міндет жүктеледі және олар осы талаптың орындалмауына бірдей жауап береді.

Қатысушы-резидентке, филиалға тіркеу туралы бірінші өтінген адамға тіркеу куәлігі беріледі. Резидент еместің пайдасына төлем жасаған кезде және/немесе баска да қатысушы-резиденттер осындай Шарт бойынша резидент еместен қаражат алған кезде уәкілетті банкке төлем негізділігін және/немесе қаражаттың алынуын растайтын құжаттардың көшірмелері (оның ішінде нотариат куәландырған Шарттардың, Ұлттық Банктің тіркеу куәлігінің көшірмелері) ұсынылады.

Шартты тіркеген қатысушы-резиденттен  тіркеу куәлігінің көшірмесін алу мүмкін болмаған жағдайда басқа да қатысушы-резиденттер  өздерінің заңды мекен-жайы бойынша  тіркеу куәлігінің көшірмесін ұсыну  туралы еркін нысандағы жазбаша өтініш бере алады.

Осы Ереженің 4, 8, 9, 10 неме-се 12-қосымшаларында көрсетіл-ген мәліметтерді ұсыну міндеті

тіркеу куәлігінің түпнұсқасын  алған резидентке жүктеледі. Тіркеу куәлігінің түпнұскасын алған резиденттің  жазбаша келісімімен үшінші тарап-резидент (төлем жасаушы) тиісті нысандағы тоқсан сайынғы мәліметтерді ұсынуға жауапкершілікті өзіне алуы мүмкін, бұл туралы ол жазбаша нысанда өзінің заңды мекен-жайы бойынша филиалға хабар береді.

33. Тіркелген Шарттар  бойынша шынайы және толық статистикалық есепке алуды қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық Банк апта сайын уәкілетті банктерге және Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің Кеден комитетіне (қаражаттың тауар түрінде ауысуын көздейтін мәмі-лелер бөлігінде) тіркеу нөмірін, күнін, резидент-мәміле қатысушысының атауын, Шарттың сомасын, өтініш беру күніне Шарт бойынша түсімдер сомасын, өтініш беру күніне резидент борышы негізгі сомасының қалдығын көрсете оты-рып (кредиттер және экспорт-импорт мәмілелерін кредиттеуі бойынша) жаңадан берілген және күші жойылған тіркеу куәліктері туралы акпаратты ұсынады.

Екінші деңгейдегі банктер  Ұлтгық Банкке тіркелген Шарттар  бойынша қаражаттың қозғалысы туралы ақпаратты ай сайын ұсынады (осы Ереженің 13-қосымшасы).

34.  Капитал қозғалысымен байланысты операцияларды тіркеу тіркелген операциялар бойынша қатысушылардың міндеттемелеріне қатысты Ұлттық Банк тарапынан қандай да бір міндеттемелерсіз жүзеге асырылады.

Ұлтгық Банктің тіркеу куәлігінің бар болуы Қазақстан  Республика-сының басқа да нормативтік құқықтық актілерінің нормаларын бұзуға жауапкершіліктен босату үшін негіздеме болып табылмайды.

35.  Осы Ережені бұзғаны  үшін жауапкершілік Қазақстан  Респуб-ликасының зандарына сәйкес  қолданылады.

36.  Осы Ережеде ретгелмеген  мәселелер Қазақстан республикасының зандарында белгіленген тәртіппен шешіледі.

 

2.3. Қазақстан Республикасында валюта нарығын реттеу.

Қазақстан Республикасында  валюта операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резидент еместер:

• валюта бақылауы органдары мен агенттері жүргізген тексеру актілерімен танысуға;
• Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен валюта бақылауы агенттері мен органдарының іс-әрекетіне шағым жасауға;
• Қазақстан Республикасының басқа да заңдары мен нормативтік қүқықтық актілерінде көзделген өзге құқықтарды жүзеге асыруға құқығы  бар.

Қазақстан Республикасында  валюта операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резидент еместер:

• валюта  бақылауы  органдары  мен   агенттеріне  барлық  сүраған  құжаттар  мен   валюта операцияларын жүзеге асыру жөніндегі ақпараттарды беруге;
• валюта бақылауы органдары мен агенттеріне өздері жүргізген тексеру барысында, сондай-ақ олардың нәтижесі бойынша түсініктеме беруге;
• валюта  бақылауы  органдары  мен  агенттері  жүргізген  тексеру  актілерінде   баяндалған фактілермен келіспеген жағдайда, бұл актіге қол қоюдан бас тарту себебіне жазбаша түсініктеме беруге;
• өздері жүргізетін валюта операциялары бойынша есеи жүргізіп және есеп беріп, олардың кемінде бес жыл сақталуын қамтамасыз етуге;
• валюта  бақылауы  органдарының  анықталған  тәртіп   бүзушылықтарды   жою   жөніндегі талаптарын (нүсқауын) орындауға;
• Қазақстан Реслубликасының вапюта заңдарында белгіленген басқа талаптарды орындауға  міндетті.

Қазақстан Республикасында валюталық реттеу туралы заңы 1996 жылы 24 желтоқсанда қабылданды және қазіргі уақытта сол заңға көптеген толықтырулар мен өзгертулер еңгізілуде.

ҚР-да валюта  операцияларын  жүргізу  ережесі  Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2001 жылғы 20 сәуірдегі          № 115 қаулысымеп бекітілген.

Осы Ереже "Валюталық  реттеу туралы" және "Қазақстан  Республи-касының Ұлттық Банкі туралы" Қазақстан Республикасының зандарына  сәйкес жасалды, ол валюта операцияларын  жүргізу тәртібін айқындайды және валюталық  бақылауды жүзеге асырудың негізгі принциптерін белгілейді.

 

 

 

 

3. Қорытынды.

Қазақстан  Республикасында  КASE  қор  нарығында  тек  акция , облигациялармен  ғана  емес,  сонымен  қатар  валюталық  операциялар   да жасалады.

Қазақстан Республикасында валюталық реттеу туралы заңы 1996 жылы 24 желтоқсанда қабылданды және қазіргі уақытта сол заңға көптеген толықтырулар мен өзгертулер еңгізілуде.

Валюталық   жүйенің   басты   элементі  –   валюталық  бағам.   Валюталық   бағамның   қалыптасуына   ықпал   ететін факторлар қатары анықталған. Шетел валюталарының бағамдарының әр түрлі түрлері мен баға белгіленімдері берілген.

Валюталық қатынастар –  бұл ұлттық шаруашылық қызметтерінің нәтижелері мен өзара алмасуына қызмет ететін және дүниежүзілік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы.

Валюталық   нарықтарды    валюталық   операцияларды жүргізудің негізіне халықаралық сауда, сонымен  байланысты көрсетілген   қызметтер   және   капиталдар   мен   несиелердің халықаралық қозғалысы  жатады. Валюталық нарықтар валютаға деген сұраныс пен ұсыныс негізінде валюталарды сатып алу-сату   операциялары   жүргізілетін   ресми   орталықты   білдіреді. Валюталық операцяилардың көлеміне байланысты валюталық   нарықтар   халықаралық,    аймақтық   және   ұлттық болып бөлінеді.

Валюталық  нарықтардың  қатысушыларын  екі   басты  топқа бөледі: пассивті – валюталық  операцияларды жүргізу қажет  болғанда басқа банктерден және брокерлік  фирмалардан баға белгіленімін білгісі  келетіндер; активті – баға белгіленімін сұрағандар үшін банктерге бағаны қоюшылар.

Шетел валютасы халықаралық  төлем айналымында ең бастысы  банктік  және   неиелік  айналыс  құралдары  –  телеграфтық және пошталық аударымдар,  чектер,  тратталар  түрінде болады. Әр түрлі елдердің валюталарының салыстырылуы олардың өндіріс және айырбас процесінде калыптасатын оъективті кұндык катынастарына негізделеді.

Валюталық бағам - басқа  елдің ақша бірлігіне қатыс-ты сол  елдің ақша бірлігінің бағасы. Ол заңды  түрде бекітілген валюталык паритет  шеңберінде ауытқып отырады.

Валюталардың   баға   белгіленімі   айырбас   үшін  ұсы-нылған екі ақша бірлігінің шекті қатынасын анықтауға мүм-кіндік  жасайды.   Валюталық  баға   белгілеу  түрі   валютаның жағдайына, оның бағамының деңгейіне әсер етпейді, өйткені валюта бағамының мәні қалады, ал оның формасы өзгереді.

Сауда-өнеркәсіптік   клиенттер   үшін   валюталар   баға белгілеу кросс-бағам негізінде  бекітіледі,  ол екі  валютаның  өзара   қатынасының   үшінші   валютаға   қатысты   анықталуын сипаттайды.

Валюта  нарығы – қаржы  нарығындағы  ең  үлкен  нарық.  Валюта  нарығы  кез  келген  елдің  экономикасында  қан  айналымының  ролін  атқарады.  Валюта  нарығын  реттеу  –  ел  экономикасын  реттеудің  алғы  шарты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. Пайдаланылған  әдебиеттер:

1.ҚР “Бағалы қағаздар нарығы” туралы Заңы. Егемен қазақстан 3 шілде 2003ж.

2.ҚР “Валюталық реттеу  туралы” Заңы. 24 желтоқсан 1996ж. 

3.У.М.Искаков,  Д.Т. Бохаев, Э.А.Рузиева. Финансовые рынки и  посредники.  А., 2005.

4. Стайнер Б.  Клчевые   рыночные  концепции.  М., 2004.  

5. К. Ж. Бертаева.  Казахстанский  валютный  рынок.  А.,  2005.

6. Г.С.  Маргацский.  Валютный  дилинг.А., 2004.

7. Таран  В.А. FOREX:  фундаментальный анализ  валютных  рынков.  М.,  2005.

8. Ғ.С.Сейтқасымов.  Ақша,  несие,  банктер.  А,  2001.

9. Мақыш С.Б.  Ақша  айналысы  және  несие.  А.,2004.

10. К.Ж.Бертаева. Валютный  рынок  и  валютные  операции.  А.,  2000.

11. Бюллеттень  нормативных   правовых  актов.  №26.  А., 2001г

12. Ладаненко Е.И. Әлімова Н.Ж. Ілгерілмелі қаржылық есеп. Костанай 2006
13. Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. Алматы 2006
14. Назарова В.А. Бухгалтерлік есеп Алтамы 2005
15. Нидлз Б., Андерсон Х. Және басқалар Бухгалтерлік есеп прициптері. Москва 2001
16. Оразбекұлы Бахыт Инвестициялық институттардағы бухгалтерлік есеп. Алматы 2002
17. Родостовец В.К. Кісіпорындағы қаржылық және басқарушылық есеп. Алтамы, 2006