Нарықтық шаруашылық туралы

     Нарықтық шаруашылық туралы  

   Адамзаттың  өмiр сүру тарихында эканомиканы  ұйымдастырудың ең негiзгi өндiрiстерi белгiлi әмiршiлдiк және нарықтық . Шаруашылықты басқарудың бұл әдiстерi бiр өндiрiс тәсiлдерi шеңберiнде бiрге өмiр сүре алмайды . Егер шаруашылықты басқару таза нарық құралына негiзделсе онда ол орталықтан жоспарлануды қажет етпейдi және керiсiнше орталықтан жоспарлану нарықты қабылдамайды . Соңғы кездерi эканомиканы ұйымдастырудың үшiншi әдiсi деп әкiмшiлдiк әдiспен нарықтық әдiстiң аралас болуын айтады .Бұл әлi аз зерiктелген дегенмен әкiмшiлдiк әдiспен нарықтық әдiске көшу жолын жеңiлдету деп есептеуге болады . Әкiшiлдiк аралас нарықтық шаруашылықты әмiршiлдiк әкiмшiлдiк әдiспен ұйымдастыру өндiрушiнiң үстемдiгiне негiзделедi . Бұндай жағдайда әрине нарықтық механизм қажет емес . Тауар өндiрушiлер мен тұтынушылар арасындағы шаруашылық байланыстар орталық оргндардың шешiмi арқылы анықталады . Әмiршiлдiк әдiсте барлығы алдын – ала байланыс құру арқылы есептеледi . Орталық органдар өздерiнiң қарамағындағы шаруашылықтарға не өндiру кiмге өндiру және қандай бағамен өндiру керек деген сұрақтарды бұйрық – нұсқау түрiнде берiп отырады .Шаруашылықты әмiршiлдiк әдiспен ұйымдастырудың бiрнеше кемшiлiктерi бар . Бiрiншiден эканомиканы мұндай әдiспен ұйымдастыру күрделi халық шаруашылығының егежей – тегежейiне жете алмайды . Бұған уақыт фактолры өте қатты әсер етедi . Себебi барлық шаруашылық мәселелерi орталықтан шешетiн болсақ шаруашылыққа байланысты сұрақтар кәсiпорнына жоғарғы органдарға жеткенiнше одан шешiмiн тауып қайтып келгенше жағдай қайта өзгерiп кетуi мүмкiн ал ол проблемаларды шешушi қиындатады . Екiншiден жоспарлы баға ғылыми – техникалық прогрестiң жетiстiктерiн ендiруге ресурсты үнемдеудi жүзеге асыруға өнiмнiң сапасын артыруға өндiрiс шығындарын төмендетуге мүмкiндiк туғызбайды .Үшiншiден тауар өндiрушiлердi материалдық ресурстар мен өнiмдерден оқшаулау - қоғамдық өндiрiстiң тиiмдiлiгiнiң төмендеуiне оның қарқыны мен денгейiнiң құлдырауына әкелiп соқтырады . Нарық механизi бұған қарама – қарсы принцпке негiзделген онда шаруашылық субьектiлерiнiң ешқайсысы шаруашылық сұрақтарды алдын ала саналы түрде шешумен айналыспайды . Бұл сұрақтар өте қарапайым түрде шешумен айналыспайды . Тауарөндiрушiлер нарықта кездеседi сөйтiп өндiрiстiң көлемi мен бағасын анықтайды . Басқаша айтқанда нарықтық әдiске негiзделген эканомиканың өзектi үш мәселесiн шешу мақсатында әрекет етедi . Тұтыеушы бiр немесе басқа тауарды сатып алуды таңдау арқылы өз белсендiлiгiн блдiредi . Егер тұтынушы белгiлi бiр тауарлар түрiн көп сатып алса. онда оған баға өседi . Бағаның артыуы тауар өндiрудiң көбеюiн ынталандырады . Бұндай мезинизм бiз бұрын ойлағандай эканомикадағы бассыздық пен бұлдырлық емес , керiсiнше оның сынаудан өткел тәртiбi болып табылады . Шаруашылықтың нарықтық механизммен әрекет етуi бейнелеп айтқанда автоматтандырылған сипатта болады тауарға сұраным артса баға өседi онда тауар өндiрушiлер өндiрiс көлемiн ұлғайтады және керiсiнше сұраным азайып бағаға төмендесе оны азайтады .