Бастауыш мектеп оқушыларының логикалық ойлау тәсілдерін дамыту

Математика  оқулығындагы логикалық есептерді  шығаруда оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы оянады, әрі тапсырманы орындағанда ойланып, сараптап жауап беруге ұмтылады. Мысалы, 3 сыныпта мынадай логикалық есептерді қарастырдық:

           5 оқушы 5 жұмыртқаны 5 минутта пісірді. 10 оқушы 10 жұмыртқаны неше минутта  пісіреді? - оқушы ойланбастан 10 минутта  деп жауап берді. Мақұл деймін. Ал сонда 100 оқушы 100 жұмыртқаны  қанша уақытта пісіреді? сасып қалған олар ойланыңқырап тұрып, кешірерсіз, адам және жұмыртқа саны қанша болса да бәрібір пісу уақыты 5 минут екен - дейді.

4-сынып.

Ересек адам жүрегі 1 минутта 5 литр қан айналдырса, 1 сағатта неше литр қан айналдырады? 1 тәулікте ше? Оқушылар алдымен сағатты және тәулікті минутқа айналдыру керек екенін тапты. Демек, 1 мин - 5л

 1 тәул - ?   Ітәул = 24сағ = 1440сағ.

 Жауабы:    1 сағ-300л

                    1 тәул - 7200л қан.

         Оқушыларды математика пәнінің  қыр-сырына тәрбиелеу математика ғылымын меңгерудің сабақтастығына, үлгірім нәтижесіне оң ыкпал жасайды. Математиканы   оқыту   сабақтастығының   қалыптасуына   ыкпал   ететін  тәсілдердің бірі - есептің мазмұнды болуы, Есеп мазмұны оқушының математика пәніне қызығушылығын тудырады, оның есептеу барысындағы қиындықты жеңу, ойлау эстетикалық ләззатқа бөлену, қол жеткен табысына қуану сезіміне ықпал етеді. Сондықтан есептің мазмұны қызғылықты болуына айрықша көңіл бөлу керек. Есептердің мазмұны, текстік құрылым, күрделі ойға жетелеумен қатар баланы көңіл-күй, әсерге де бөлеуге тиісті.

    Әдетте  терең талғамы жоқ материал  оқушыны шатастырып, сол материалды игеруін қиындатады.  Есеп құрылымын ұтқырлықпен ұсына білу оқушының ойлау қабілетін ұштаудың негізі болып саналады. Ал ұсынылатын есепті іріктеу әдістемелік тұтас жүйеге біріктіру оқушыны жаңа ғылыми танымдарга жетелейді, өз бетінше   ізденісін   ұштайды.   Оқушыларға   сандар   мен   есептеулерге байланысты жаттығулардан басқа логикалық жаттығуларды да шығарған жөн екендігіне назар аударып, өз сабақтарымда пайдаландым.

3-сынып.

Сабақтың  тақырыбы:  Математикалық логика.

Сабақтың мақсаты:  /. Білімділік. Оқушыларды сабақта өтілетін                   логикалық тапсырмалармен таныстыру.                             

2. Дамытушылыц. Анализ жасап, логикалық ойын қорытындылай  білуге дағдыландыру.  Практикалық ойлау қабілетін дамыту.

3. Тәрбиелік.  Ынтымақшылықка,  еңбексүйгіштікке, қызғаныштан аулақ болуга тәрбиелеу.

Сабақтың түрі.            Дамытушылық.

Сабақтың көрнекілігі: тактаға ілінетін суреттер. кестелер

 

Сабақтың  барысы.

I. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

II. Оқушыларға тапсырма бойынша қажетті заттар таратылып беріледі. 
әр оқушы көрнекі құралдарын алып, шығармашылық, логикалық, ізденіс жұмыстарын орындауға тиіс. Сабақ барысында оқушылардың сөйлеу шеберлігі мен математикалық түсініктері кеңейеді. Бұл жерде уақытты орынды пайдаланып, есте сақтау қабілетін дамыту көзделеді.

Математикалық ойын. «Ойнайық та ойлайық».

Ойынның мақсаты: Фигураның нүктесі, нүктенін ориы, олардың орналасу қалпы арқылы кеңістік ұғымын қалыптастырып, түс туралы түсініктерін  кеңейту.   Құрал-жабдықтары:  үш   геометриялық  фигураны біріктіріп салған карточкалар, тұсті қарындаштар.

Ойынның мазмұны 1-тапсырма. Қызыл қарындашпен үш фигураның ішіне орналасатындай етіп бір нүкте белгілеңдер.

 

 

2-тапсырма. Көк қарындашпен үшбұрыштан  тыс шаршының ішіне орналасатындай  нүкте белгілеңдер. 3-тапсырма. Сарғыш  қарындашпен шаршыдан тыс үшбұрыш  пен сопақшаның ішіне орналасатын  нүкте белгілеңдер. 4-тапсырма. Жай қарындашпен сопақшадан тыс, тек шаршының ішіне орналасатындай етіп бір нүкте белгілеңдер. 5-тапсырмз. ЖаЛ қарындашпен шаршы мен үшбұрыштан тыс сопакшаның ішіне орналасатындай нүкте белгілеңдер. Тапсырманың дұрыстығын сынып бойынша тексеріп, қорытындылау.

Логикалық тапсырма. а) Қосындысы 13 шығатындай етіп, бір таңбалы тақ сандарды орналастыр.

ә) Қосындысы Пшығатындай етіп, бір таңбалы жұп сандарды орналастыр.

Қызықты есеп. Аулада жүрген қозылар мен үйректердің аяқтарының саны - алтау сегіз. Аулада неше үйрек, неше козы бар болуы мүмкін.

Жауабы: 1 қозы 1 үйрек

1 қозы 2 үйрек.

Анализдеп-синтездеу  жұмысына арналған жаттыгу.

1   2  3   4 5

6   7   8   9  10

11 12 13 14 15

16 17 18 19 20

21 22 23 24 25

55 60 65 70 75

І-бағанда орналасқан сандардың 55-ке тең. Келесі бағандардағы сандардың қосындысын қалай тез тауып алуга болады?

Шешуі: Бағандардағы сандардың  әрқайсысы алдыңғы бағандардағы | сандардың қосындысынан 5-ке артық. Ендеше 55+5=60; 60+5=65; 65+5=70; 70+5=75.

Ойлау қабілетін дамытуга арналған сөзж.үмбак.

Тігінен: 1. Ұзындықтың өлшем  бірлігі. 2. Сыйымдылықтың өлшем бірлігі. 3. Уақыттың өлшем бірлігі. Көлденеңінен: 1. Массаның өлшем бірлігі.

 

Қорытынды.

Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандартында: "Бастауыш сынып оқушысын белгілі бір қажетті біліктер мен дағдылардың иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әр түрлі мәдениеттермен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін автор және жас ерекшелігіне сәйкес өз жолын қалыптастыруға күш жұмсап еңбектенетін бала" - деп қарау міндеті анықталған. Бұл міндет негізгі мақсаты - балаларға білім беру екендігі қазіргі  кезде бір жақты, жеткіліксіз деп есептеледі. Себебі, мектеп оқушыларға білім берумен қанағаттанып, сол білімді нақты тәжірибеде қолдануға үйретпесе, онда бұл жеткіліксіз болар еді. Демек оқушыларға есеп шығарудың әр алуан әдістерін үйрету мұғалімнің маңызды да жауапты міндеттерінің бірі.

Есеп шығару барысында, анализ синтезді қолдану мұның одан әрі байытып, өрістету немесе оған қатысты дербес жағдайларды тұжырымдау, сөйтіп оқушылардың танымдық қабілеттерін қалыптастыруда, математикалық ойлау дербестігін дамытуда айрықша рөль атқарады.

Есеп шығару математиканы оқытудың ажырамас бөлігі, себебі есеп шығару математикалық ұғымдарды қалыптастырып байытуға оқушылардың математикалық ойлауын өрістетуге, білімдерін практикада қолдануга, табандылық, ізденгіштік, еңбек сүйгіштік қасиеттерін тәрбиелеуге жол ашады."

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

1. Қ.Қожабаев Математиканы оқыту әдістері. Алматы «Санат», 1998.
2. Ә.Бидосов. Математиканы оқыту методикасы. Алматы «Мектеп», 1989.
3. А.М.Бантова және т.б. Бастауыш кластарда математиканы оқыту 
   методикасы. Алматы «Мектеп», 1978.
4. М.Жұмабаев. Педагогика. Алматы, 1964.
5. Қ.Жарықбаев. Жалпы психология. Алматы, 2004.
6. М.Байшуақова. Оқушыны ойлауға үйрету. /Бастауыш мектеп 2004 №8.
7. А.Н.Абдрахманова   және   т.б.   Қазак   халық   педагогикасындағы 
   идеяларды сыныптан тыс жұмыстарда қолдану. Шымкент-2002.
8. Әбілқасымова, Көбесов, Кенеш. Ма<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439__Cha