Тура инвестициялар

- инвестициялық қызметті  қамтамасыз етудің заң шығарушы  кепілдері;

- жеңілдіктер мен артықшылықтар  жүйесін белгілеу (мемлекетті сол  немесе басқа кәсіпорындар мен  ұйымдарға олардың қызметіне  қолайлы жағдайлар жасау мақсатымен  жеңілдіктер мен артықшылықтар  беруі);

- Қазақстан Республикасының  мүддесін инвесторлар алдында  көрсетуге өкілетті, бірыңғай мемлекеттік  органның болуы.

Заңда тікелей инвестицияларды  мемлекеттік қолдаудың мақсаттары мен міндеттері белгіленген. Бұл  қолдаудың мақсаты- экономиканың басым  секторларында тауар өндірісін, жұмыс пен қызмет көрсетудің жедел  дамуын қамтамасыз ету үшін қолайлы  инвестициялық климат жасау болып  табылады. Мемлекеттік тікелей қолдаудың  ортақ мақсатына жету үшін міндеттердің бірқатарын шешу қажет:

- жаңа технологияларды  , алдыңғы қатарлы техника мен  ноу- хау енгізу;

- жоғары сапалы тауарлар  мен қызмет көрсетуге ішкі  нарықтың қанығуы;

- отандық тауар өндірушілерді  мемлекеттік қолдау мен ынталандыру  ;

- экспортқа бейімделген  және импортты алмастырушы өндірістерді  жетілдіру;

- ҚР- ның шикізат базасын  ұтымды және кешенді пайдалану;

- менеджмент пен маркетигтің  қазіргі әдістерін енгізу;

- жаңа жұмыс орындарын  құру;

- жергілікті кадрларды  үздіксіз оқытудың, олардың мамандық  деңгейін жоғарлатудың жүйесін  енгізу;

- өндірісті күшейтуді  қамтамасыз ету;

- қоршаған табиғи ортаны  жақсарту.

Басқару процесі үшін инвестициялық  жобаларды жүзеге асыруды ынталандырудың шаралар жүйесі басты мәнге ие. Соның ішінде, жеңілдіктер жүйесі : бекітілген инвесторлардың мүддесін қорғау бойынша ҚР- ның берген кепілдері, сондай-ақ , келісім шартқа отыру  мен оны бұзудың шарттары мен  тәртібі қарастырылған. Тікелей  инвестицияларды қолдауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган, инвестициялар  бойынша Мемлекеттік Комитет  болып табылады. Ол ҚР- на тікелей  инвестицияларды тарту жұмыстарын ұйымдастыру ; инвестициялық жобаларды  жүзеге асыру бойынша мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру; барлық келістіруші және рұқсат құжаттарын алуды қамтамасыз ету; инвестициялық жобалардың іске асырылуын бақылауды жүзеге асыру сияқты функцияларды атқарады.

Барлық кәсіпорындардың  инвестициялық қажеттіліктерін 3 топқа бөлуге болады:

-тура   инвестициялар;

-жанама  инвестициялар;

-ҒЗЖ- ды орындағаны үшін  инвестициялар.

Тура   инвестициялар  – инвестициялық жобаны жүзеге асыру  үшін қажет. Бұған негізгі құралдардағы  инвестициялар  (материалды және материалды емес активтер) және айналым құралдары;

Негізгі құралдардың инвестициялануына  кіреді:

-Жаңа құрал-жабдықа ие болу (немесе жасап алу), оған қоса, орналастыруына кеткен шығыны;

-Істеп жатқан құрал-жабдықтың модернизвциясы;

-Ғимаратта мен үйлердің құрылысы;

-Құрал-жабдықтарды техникамен қамтамасыз ету;

-Айналым құралдарын инвестициялаумен қамтамасыз ету:

-Негізгі материалдардың жаңа және қосымша запастары;

-Дайын өнімдердің жаңа және қосымша запастары;

-Дебиторлық шоттарды ұлғайту.

Инвестициялардың қажеттілігі  келесіде, егер тауардың өндіру көлемі ұлғайса, әрине шикізаттарың тауарлы-материалдық  запастары да автоматты түрде  ұлғаю керек. Оған қоса өндіру және сату көлемінің ұлғаюынан, кәсіпорындардың дебиторлық қарызы да өседі.

Осының барлығы – актив  балансының статьялары және жағымды  статьяларын кеңейту үшін қосымша  қаржылық көздер қажет.

Материалды емес активтердегі  инвестициялар  көбінесе жаңа техникамен жабдықталу және сауда маркасына  байланысты болады.

Жанама  инвестициялар  болып табылады – объектілерге деген салым:

Жағымды эксплуатациямен  қамтамасыз етілген, технологиялық  байланыссыз, объектілерге деген салым (канализация, электроалмастыртын линиялар, жер асты жолдар)

Өндірілмейтін мінездемеге  салым, мысалы, қоршаған ортаны күзеттеуге арналған  инвестициялар , әлеуметтік инфрақұрылым.

ҒЗЖ-ғы  инвестициялар  жобаны қамтамасыз етеді және әр қашанда  қасында болады. Бұл ең алдымен қажетті жобалық зерттеу өткізілетін кезде материалдық қаражаттар (құрал-жабдық, стендтер, компьютерлер) оған қоса қажетті айналым қаражатары.

Инвестицияның жалпы көлемі – бұл барлық инвестициялық шығындардың  соммасы:  тура , серіктес және ҒЗЖ-ғы  инвестициялар .

Қазақстан  экономикасының қазіргі дамуында шетелдік инвестициялардың маңыздылығы сөзсіз. Қазақстан Республикасының  тәуелсіз мемлекет ретінде құрылуынан бастап шетелдік инвестициялардың көлемі екпінді өсуін байқаймыз. Әлемдік  шаруашылық  дамуының,  қазіргі  деңгейінде шет инвестициялардың  өсуінің  күшеюі  байқалады, оның  қарқыны  халықаралық  сауда  өсуінің  қарқынынан  асып  түседі. Барлық елдер   экономикалық  даму  дәрежесіне  қарамастан  экономикалық  өсімге  жету  үшін  шетел  инветицияларын  тартудың  әдістері  мен  жолдарын  жетілдірумен  айналысады. Сауда  ағымдарының,  шетел   инвестицияларының  ағымдарының  және  технологияның айырбасының либерализациясы  жағдайында  компаниялардың  нарықтағы  күресі  одан  әрі  агресивті  болып  жатыр. Капиталдың  болуы,  иновациялық  қызмет  технологиялармен,   квалификацияланған  адам  ресурстарымен  қамтамассыз  етілуі  және  тиімді  ұйымдастырушылық  және  басқарушылық  практикасы — осы  факторлардың  бәрі  кәсіпорынның  бәсеке  қабілеттігін  қамтамассыз  етуде  маңызды  рол  атқарады  және  сәйкес  макроэкономикалық  жағдайларда  қабылдаушы  елдердің  экономикалық  даму  көрсеткіштерін  жақсартуға  көмектеседі.  Бірақ, көп  ел  инвестиция  алғысы  келетінін және оған деген бәсекенің жоғары деңгейде екендігін  ескеру  керек. Сондықтан да шетел инвестицияларды  тартуды зерттеу  осы таңда өзекті  мәселелердің бірі деп айтуымызға әбден болады.

Осы мақсатқа қол жеткізуде  келесі  мәселелерді шешу қажет:

ұлттық экономиканың дамуындағы шетелдік инвестициялардың және олардың  нысандарының рөлін анықтау;

шетелдік тікелей инвестициялаудың себептерін және экономикалық тиімділігін  талдау; шетелдік тікелей инвестицияларды  тартудың механизімін қарастыру;

Қазақстанға  шетел  инвестицияларын  тартуды  мемлекет тарапынан реттеуді зерттеу; Қазақстан Республикасына  шетел инвестицияларын тартудың  хал-ахуалының жағдайын сараптау;

Қазақстан Республикасындағы  шетел инвестициясының келіп  түсуіне талдау жасау;

шетел инвестицияларын тартудың негізгі мәселелерін қарастыру;

шетел инвестицияларын тартудың жетілдіру жолдарын табу.

Инвестициялық саясаттың  ұтымды жүйесін қалыптастыру үшін мемлекет “Даму бюджеті” , “Ұлттық мұнай  – газ қоры” , “Мемлекеттік неие ұйымы” сияқты қаржылық институттар мен механизмдерге мән беруі шарт.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1 Қазақ энциклопедиясы, 4-том

2. «Гос. рег. рыночный экономики  » - Кушлин: Москва-2000

3. «Эк. Мем. Рет. өзекті  мәселелері » Ихданов, Орманбеков: Алматы-2002

4. «Гос. рег. условиях Казахстана  » Мамыров: Алматы -1998

5. «Гос. и бизнес » Мамыров,  Брузатый: Алматы-1999

6. «Қ. Р. Индустриялды –  инновациялық дамуының 2003-2015 ж. арналған  стратегиясы » :Астана-2003