Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін жетілдіру бағыттары

Аягөз қаласының политехникалық колледжі

Реферат

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін жетілдіру бағыттары

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2012-2013

Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін жетілдіру бағыттары

Жоспары:

I.Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2.1. Ең төмен әлеуметтік төлемақылар

2.2. Халықтың тұрмыс деңгейінің көрсеткіштері

III. Қорытынды

 

Кіріспе

Кедейлікті қысқартуда әлеуметтік қорғау саясаты маңызды рөл атқарады. Күнделікті қиыншылықтарды жеңуге кепілдік беретін жәрдемақылар беру, қызмет көрсету шаралары іске асырылады. Бұл  саясат кедейшілік шегінен  төмен  тұратын халық топтарының қаржы  ресурстарының уақытша көбеюіне жағдай жасайды. Әлеуметтік қамсыздандырудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін ресурстар тек қана мұқтаж адамдарға  берілуі қажет. 

Негізгі бөлім

                Әлеуметтік қорғау деп қоғамдық дамудың нақтылы жағдайларына сәйкес азаматтарға қалыпты тіршілік әрекеттің кепілдікті деңгейін қамтамасыз етуге арналған басымдықтардың және оларды мемлекеттік және басқадай институттар арқылы жүзеге асыру механизмдерінің жүйесін айтады. Бұл денгей қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының ахуалына, жалпы ішкі өнімнің мөлшерлеріне, қордаланған ұлттық байлыққа және оларды бөлудің сипатына, жүйені іске асыру механизмдерінің жұмыс тиімділігіне байланысты болады. Әлеуметтік қорғаудың қаржылық тұлғалауы арналуы ақша қорларын қалыптастырумен және пайдалумен байланысты қайта бөлгіштік қатынастарда көрініп, біліннеді, бұл қорлардан халыққа әр түрлі әлеуметтәк төлемақылар беріледі. Кедейленген топты азайту-рыноктық экономикаға көшкен мемлекеттң әлеуметтік саясатының негізгі міндетті. Тұтынудың әр түрлі деңгейінің еңбек пен жұмысшы күші факторларымен байланытылығын атап өту керек. Ондай факторлар: отбасы мүшелерінің саны, ондағы жұмыс істейтіндер мен масылдардың ара-қатынасы, денсаулық жайы, географиялық, табиғат жағдайлары және т.б. Мемлекеттің ұлттық табысты қайта бөлу қызметінің негізгі мақсатты-осы айырмашылықтарды азайтып, қоғамның барлық мүшелерінің өмір сұруіне қолайлы материалдық негіз жасау.

Ең төмен әлеуметтік төлемақылар  мөлшерін есептеудің негізі орта есеппен  жан басына шаққандағы тұтыну бюджетінің мөлшері болып табылады. Бұл үшін негізгі тамақ өнімдері, киім-кешек, дәрідәрмек отбасына қажет қызметтер  жиынтығының құны мен құрамы есептеп  шығарлады.

 

Казіргі жағдайда халықты  әлеуметтік қорғау жүйесі одан ары  қарай жетілдіруді талап етеді. Осы бағытта 2004 жылы мемлекеттік  әлеуметтік реформаларды 2005-2007 жылдары  одан әрі қарай тереңдету Бағдарламасы қабылданды. Бұл Бағдарламаның мақсаты  қаржылық-тұрақты, экономикалық тиімді, әлеуметтік әділетті үш сатылы әлеуметтік қамсыздару жүйесін құру болып табылады.Жалпы  барлық жәрдемақылар категориялық санаттық негізде беріледі: тек қана республикалық  деңгейде бекітілген екі әлеуметтік төлемдер-мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек және тұрғын-үй жәрдемақысы-мұқтаж адамдардың табысын гексеру арқылы орташа табысы кедейшілік деңгейінен төмен отбасыларына беріледі (егер олардың табысы күнкөріс минимумынан 40%-дан төмен болса) .

 

Әлеуметтік төлемдердің  ішінде көлемі жағынан екінші орында тұрған әлеуметтік көмектің бір түрі мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмектер болып табылады: оған тұрғын –үй  жәрдемақысы, бала тууға байланысты берілетін және басқа да әлеуметтік көмектің түрлері жатады.

Халықтың тұрмыс деңгейі-халықтың ауқаттылығын көрсететін категория, адамның  материалдық әлеуметтік қызметтер  мен игіліктерді тұтынуы және нақты сұраныстарын толығымен қамтамасыз ететін жиынтық көрсеткіш. Осы қызметтер  мен игіліктердің бір мезгілде ү  шаруашылығында тұтылуының ақшалай  көрісінің жиынтығы өмір құны деп  анықталады.

- тұтынуға қолданылатын  табыстар (жан басына шаққандағы  ай сайынғы көрсеткіш)

- орташа еңбек ақы,

 

Халықтың тұрмыс деңгейінің көрсеткіштеріне мыналар жатады:

 

-халықтың ақшалай табыстарының  номиналдық (аталуы) көрсеткіші (ай  сайын жан басына шаққандағы  көрсеткіш),

-ең төменгі еңбек ақы,

-номиналдық (атаулы) еңбек  ақының ең төменгі еңбек ақыға  қатынасы,

-жасына қарай берілетін  ең төменгі зейнетақы,

-күнкөріс минимумы (жан  басына шаққандағы ай сайынғы  көрсеткіш),

-табысы күнкөріс минимумынан  төмен халықтың үлес салмағы, %,

-азық-түлік себетінің  құны (жан басына шаққандағы ай  сайынғы көрсеткіш),

-табысы азық-түлік себетінен  төмен халықтың үлес салмағы, %.

Мемлекеттің атаулы көмегін  алушылар-балалар, балалары бар отбасылар  кедей халықтың ішінде өте көп. Сондықтан  ана мен баланы қолдау республикада өзекті мәселеген айналған.

Бүгінгі күнде ана мен  баланы әлеуметтік қорғауда төлемдердің  үш түрі қолданылады:

-жүктілік және босану  бойынша төленетін жәрдемақы,

-көп балалы аналарға  төленетін арнайы мемлекеттік  жәрдемақылар,

-мемлекеттік атаулы әлеуметтік  көмек.

 

Келешекте арнайы мемлекеттік  жәрдемақылардың көлемі ұлғаяды  және екі жәрдемақы еңгізіледі: бір  жақса дейін балаға қарауға арналған жәрдемақы, 18 жасқа дейін балаларға  берілетін жәрдемақы (отбасының  жиынтық табысын ескере отырып тағайындалады).

 

Бала мен ананы қорғау жүйесі жақсы жолға қойылғанымен әйелдерге толыққанды жұмыс істеуге, еңбек процесіне қатысуға, өзіне  және балаларына қалыпты тіршілік қамтамасыз етуге жағдай әлі жасалмай келеді.

 

Мұндай шешілмеген мәселелерге  әйелдің жүкті болған кезінде  бала кутуге араналған демалысын  үйымдасьыруда, жұмыс берушінің  жұмыс орнын сақтап қалуда жауапкершілігін  арттыруда көптеген шешілмеген мәселелер  бар.

Қазақстан Республикасында  рыноктік экономикаға тән ғылыми және теориялық жағынан тұжырымдалған  әлеуметтік саясатты қалыптастыру процессі 90-шы жалдардың басында күн тәртібіне  қойылды. Халықты әлеуметтік жағынан қорғау мемлекеттің өтпелі кезеңдегі басты міндеттерінің бірі болды. Еліміз экономикалық және әлеуметтік міндеттерді шешуге мүмкіндік туғызатын база жасау үшін рыноктік даму жолын бастан кешіру керек. Сонымен бірге объективті және субъективті сипаттағы бірқатар күрделі мәселелерді шешу күн тәртібіне қойылды. Атап айтқанда әлеуметтік саладағы проблемаларды және қоғам мүшелерінің табыс деңгейін теңестіруге байланысты мемлекеттік шараларды айқындау барлық деңгейге, әлеуметтік кепілдіктің түбегейлі жаңа жүйесін қалыптастыру керек болды. Соның негізінде: ең алдымен еңбекке қабілетсіз және дәулеті аз жіктерді-зейнеткерлерді, мүгедектерді, көп балалы отбасыларды оқушы жатарды мемлекеттік қолдау және әлеуметтік жебеу жүйесін құруға ғылымға, мәдениетке, білімдендіруге және денсаулық сақтауға мемлекеттік қолдау, жұмыссыздыққа байланысты әлеуметтік кепілдікті қамтамасыз ету, адамдар тұрмысының дамыған елдердің тұтыну стандартына жақын жаңа сапасына қол жеткізу, жас ұрпаққа рынокты сана-сезімді қалыптастыру есебінен қоғамдағы қазыналық бағдарды өзгерту. Жеке адамның шынайы экономикалық бостандығына қол жеткізуге мүмкіндік беретін жұмыспен қамту мүмкіндіктерін ұлғайту және мемлекеттік емес құрылымда экономикалық сөрелер есебінен халықтың нақты икемділігі үшін жағдайлар жасау. Бұл міндеттерді іске асыру үшін ең алдымен Қазақстандықтардың әлеуметтік және материалдық игіліктермен басым бөлігін мемлекеттен талап етушілік, одан иек артушылық мінез-құлық КСРО дәуірінен қалған мұра болады да көп уақытқа дейін адамдардың қандай да бір болмасын экономикалық проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігінен айырып, барлық мұқтаждықты мемлекет қана қанағаттандырады деген сеніммен өмір сүрді. Сондықтан рыноктық қатынастарға  сай мінез-құлықты қалыптастыру барысында ғана әркім өзінің тұрмыс жағдайын белсенділікпен еңбек ету арқылы ғана жақсартуға болатындығына көз жеткізеді. Қазіргі уақытта Қазақстандықтардың көпшілігі осындай мінез-құлықпен өмір сүруге бейімделген. Бұрынғысынша кепілдік игіліктерді күту орнына ендігі жерде өз күшіне ғана сен деген ұғым ұялай бастады. Өркениетті елдердің бәрі де осындай кезеңді басынан өткізді. Өтпелі кезеңдегі әлеуметтік саясаттың аса маңызды мақсаты – жаңа әлеуметтік экономикалық мінез-құлықтың орнықтырушысы бола алатын ортаңғы тапты қалыптастыру болып табылады

 

Қорытынды

Мүгедектерді әлеуметтік қорғау тұралы заңдардың  сақталуын  бақылау халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті органға  және оның аумақтық бөлімшелеріне жүктеледі. Оларға үйымдарға мүгедектерді әлеуметтік қорғау тұралы заңдардың сақталуын  тексеру: бұзушылықтар туралы актілер  жасау, анықталған бұзушылықтарды жою  туралы жазбаша үйғарымдар беру, заңдарда белгіленген негізіндер бойынша  айыппұлдар салу құқығы беріледі. Заңдарды бұзғаны үшін кінәл басшыларға және заңды тұлғаларға (тиісінші 200 және 400 АЕК) әкімшілік шаралар қолдану  көзделген.

Негізгі мақсаты: ұлттық экономиканың дамуында адам факторы шешуші рөл  атқарады, сондықтан әлеуметтік қорғаудың  тиімді жүйесін қалыптастыру әлеуметтік саясаттың негізгі міндеттері болып  табылады.

 

Пайдаланған әдебиет

http://bigox.kz/

1 Назарбаев Н.Ә. «Әлеуметтік  — экономикалық жаңғырту –  Қазақстан дамуының басты бағыты. ҚР Президентінің Қазақстан халқына  жолдауы – Астана, 2012 жылғы 27 қаңтар.

2 Қазақстан Республикасындағы  халықты әлеуметтік қорғау тұжырымдамасы//Егеменді  Казахстан.- 2001.- 21 тамыз

3 Баймуратов У. Социальная  экономика //Соч.: В 7т – Алматы.: Экономика, 2005.-Т.4.- 320 с.

4  Райханұлы Қ.. Әлеуметтік  саладағы экономикалық қауіпсіздік  // Ақиқат. – 2007.

5 Габдуалиева Р.С., Муханова  Р.Г., Қазақстан Республикасындағы  мемлекеттік әлеуметтік саясаттың  негізгі бағыттары // Ғылым және  білім. — 2009. - № 2. — С. 95-98