Әлеуметтік өндірістің дамуының болжамы

     6 тақырып. Әлеуметтік  өндірістің дамуының  болжамы.

     1. Ғылыми – техникалық прогресстің  болжамы.

     2. Салааралық өндірістің дамуының  болжамы.

     3. Өндірістің тиімділігі, өсу қарқынының болжамы.

     4. 2010 жылдың мерзiмiне инвестициялық  стратегияның түпкi мақсат және есептерi.

      5. 2015 жылға дейiн мерзiмiне ҚРдың дамытуын индустриалды - инновациялық стратегия 

     Қзіргі  ғылыми - техникалық прогрестің ерекшеліктерінің бірі- микроэлектрониканың жедел қарқынмен дамуы және пайдаланылуы. Микроэкономикалық техниканың негізінде электрондық ақпарат, жасанды интеллектуалды элементтерді бойына дарытқан электронды есептеу машиналары, икемді автоматтандырылған өндіріс пайда болды. Бұл қазірдің өзінде, әсіресе келешекте қоғамдық өндірісті дамытудың негізгі факторына айналары сөзсіз;

       -ғылыми –техникалық прогрестің қарқынды дамуы қоғамдық өндірісті алға бастыруда ғылымның рөлінің өскендігінің айқын көрінісі. Ғылым мен өндіріс қосылып біртұтас процеске айналды. Демек, ғылым өндіргіш күштердің тікелей элементіне айналғандығы жөнінде айтқымыз келеді. Осының негізінде:

      -қалдықты аз қалдыратын немесе  тіпті қалдықсыз технология өмірге  келді. Мұның экономикалық және  экологиялық маңызы өз алдына  ереше, өндіріске озық технологияны пайдалну қазіргі ғылыми- техникалық революцияның негізгі көріністерінің бірі, машина компонентіне және элементтеріне жаңа сапалық өзгерістер енді. Бұл жағдай адамның өндірістегі орны мен рөлін мүлдем өзгертті, жұмысты күрделендірді, жаңа биік талаптар қойылды, қазіргі ғылыми –техникалық революция әлемдік сипатқа ие болды, бүкіл дүниежүзілік құбылысқа айналды, биотехника кең өріс алды.

       Қазіргі ғылыми- техникалық прогресс  өте тапшы шикізаттарды жасанды  жолмен алған заттармен алмастырудың  негізгі бағыттарының біріне  айналдырып отыр. Бұл материалдарды өңдеудің жаңа әдістерін одан сайн жетілдіріп және іс жүзінде пайдалануды тездетеді.

     Ғылыми  – техникалық прогрестің екі нысаны бар. Ол эколюциялық және эволюциялық  нысандар. Бірінші нысанда өндіріске  енгізілген техника мен технологияны жетілдіру және тарату прцестеті  сол бұрынғы ғылыми- техникалық принципке негізделген. Ғылыми – техникалық прогрестің революциялық нысны өндірісте жаңа сападағы ғылыми – технкалық прнциптерді пайдалануға негізделген. Бұл процесс қазіргі заман – ғылыми- техникалық прогресс заманы екендігін көрсетеді.

     Ғылыми  – техниканың болжамы үлен дәрежеде және көп нұсқаулы.

     а) қауiптi өндiрiстiк қорлардың орташа жас шамасы, қорлардың жаңартуын, технологиялық құрылымы, (байланыс белсендi және енжар) технологиялық  құрылымы.

     Б) фондылық құралдылық деңгейі соның  ішінде энерго және электроқұрылдық

     в) механикаландыру және автоматтандыру, механизацияның көрсеткiштерi;

     г ) шығарылған өнiмнiң сапа көрсеткiштерi, қызметтер тағы басқалар.

     Бұл көрсеткiштердiң динамикасымен анықталады. Бұдан әрi процесстердiң болжау дәйектемесi iске асады.

     Теорияларда және болжауды ғылыми-техникалық тәжiрибеге - ҒТП тиiмдiлiктiң әр түрлi келесi түрлерi: экономикалық, әлеуметтiк, экологиялық  және ақпараттық. Өте мағыналысы нарық  шарттарындағы - экономикалық нәтижелiлiгу.

     Ғылыми  – техниканың теориясы мен практикасының болжамы келесі түрлері тиімді: экономикалық, әлеуметтiк, экологиялық және ақпараттық. Өте мағыналысы нарық шарттарындағы - экономикалық нәтижелеу.

     Жаңа  техниканың экономикалық тиімділіктің енгізуі көп бағыттар бойынша  айқындалады: өндірістік еңбектің өсуі, алмастырылатын техникамен салыстырғанда, ,Жаңа техниканың  мерзімінің өсуі.

     Ғылыми  – техникалық прогрестің экономикалық тиімділігін өлшеу үшін жалпылауыш және бөлiндiлердi көрсеткiштер қолданылады.

     Пайданың  өсуi: ( )

      = О

      мұндағы:

       - жаңа технологияны пайдалану барысындағы, өнімнің бағасы;

       - жаңа техника мен технологияның жылдамдық бірлігі;

       - көтерме баға ауыстырылатын техникаға;

       - өнімнің жылдамдық бірлігі

      О - көлем;

      Для измерения экономии совокупных затрат (текущих и единовременных) используется формула сводного эффекта (Э ):

      Бұл формула айналымдағы шығындарды үнемдеу:

      Э

      Мұндағы:

       -табыстың өсуі;

       - ғылыми – техниканы қаражаттануға керекті көлем.

      Е - тиімділік коэфиценті.

      Ғылыми-техникалықты енгiзудiң нәтижесiнде қорлардың босатуында болады: заттық,  табиғи, қаржы,  дефицитi арзандарға ауыстырылады.

      ҒТПтың  экологиялық зардаптары оң және терiс  бола алады. Мысалы, жылу электростанцияларында  қолдануы табиғи газдар отын ретiнде сонымен бiрге атом электр станцияларына (салыстырғанда ) зиянды лақтыруларды көлемдер, электр энергиясының өндiруiн еншiнi жоғарылатуы  табиғатқа жүктеменi едәуiр төмендетедi , электр пештерiндегi болат, женді азайтады қоршаған табиғатты және тағы басқаларда бұл табиғи газдың зиянды ықпалы толық шеттетейiн деп қалдуға мүмкiндiк берген болады.

      ҒТП бiлiмдердiң жинақталуында, (бап, кiтапша, монография тағы сол сияқтылар) мәлiмет  айқындалады. Жиналған өнер-бiлiмдер әр түрлi ғылымның салаларында, техника, өндiрiстiк шаруашылық жұмысы, басқарудың ұзақ уақыттарды қолданылады.  Ақпараттық тиімділік, елдiң зияткерлiк потенциалын үлкейтеді, адамды дамытады.

      2. Сала аралық халық-шаруашылық  кешен - бұл тура немесе жанама  түпкi өнiмнiң өндiрiстерiнде қатысатын салалардың жиынтығы.

      Рыноктық  жүйенiң қалыптасулары шарттардағы  әр түрлi экономика секторларының  арасындағы бiрiгу байланыстары екпiндейдi және әлеуметтiк сала: шаруашылықтар, өлкелермен салалармен, алғашқы шаруашылық буындардың астында.

      көлiк  кешенi (темiр жол, автомобилдiк, авиация, су, құбыр,) саланы бiрлестiредi. Көлiктiң  барлық түрлерi қызметтердiң бiртүрiн  өндiрiп алады - жүк таситын және жолаушы тасымалдаулары. Орындылық  олардың бiр кешенiне топтастыруға бар.

      Келесi түр: машина жасау - кешен құрам бойынша  iрi және күрделi. Бiрнеше ондаған салаларды бұл жерде бастайды. Барлық олар бiрдей бастапқы шикiзаттарды қолданады - металл.  Екiншiден, машина кешенiнiң әртүрлi салаларындағы өнiмнiң жасауының технологияларының ұқсастығы бар болады.       Машина жасау саласы 281,3 млрд. теңгеге өнiм өндiрген, НКИ деңгейi 82,5 %-ды құраған. 
      Бұл ретте өндiрiстiң республикалық көлемдегi үлесi 2008 жылмен салыстырғанда 0,1 %-ға ұлғайып, 3,1 %-ды құрады. 
      Қазақстандағы машина жасау өнiмiне сұраныс толықтай дерлiк импорт есебiнен қанағаттандырылады, ол iшкi өндiрiс пен экспорттан 5 еседен астамға артық: 2009 жылғы импорт көлемi 11,2 млрд. АҚШ долларын, ал iшкi өндiрiс шамамен 2,0 млрд. АҚШ долларын құрады. 
      Машина жасау саласын дамытуға машина жасау өнiмiнiң бәсекеге қабiлеттiгiнiң төмендiгi мен Қазақстандық машина жасау өнiмiн тұтынудың төменгi үлесi мен саладағы инновациялық белсендiлiктiң елеусiз деңгейi кедергi болуда. Сонымен қатар, Кеден одағына кiрудi және өндiрiлетiн өнiмдi өткiзу нарығының тиiсiнше ұлғаюын және шикiзат пен жинақтауыштардың экспорты мен импорты рәсiмiнiң оңайлайтынын ескерсек, бұл саланың дамуының үлкен әлеуетi бар.

     2010 жылдың мерзiмiне инвестициялық  стратегияның түпкi мақсат және  есептерi 

     Экономикалық  өсуге жәрдемдесу және экономикасының жоғары бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізу мақсатында мемлекеттік қаржылық және материалдық ресурстарды құру және пайдалану кезінде операциялардың дұрыс есепке алынуы мен уақтылы жүзеге асырылуын қамтамасыз ету.

      2015 жылға дейiн мерзiмiне ҚРдың дамытуын индустриалды - инновациялық стратегия

      2020 жылға дейінгі кезеңде Үкіметтің  ел экономикасын дамытуда басты  бағдарға алатын құжаты, Стратегиялық  даму жоспары болады. Осы онжылдық  бас жоспар екі бесжылдық кезеңге  бөлініп жүзеге асырылмақ. Алғашқы кезеңде 2010-2014 жылдарға арналған Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы қолға алынады. Әрине, ол жалғыз болмайды. Осы бағдарламаға бағынышты бірқатар салалық бағдарламалар қабылданбақ. Индустрия және сауда министрі Әсет Исекешевтің баяндауынша, Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы 52 бағдарламаның басын біріктіреді. Олардың ең-ең керекті тұстары ғана алынады. Қалғаны жаңа, 2010 жыл есіктен енісімен күшін жояды.

      Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы 2015 жылға қарай жалпы ішкі өнімді 7 триллион теңгеге дейін жеткізуді көздейді. Және экономиканың басты салаларының ешбірінің кенжелеп қалмай, төрт аяғынан тең дамуын қамтамасыз етуге тиіс. Бағдарламаға артылып отырған жүк ауыр: мемлекет пен бизнестің күшін тек экономикалық өрлеулер үшін шоғырландыру, елдегі ресурстардың барлығын басым бағыттарды дамытуға тиімді жұмсау, аса қолайлы инвестициялық және макроэкономикалық орта қалыптастыру, ұлттық экономиканың өнімділігі мен тиімділігін арттыру, тағысын тағылар...

      Бағдарлама  мынадай екі мәселеге барынша  басымырақ назар аударуды көздейді: біріншісі – дәстүрлі экспорттық секторды өнімдердің алуан түрлілігімен қамтамасыз ете отырып дамыту. Екіншісі – инновациялық өнеркәсіпті дамытуға ден қою.