Қазақстандағы жаңа экономикалық модель

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА ЭКОНОМИКАЛЫҚ МОДЕЛЬ

Биылғы Қазақстан  Республикасының Президенті Нұрсұлтан  Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық модернизация – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты жолдауында, жоғарғы  оқу орындарында оқу үдерісі  барысында жаңа әдістемелер мен  технологиялар қолдануы керектігін айтып өтті. Бүгінгі уақытта халықаралық  стандарт негізінде Назарбаев Университеті мен интелектуалды мектептер  жемісті жұмыс істеуде. Олардың  тәжірбиесін борлық қазақстандық білім  беру жүйесіне тарату және олардың  деңгейіне барлық білім беру мекемелерін  тартуды күшейту керектігін Президентіміз  айтып өтті. Сондықтан да басқа  жоғарғы оқу орындарының арасында жоғары деңгейге жетіп, бәсекелестікқабілетті  арттыру үшін әрбір ұсақ элементердің маңызы зор болғандықтан, оларды назардан тыс қалдырмау керек. Білім жүйесіне сәйкес студенттің оқу үдерісін жүргізуді  есепке алу керек.

 

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА ЭКОНОМИКАЛЫҚ МОДЕЛЬ

Исмуканова А.Н.

Ш.Уалиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

E-mail:aigera_ismukan@mail.ru

Биылғы Қазақстан  Республикасының Президенті Нұрсұлтан  Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық модернизация – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты жолдауында, жоғарғы  оқу орындарында оқу үдерісі  барысында жаңа әдістемелер мен  технологиялар қолдануы керектігін айтып өтті. Бүгінгі уақытта халықаралық  стандарт негізінде Назарбаев Университеті мен интелектуалды мектептер  жемісті жұмыс істеуде. Олардың  тәжірбиесін борлық қазақстандық білім  беру жүйесіне тарату және олардың  деңгейіне барлық білім беру мекемелерін  тартуды күшейту керектігін Президентіміз  айтып өтті. Сондықтан да басқа  жоғарғы оқу орындарының арасында жоғары деңгейге жетіп, бәсекелестікқабілетті  арттыру үшін әрбір ұсақ элементердің маңызы зор болғандықтан, оларды назардан тыс қалдырмау керек. Білім жүйесіне сәйкес студенттің оқу үдерісін жүргізуді  есепке алу керекх [1].

Жобаның мақсаты:

1. Университеттің  басқа да жоғарғы оқу орындары  арасындағы бәсекелестік қабілетін  жоғарлату.

2. Университет мәртебесін  көтеру.

3. Университет студенттерінің  оқу процесінде дәптерлерін тиімді  пайдалануларына жағдай жасау.

Жаңа идеяның  қалыптасуы, тауардың мазмұнын құрастыру, тауардың әр элементін талдау, идеяны нақты өнімге айналдырып, тауардың дизаинын жасау, күтілетін нәтижені бағалау.

Күтілетін нәтижелер:

1. Университет мәртебесінің  одан әрі көтерілуі;

2. Студенттердің  оқу үдерісіне қажетті қалың  дәптерлер таңдау мүмкіндігінің  кеңеюі;

3. Университеттің  бұл дәптер түрін жарнама құралы  ретінде пайдалануы;

4. Тауардың сұранысқа  ие болуы;

Жұмыстың ғылымилығы мен тәжірибелік маңызы:

Жоғарғы оқу орындарының  ішінде университетіміздің бәсекелестікқабілетін  арттыру, қазіргі оқу үдерісіне  сай кредиттік жүйені ескеріп  жасалынуы

Маркетингтік зерттеулер дегеніміз - маркетингтік дұрыс шешім  қабылдау үшін және фирма әрекетіндегі мәлімсіздік жағдайды төмендету  үшін мәліметтерді жинау, оларды өңдеу, талдау үрдісі болып табылады.

Маркетингтік зерттеулердің  мақсаты әртүрлі болуы мүмкін, ең бастысы-ол зерттеулер тұтынушыларды  анықтауы тиіс, және олардың қажеттіліктерін  зерттеу, нысаналы нарықты талдап алу  үшін тауарға деген бүгінгі және болашақтағы сұранысты белгілеу болып табылады [2].

Ал ақпарат –  маркетингтік зерттеулер барысында  жиналған мәліметтер жиынтығы. Ақпарат  әртүрлі сипатталады. Оны шығу мерзіміне, жіктелу міндетіне, өңделуіне қарай  жіктеуге болады.

Өңдеуге қарай жіктелген  ақпараттың өзі бастапқы және екінші ретті деп бөлінеді. Осының ішінде біздің жоба тақырыбын зерттеуге  қажеттісі бастапқы ақпараттарды жинап  талдау.

Бастапқы мәліметтерді негізгі 4 әдістің бірімен жинайды:

1.Сауалнама

2.Бақылау

3.Тәжірибе

4.Еліктеу

Осы әдістердің ішінен біз Қазақстан экономикасының нарығында  сауалнама әдісін көп қолданамыз.

Қазақстанда кеңсетауарлар  нарығы қарқынды дамып келе жатыр. Сарапшылардың  пайымдауынша, қазір оның ауқымы 200 млн. долларға жетті. Ішкі нарықтағы  сұрасқа орай, жағдай осы бағытта  дами беретіндігіне ұқсайды. Қазақстанның кеңсе тауарлар нарығы әлемдік қаржы  дағдарысына қарамастан тұрақты  түрде дамып келе жатқан бірден-бір  сала. 2009 жылы барлық салаларда төмендеу болып жатқан кезде, нарықта керісінше  өсім болды. Бұған ШОБ-с саласындағы  кәсіпкерлер тарапынан артқан сұраныс  әсер етті. Сарапшылардың пайымдауынша, нарықтың өсіміне мемлекет пен жеке тұлғалар тарапынан артып келген сұраныс әсер еткен. Бұл кеңсе  және мектеп құралдары. Брендті танымал  қаламсап, планер мен теріден жасалған портфель. Бүгін осы затсыз кәсіпкерді елестету мүмкін емес. Жыл сайын  ШОБ-с компаниялары кеңсе тауарларын сатып алу үшін миллиондаған теңгені  жұмсап келеді [3].

Саладағы тағы бір  тұтынушылық базаны құрап отырған  адамдар легі, мектепке қажетті құрал-саймандарды  сатып алады. Ресейдің kanzoboz.ru сараптамалық орталығының пайымдауынша, Қазақстанның канцеляриялық өнімер нарығының ауқымы 220-230 млн. долларды құрап отыр. Алдағы уақытта өсім болуы мүмкін.

Сарапшылардың пайымдауынша, бүгінде Қазақстанда пайдаланылып отырған өнімнің көбі қағаздан жасалған түріне тиесілі. Жыл санап оны  тұтыну көлемі артып келеді. Осылайша, елде қағаздан жасалған өнімдерге сұраныс  артып, ұзақ уақыт бойы жоғары болып  қала бермек. Елге қағаз өнімдерінің  басым бөлігі Ресей Федерациясынан жеткізіліп отыр. Отандық өндірушілердің үлесі мардымсыз. Ресейдегі 2 ірі  зауыт өз қажеттіліктерін қанағаттандырып, артық қағазды шетелге экспорттап келеді.

Қазақстандық сарапшылардың  пайымдауынша, 2007 жылдан бері отандық  нарық тек қана өсім көрсетіп жатыр. 2008 жылы кішігірім төмендеу болған еді. 2009 жылдан бері кеңсе заттарының саудасы өсті. Соңғы уақытта Қазақстан  нарығына өзінің сапалы өнімдерін Жапония, Еуропа мен АҚШ жеткізе бастады. Бұдан бөлек, аса қымбат емес тауарлардың  үлесі артты. Бұл шағын бизнес компаниялары жеткізіп отырған тауарлар.Ішкі нарықтың тағы бір факторы ретінде  мемлекеттердің кәсіпорындары мен  Біріңғай Экономикалық кеңістігінің аясындағы  ықпалдасуын атап өтсек болады. Шекараның  ашылуы мен талаптардың жеңілдетілуі қатысушы мемлекеттерге бірігіп, кеңсе  тауарларына деген сұранысты  арттыруға мүмкіндік беріп отыр.

Сарапшылардың пайымдауынша, 2011 жылы елдің жеке-дара сатып алу  орталықтарындағы сауданың көлемі 15 пайызға  артты. Бұған мемлекеттік қолдаудың  арқасында қол жеткізу мүмкін болды. Ішкі сұранысты жандандыру мақсатында, мемлекет бірнеше жобаларды қолға  алып келеді. Олардың арасында тауарлар мен қызметтерге мемлекеттік  сатып алудағы үлестің артуы  әсер етіп отыр. Сондай-ақ, мемлекеттік  ШОБ-с саласын қолдау бағдарламасын  атап өтсек болады.

Қазақстан Республикасының  экономикасы Жаңа Заңды әзірлеу  кезінде Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына  Жолдауы аясында берген тапсырмалары негізге алынды. Жаңа Заң қазақстандық білім беру жүйесінің алдында  тұрған бірқатар міндеттерді шешуге бағытталған. Олардың қатарында  негізінен мыналар бар: әлемдік  білім беру кеңістігіне интеграциялану;педагогикалық  қызметкердің мәртебесін арттыру;сапалы білімге қол жетімділік кепілін күшейту;басқару жүйесі мен білімді қаржыландыруды одан әрі жетілдіру.Еуразия ұлттық университеті ұлттық білім беруде көшбасшылардың бірі болып табылады, оның қабырғасында еліміз басшылығы, саясаткерлер мен шетел мемлекеттерінің қоғам қайраткерлері үшін кездесулер мен жүздесулер өткізіп тұру дәстүрге айналып келеді. Бұл - Еуразия ұлттық универсиетінің беделді халықаралық ағартушылық орталығының бірі ретіндегі мәртебесінің айғағы, оның қабырғасынан шыққан немесе қазір де оқып, немесе еңбек етіп жүрген профессорлық-оқытушылар құрамының, студенттер мен аспираттардың еңбегінің нәтижесі.Осы себептен де бүгін мен еліміздің экономикасын дамыту жөніндегі Үкіметтің негізгі басымдығын айтып өтіп, жаңа әлемдегі жаңа Қазақстанды қалыптастыруда білім беру ісінің ерекшеліктеріне тоқталып өтпекпін. Сондықтан мен дәрісімнің тақырыбын: «Білім беру – экономиканы жаңғыртудың стратегиялық тармағы» деп алып отырмын.

Экономика – мемлекеттік  саясаттың негізі Баяндамамның бірінші  бөлігінде Сіздерге Үкіметтің экономикалық саясатының базалық ережелері туралы айтпақпын.Қазақстан әлемдегі айтарлықтай  тұрақты және үдемелі дамыған  елдердің бірі болып табылады. Біз  тұрақты экономикалық өсу жолымен  одан әрі алға жылжи береміз.Соңғы  жеті жылда Қазақстанда ЖІӨ өсу  қарқыны орташа алғанда жылына 10 пайызды құрады. Халықтың жан басына шаққанда ЖІӨ деңгейі 2006 жылы 5200 АҚШ  долларына жетіп, 2000 жылғы деңгейден 4 есе артты.Орташа мерзімді бағдарламаға сәйкес, Үкімет қызметінің стратегиялық мақсаты еліміз Президентінің маңызды  бастамасын жүзеге асыру – әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің  қатарына кіру болып табылады.Осы  ретте біз Үкіметте елдің бәсекеге қабілеттігі деңгейіне, экономиканың тиісті салаларының тәуекелдік бағасына ықпал ететін барлық факторларға  жан-жақты талдау жасадық. Үкіметтің  күш-жігері, бәрінен бұрын, өндірістің артуын ынталандыруға және экономиканың құрылымын жақсартуға бағытталғанын  атап өткім келеді. Бұл қағидатты  мәселе, өйткені, тек экономикалық қарым-қатынастар жүйесін реформалау арқылы біз мемлекеттің  тұрақты жоғары бәсекеге қабілеттігін қамтамасыз етуіміз мүмкін.Үкіметтің  экономикалық саясатының негізгі бағыттарын мен алғаш рет Сіздер үшін арнайы ромбы түрінде ұсынып отырмын. Бүгінгі  дәріске дайындалар кезде мен  ақпараттың үлкен көлемін жүйелендіріп, оны осылайша беру жайын көбірек  ойладым.Ромбы негізін мен «Іргетас»  деп атадым, бұл дегеніңіз –  база, яғни экономикалық саясаттың  негізі, үлкен есеппен алып қарағанда, онсыз елдің экономикалық тіршілік етуі мүмкін емес.Аталған сала бойынша  Үкімет пен әкімдіктер жұмысының  бірнеше бағыты бар. Бұл – мемлекеттік  қызметті одан әрі реформалау: еңбекақы төлеу, мемлекеттік қызмет қозғамдамасы (мотивация), олардың кәсіби дамуы  және т. б.Қазіргі заманғы кезеңдегі  маңызды міндет мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасын арттыру болып  табылады: тұтынушыларға бағытталған, сондай-ақ оларды қанағаттандыратын  қызмет деңгейін, мемлекеттік қызмет сапасы мен түрін анықтау үшін тұрақты түрде халықтың арасында сауалнама жүргізу; • мемлекеттік  қызметтің сапа стандартын әзірлеу  және енгізу; тиісті ақпарат алу  және арыз айту рәсімдері қызметіне  халықтың толық қол жетімділігіне  мүмкіндік жасау; халықтың арызының шешімін табуының тиімді жағдайларын  қамтамасыз ету.Аталған блок аясында  сондай-ақ «Электронды Үкімет» қалыптастыру жөнінде жұмыстар жүргізілуде [4].

«Әлеуметтік жауапкершілік» Аталған блок өз мақсаты ретінде  халықтың өмір сүру көрсеткішінің сапасы артуын, әлеуметтік шиеленісушілікті төмендетуді, мүлік дифференциясы  тәуелділігін жоюды қарастырады. Осы  блок бойынша жұмыс істеу сондай-ақ тұрғын үй құрылысы саласындағы белсенді мемлекеттік саясатты және халықтың әлеуметтік қорғалмаған тобына көмек  көрсетуді күшейтуді көздейді.Мен  тоқталып өтетін тағы бір маңызды  мәселенің бірі – жинақтаушы зейнетақы  жүйесін дамыту. Біз аталған салада көшбасшымыз және солай болып  қала береміз, алайда мынадай проблемаларды  шешуге тиіспіз: жинақтаушы зейнетақы  қорларына жарнасын төлемейтін адамдардың едәуір бөлігі жоқ емес; инвестициялық  қаржы үшін қаржылық инструменттер  тізбесін кеңейту және т. б. «Жаңа  ұрпақ» Аталған блок өз мақсаты ретінде денсаулығы мықты, рухы күшті, шыныққан, еліміздің ұлттық кадрлар корпусын қалыптастыруға үлес қосатын жаңа ұрпақтың пайда болуы үшін күш-жігер жұмсауға жағдай туғызуды көздейді. Сіздер аталған сала бойынша Үкімет жұмыс жүргізіп келе жатқан Мемлекет басшысының игі бастамасын жақсы білесіздер. Бұл – 100 мектеп пен 100 аурухана құрылысы; әлемдік деңгейге сәйкес әлеуметтік стандарттарды әзірлеу және енгізу; «үштұғырлы» тіл бастамасы және т.б. «Мемлекеттің технологиялық дамуы» Бұл кешенді шара іс жүзінде елімізде кезең ауысуының сапалы табалдырығынан өтуін табысты жүзеге асыруға жол ашады. Нақталып айтқанда, өнеркәсіптік және технологиялық артта қалушылықты жеңіп шығу, келешекте әлемдік саяси және экономикалық жүйеде сапалы да лайықты орын алу.Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, белгілі ғалымдар мен инженерлердің шығуы қоғам мен экономикада жүйелі өзгерістердің заңдық тұрғыдағы нәтижесі бола алады. Осының бәрі де экономикалық білімге өту кезеңінде «адам» капиталының мыңыздылығын тағы да бір рет айқындай түседі. Осы кезеңде білім беру ісі ерекше орын алады, қазақстандықтардың жаңа ұрпағы үшін сапалы білім берудегі педагогтердің рөлі артады [3]

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Қазақстан Республикасының  Президентінің жолдауы.//Егеменді  Қазақстан 2003, 5 сәуір.

2. Қазақстан Республикасының  Президентінің жолдауы.//Егеменді  Қазақстан 2005, 18 ақпан.

3. Назарбаев Н.А.  Рынок и социально-экономическое  развитие. Москва «Экономика», 1994 г.

4. Назарбаев Н.А.  Казахстан – 2030. Алматы, 1998.