Германияның экономикасы

Германия - экономикасының негізінде қазіргі заманғы озық техниканы игерген мемлекет екендігі. Әлем бойынша өнеркәсіп өндірісінен АҚШ пен Жапониядан кейінгі үшінші орынды иеленген.

Германия Федерациялық Республика бұл мемлекет саяси және экономикалық құрылымның әр түрлi кезеңдерiн басынан кешірген, бiрнеше рет әлемдiк соғыстардың нәтижесінде қираудан өтіп, шақырылған көтерiлдi, бейнеленген әлеуметтiк бағыты бар экономикалық қуатты мемлекет болып өсті. Орталықтандырылғанылған қаржы жүйесі бар мемлекеттердiң қатарына Германия да жатады. Бұл мемлекетте салық салудың негізі бекітілген Конституцияның орны, әр түрлi деңгей бюджеттердiң арасындағы салық табыстарының бөлiну реттейтiн (федералды, жер, жергiлiктi ) және де бөлiнуге кiрiс көздерi түгелдей дерлiктердi жатады.

Осы рефераттың мақсаты  Германияның қаржы жүейесін толығымен  ашып көрсету. 

1. Германия – Еуропадағы  алдыңғы қатардағы дамыған мемлекет

Кейінгі жылдары Германия капиталдары халықаралық миграциясына қатынасуда белсенділік көрсетіп, капиталдың іріленген импорттары мен экспорттарына айналады.

Қара металлургия  мен түсті металлургия жақсы дамыған. Түсті металл, соның ішінде алюминий мен никель алғашқы сатыда.

Машина шығарудан  экспорт бойынша әлемде 1-ші орынды иеленген.

Химия өнеркәсібі медикаменттер (дәрі-дәрмектер) шығарады. (1-ші орын экспорт бойынша әлемде).

Жеңіл және тамақ өнеркәсібі тауарлардың түрлі ассортиментіне бай.

Майсен қаласында шығарылған фарфор ең жоғарғы сапалы тауар ретінде танылған.

Жоғарғы өнімді ауыл шаруашылығы үшін мемлекет территориясының 50% -дан астамы пайданылады.

Жалпы ауыл шаруашылық өнім құнының 70%-ы мал шаруашылық өнімдерін береді. Сонымен қатар құс шаруашылығы да жақсы дамыған.

Егін даласында өндірілетін (өсірілетін) дақылдары: бидай, сұлы, картоп, қант қызылшасы, жеміс-жидек пен көкөніс.

Экспорт бойынша мына елдермен байланыста: Еуропа қауымдастығы - 55,3%, Франция (11,3%), Ұлыбритания (8,3%), Италия (7,3%), Нидерланды (6,3%), Бельгия-Люксембург (5,1%), АҚШ (10,1%), Жапония (2,0%).

Импорт бойынша байланыстағы мемлекеттер: Еуропа қауымдастығы (ЕҚ) - 52,2%, (Франция 10,5%, Нидерланды 7,6%, Италия 7,4%, Ұлыбритания 6,9%, Бельгия-Люксембург 5,6%, АҚШ 8,1%, Жапония 4,9%).

Соңғы статистикалық  мәліметтер бойынша бүгінгі таңда Германия жұртшылығының саны шамамен 84 млн. адамға жуық.

Халықтың өсу динамикасы - 0,27%, орташа өмір сүру деңгейі: ерлерде - 74-75 жас, әйелдерде - 80-92 дейін.

Жалпы ішкі өнім көрсеткіші - 1,936 трлн доллар. ЖІӨ жан басына шаққанда - 23400$.

ЖІӨ-ң өсу міндеті - 3%, еңбекке жарамды халық саны - 40,5 млн. адам, еңбекпен қамтылғандардың: ауыл шаруашылығы саласында - 2,8%, өнеркәсіпте - 33,4%, қызмет көрсету саласында - 63,8%, жүмыссыздық деңгейі - 9,9%.

Бюджет көрінісі: кірістер / 996 млрд доллар, шығыстар / 1036 млрд доллар, экспорт көлемі - 578 млрд доллар, импорт көлемі- 505 млрд доллар.

Өнеркәсіп өндірісінің өсу деңгейі - 4,7%. Ұлттық валютасы - дойч маркалар.

1990 жылдардағы қос  Германияның (Герман Федеративті Республикасы және Герман Демократиялық Республикасы) қосылуы нәтижесінде кездескен қиыншылықтар аз болған жоқ, АҚШ долларында шаққанда 70 млрд доллар шамасында қаржы шығындалады.

Бүгінде Германия біріккен бір жүйедегі ұлы держава, Еуропалықтар ішіндегі «Еуропа локомотиві» деген атқа ие болған мемлекет. 

2.Неміс экономикалық ғажабы

Л. Эрхардтың қаржы  саласындағы еңбектері

II дүниежүзілік соғыстан кейін Германия жұртшылығының, жалпы халықтың жағдайы, экономикалық дәрежееі, әлеуметтік ахуалы, барлығы қиын кезеңді бастан кешірді. Елдің экономикасы мен ауыл шаруашылығы 30 жылға артта қалып қойды. Сондай-ақ, халық санына да бұл фактор өз әсерін тигізбей қоймады, соғыс салдарынан 13 млн жуық адам қаза тауып, жараланғандар мен хабар - ошарсыз жоғалып кеткендер де көп болды. Барлық қалалар қиратылып көпірлердің 90% жойылып кеткен, ал көлік құралдарының 3/4 жарамсыз күйде қалған. Ауыл шаруашылығы мүлдем күйзелісті жағдайға тап болып, егінді жерлердің 1/5 қараусыз қалған, бидай өндіру 41%-ға, картофель өндіру - 24% төмендеп қалған еді.

Ал қаржы, мемлекеттік қарыздың жылдан жылға жоғарылауымен сипатталды. Мемлекеттік қарыз 1945 ж. 377,3 млрд маркаға дейін жетті. Айналымдағы ақша көлемі тауар көлемінен әлдеқайда көп болды. Ал инфляция болса, соғысқа дейінгі дәрежемен салыстырғанда 600% дейін өсіп кетті.

Осындай қиын жағдайды басынан кешіре отырып, мемл-кет еркін нарық шаруашылығын құрудың қажеттігін сезіне бастады.Соның арқасында түрлі реформалар, әсіресе ақша-валюта саласындағы реформалар қолға алына бастады.

Нәтижесінде 10 жылдан кейін «Неміс ғажабы» деген құбылыс дүркін орын алып, Германияны күшті, дамыған мемлекет қатарына қосып, Германия «Еуропа локомотиві» деген атты иеленді.

 «Неміс ғажабы» атты құбылыстың авторы - продюсер Людвиг Эрхард болды. Л. Эрхард түсінігіндегі неміс ғажабының негізгі көріністері мыналар еді.

1) төменгі салықтар;

2) еркін бағалар;

3) еркін, жеке инвестициялау шараларына түрлі жеңілдіктер туғызу жағдайы;

4) сыртқы бәсекеден  ішкі нарықты қорғау.

Бұл жетістіктерге, АҚШ көмегімен жеткендігін есептемегенде және неміс мамандарының мықтылығын қоспағанда не әсер етті деген күрделі сұрақ туындайтыны рас.

Біріншіден, өз елінің бұрынғы ұлтшылдығынан көңілі қалған қауымның қолдары;

Екіншіден, фашистік қьшмыстық режимді сынға алу, экономиканы нарықтық дамыту жолындағы көптеген немістердің бірлесуі, неміс халқының жағдайының оңала бастауы;

Үшіншіден, барлық неміс халқының қажымас еңбегі мен патриотизмі, әлемдік қауымдастыққа ену құлшынысы ұлттық ішкі күштерді жүмылдыра түсті. Сондай-ақ ұлттық валюта - дойч марктердің бағамын төмендете ұстау Германияның әлемдік нарыққа енуіне ықпалын тигізді, мысалы «Фольксваген» автокөлігі еуропалық өзге машиналарға қарағанда үштін біріне арзан еді.

Германияның экономикасы қалпына келтіріле бастады және тез қарқынмен дами түсті. Халықтың өмір сүру деңгейі жоғарылады, экспорт өсе түсті, 50-жылдың ортасында ГФР әлемде алатын қоры көлемінен АҚШ-тан кейінгі екінші орынға шықты.

Жүргізілетін реформаға  АҚШ-та өз кезегінде ықпалын тигізді. Жалпы экономиканы сауықтырудың жобасын Л. Эрхард 1945 жылдың соңында қарастырып қойған еді, бірақ осы бастаманы АҚШ-тың басқарушы органдары білдірді. Олар Германия окупациялық әскерлеріне және неміс мамандарына керекті мағлұматтар беріп отырды. Л. Эрхардтың экономикалық реформасы ескі ұлтшылдықты, фашистік Германияның экономикасын тоталитарлық басқару жүйесін сынға алды.

Бұл реформа ақша реформасы, еркін баға және еркін кәсіпкерлікке негізделді.

Осылайша ақша, баға мәселесі бойынша реформа 1948 жылы басталып кетті. Реформаның мақсаты айналымдағы құнсызданып кеткен ақшалардан арылып, орнына мықты, тұрақты валюта шығару. Сөйтіп, 21 маусымда оккупациялық әкімшілік декретімен бұрынғы ақшалар - рейхскмаркалар жарамсыз деп танылып, орнына жаңа ақшалар - дойчмаркалар пайда болды. Алғашында әрбір азаматқа 40 дойчмаркалар беріліп, кейіннен бұл сомаға 20 дойчмаркадан қосылды. Жалақы мен зейнетақы жаңа маркамен 1:1 бағамы төленді, банктердегі жинақтар жартысы 1:10 бағамы бойынша айырбасталады, ал қалған жартысын 1:20 бағаммен айырбастап отырды. Банк мекемелерінің бұрынғы міндеттемелері толығымен жойылды. Бүл реформа шын мәнінде өте қатаң болды, бір күн ішінде құнсызданған ескі ақшалардың үлкен жиынынан құтылып, нақты нарықтық экономикаға жол басталды.

Ақша реформасынан кейін 3 күннен соң 24 маусымда баға реформасы басталды. Баға төмендетілді. Көне гитлерлік Германияда жеке меншік пен бәсекелестікке қарамастан, бағалар мемлекеттік басшылық жолымен белгіленетін еді. Ендігі жерде бағалар еркін баға атағын алды. Эрхард жүздеген белгілеулер мен бағаны бақылауды алып тастады. Нәтижесінде барлық немістердің көз алдында «қара нарық» жоғалды. Дүкендер тауарларға толып, адамдар өнім іздеумен емес, оны өндіру және жаңа ақша табумен айналысты.

Бағалар жалақының  көтерілуіне байланысты өсті, ал ол сәйкесінше еңбек өнімділігінің өсуіне байланысты болды. Сол себепті де инфляция онша байқалмайды.

Кәсіпкерлік еркіндігі өзінің мәнін толық мөлшерде көрсетті. Нақты еркін кәсіпкерлікке жету үшін ол несиелік, салықтық саясат түрінде бағытталды.

Эрхардтың айтуынша сатып алушы нарық тұлғасын анықтайтын «патша» болды. Қызметте барлығының жағдайын жақсартудың негізі шағын және орта бизнес болды. 1953 жылы шағын кәсіпорындарда жалпы еңбекпен қамтылған халықтың 50,8% жұмыспен қамтамасыз етілді. Ал, 1952 жылы баға өсуі тоқтады.

Корея елінде сол жылдары болып жатқан соғыс Германия өніміне, атап айтсақ машина мен жабдықтарға деген сұранысты өсіріп, Германияның сыртқы нарыққа шығуына себепші болды. 1952 жылдан бастап экспорт импорттан аса түсті, ал сауда балансының оңды-солдысы жоғарылай берді. 50-жылдың ортасына қарай Германия өнеркәсіп өндірісінің көлемі жағынан әлем бойынша АҚШ мен Англиядан кейін үшінші орынға шықты.

Экономика өрлеуіне аталған факторлардан басқа әскери шығындардың қысқаруы да ықпал етті. Себебі 1955 жылға дейін Германия өзінің әскери күшін қүруға және соғысқа қажетті техника өндіру құқынан айырылған болатын, осының нәтижесінде ұлттық байлықтың айтарлықтай бөлшегі күрделі салынымдарға бағытталды.

«Фольксваген», «Мерседес», «Опель», және «БМВ» сияқты ірі-ірі өнеркәсіп мықтылары автөкелік өндіруінің (шығуының) 4/5 бақылауға алды. Өндірісті монополизациялау нәтижесінде 1958 жылы Германияның 14 компаниясы елдің акционерлік капиталыньщ 79% бақылауда ұстады. 1956 жылы үш ірі банктер «Дойче банк»,«Дрезднер банк», «Коммерц банк» сияқты ірі қаржы мекемелері өздерінің орталық басқару органдарын қалпына келтіріп елдегі банктік салымдардың 5,7% бақылауда ұстады.

Осылайша, қысқа мерзім ішінде жүргізілген реформалар өз нәтижелерін беріп жатты, сол себептен де болар «ғажап» деген ұғыммен байланыстырылуы, дегенмен Эрхардтың өзі «ғажап» деген сезді ұнатқан емес, себебі ғажап саясатта емес, тек ертегілерде ғана кездесетін құбылыс деп санады.

Бала кезінде Л. Эрхард музыкамен әуестеніп, болашақта үлкен музыкант, тіпті дирижер болуды армандаған керінді, бірақ жанұясы оны басқа бағытқа тартқан.

Әкесі - дінге сенген католик болған, ал анасы шаруа отбасынан шыққан қарапайым қыз болған екен.

Л. Эрхардтың өзі - (1897-1977 жж.) аралығында емір сүрген Германияның ұлы саяси қайраткері ретінде тарихта қалды. Өмірінде мынадай қызметтер атқарған: окупациялық біріккен батыс аймағы шаруашылығының директоры (1948 ж.), ГФР-ң ауылшаруашылық министрі (1949-1963 жж.), Федералды канцлері (1963-1966 жж.) Германияның экономикалық өмірі ол үшін беті ашық кітап тәрізді болды. Күштеу экономикасынан арылып, еркін экономикаға көшу қажеттігін ашық деп жария етті.

50-жылдардың соңында  Эрхард Германияның ең атақты саясаткерлерінің 10-дығының ішінде болды.

Федералды Республика канцлері қызметінен 1966 жылдың 8-ші қаңтарында отставкаға кететінін мәлімдеді.

Ендігі жерде ол үшін саясат - тек бақылау мен талдау объектісі ретінде ғана көрінді.

Өзінің 80-жылдығынан кейін, 3 ай араға салып 1977 жылдың 5-ші мамырында, жүрек ауруынан ұлы профессор, Германияны әлемге танытқан адам дүниеден озды. 

3. Германиядағы қаржы  федерализмі

Қаржы федерализмі дегеніміз - қоғамдық міндеттерді қаржыландыру мен жүзеге асыру, жоспарлау саласында өкілеттілікті бөлу. Оның негізі теңестіру болып табылады, яғни федеративті мемлекеттің шығындары мен міндеттерін белу (пассивті қаржылық теңестіру); табыстарды (әсіресе салықтық) федеративті мемлекеттің жеке деңгейлері арасында (активті вертикалды қаржы теңестірілуі); аймақтық және жергілікті бюджеттер арасында табыстарды (активті горизонтальді қаржы теңестірілуі).

Германияда ата Заң бойынша мемлекеттік биліктің екі деңгейі бекітілген - Федеративті Республика (Федерация) және жергілікті (Федерация мүшелері). Ал, қауымдастықтар мемлекеттік деңгейге кірмейді, тек жергіліктердің бөлшегі болып табылады. Қауымдастықтардың қаржы жағдайын жергіліктер қадағалауға міндетті.

Қазіргі кезде Германияның бюджет жүйесінің құрамына федерация бюджеті арнайы екі қорымен кірді, сонымен бірге 16 жергілік және 11 мыңнан астам қауымдастық бюджеттері кіреді. Аты аталған буындардың бәрі «біріккен мемлекеттік бюджет» ұғымын құрайды.

Біріккен жиынтық бюджеттегі салықтардың үлесі бірнеше жылдар бойы 80% құрап келеді.

Германияда заң бойынша мемлекеттік міндеттер федерация мен жергілікті жерлер арасында бөлінеді. Ал, осы міндеттерді орындау барысындағы шығындары жеке - бөлек. Федерация мен жергіліктілердің өздерінің бюджет құрылымы жөнінде өз биліктері өздерінде. Жергілікті бюджеттерді иемденген қауымдастықтар федерация мен жергілікті жерлер сияқты әлеуметтік-қоғамдық міндеттерге араласа алады.