Қазақстанның биік таулы аймақтары

4.Очерки по  географии Казахстана Под. Ред. Герасимова А., 1952

5.Формазов А.Н.  Животный мир Казахстан М., 1987

6.Қазақстанның  қызыл кітабы.А., 1978-1981

7.Чигаркин А.В. Основные  проблемы ландшафтоведения и  охрана природы Казахстана.А.,1974

 

 

 

 

 

Студенттердің білімін бағалау жүйесі:

Пәнді оқу соңында өткен курс мазмұны негізінде студенттер емтихан ( билет бойынша) тапсырады.

Емтиханға жіберудің  міндетті ережесі - оқу бағдарламасы бойынша барлық қарастырылған тапсырмаларды  орындау болып табылады.

Рейтингілік бақылау - 60 %

Емтихан - 40 %

 

Студенттердің емтиханда білімдерін бағалау критериилері

 

Әріптік жүйе бойынша  бағалау	Балл	Пайыз мазмұны	Ұлттық бағалау  жүйесі
А	4.0	95-100	Өте жақсы
А-	3.67	90-94
В+	3.33	85-89	Жақсы
В	3.0	80-84
В-	2.67	75-79
С+	2.33	70-74	Қанағаттанар-лық
С	2.0	65-69
С-	1.67	60-64
Д+	1.33	55-59
Д	1.0	50-54
F	0	0-49	Қанағаттанар-лықсыз

 

                                                                                                                      

 Студенттердің оқу әрекеттері:

 

Курс бойынша  студенттердің жинайтын жоғары балы - 130 б.

Семинарлық  сабақта сөйлеу, қатысу - 15  сабақ  бойынша жоғарғы 

          жинайтын балы - 40б.

СОӨЖ 45, СӨЖ - 45

 

Қосымша белсенділік  көрсету - сабаққа күнделіеті дайындалу,          материалды толығырақ игеру, картамен жұмыс жасай білу, жоғары дәрежеде ойлау қабілеті үшін - 10 б. Дейін қосымша бағалау

 

Рейтинг есептеу:

1 аралық бақылау  - 7 апта (16-17 қазан)

2 аралық бақылау  - 14 апта (4-5 желтоқсан)

Қорытынды бақылау - 15 апта (11-12 желтоқсан)

     

	Жұмыс түрлері				Балл саны
№	Семинар		СОӨЖ
	Сағат	балл	сағат	балл
Р 1	6	16	7	27	43
Р 2	9	24	8	40	64

 

 

 

Пән бойынша қорытынды бағаны есептеу:

Пән бойынша  қорытынды баға төмендегі формула  негізінде есептелінеді:

 

ИО=Рυ * 0,6 +Э *0,4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ГЛОССАРИЙ

 

 

Ресурстану – салааралық дисциплина, оның зерттеу обьектісі интегральды (кешенді) ресурс болып табылады  және оның жекелеген түрін құрайтын ресурстар: табиғи, материалдық және еңбектік, сонымен қатар қоғам өмірінің әлеуметтік – экономикалық дамуымен, адамзат дамуымен барлық табиғи факторлардың байланысы.Ресурстану – ресурс сөзінен шыққан (франц. – resource) – қорлар, мүмкіндіктер. Берілген анықтама ресурстану терминін талқылауда кең мүмкіндіктер ашады. Бұл ғылым барлық ресурс түрлерін зерттейді, табиғи, әлеуметтік – экономикалық және интегральных , қоғамның барлық даму сатысында оларды қолдану заңдылықтарын ашады.

Қалдықтарды қайта өңдеу – келесі қолданысқа жарамды, қалдықтардың құрамынан пайдалы құралдарын алады неесе зиян компоненттерді нейтрализациялау мақсатында өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды механикалық, физикалық-химиялық және биологиялық түрде өзгерту.

Хвостттар – сұйық хвосттарды сақтайтын жабық немесе жартылай жабық бассейн.

Регенерация – бір нәрсенің қайта туылуы, қалпына келуі:

а) жойлып бара жатқан жылуды пайдалану;

б) өндірістік қалдықты қайта өңдеу, олардан пайдалы  компоненттерді алу.

Рекуперация - өнеркәсіптің қалдықтарын сүзіп қалу, мысалы, көмірді кокстегенде шығатын газдарды ұстап қалады. Технологиялық процес кезінде шығындалған өсімдік, су, қою май т.б. екінші қайтара қолдану.

          Реутилизация өндіріс немесе басқада қалдықтарды қайтадан немесе бірнеше рет өңдеу,мақсаты қалдықтардан бағалы компоненттерді өндіру немесе оларды басқа өнімдерді өдіруде шикізат ретінде қолдану. Қалдықсыз технологияны пайдаланады, табиғат ресурстарын кеңінен пайдалануға және қоршаған ортаны ластауды азайтуға мүмкіндік береді.

Рециклизация - қандайда бір ресурсты өңделгеннен кейін осындай дәрежеде қайтадан пайдалануға болатындай етіп қолдану, мысалы, суды тазартылғаннан кейін технологиялық процесте қайтадан қолдану.

Өндірістің  тұйық циклі - технологиялық процесстермен бірге адамға пайдалы өнім өндіруде шикізатты толық өңдеу кезінде қоршаған ортаға зиянды қалдықтарды шығармау.

Табиғи  ортаның өзін-өзі тазалауы - табиғи ортаның өзіне түскен зиянды қосылыстарды бұзып, қайтадан өңдеп немесе нейтральды жағдайға жеткізе білу қасиетін айтады. Бұл табиғаттағы зат айналыммен үздіксіз байланыста болады. Әдетте бұған судың, топырақтың, ландшафтың өзін өзі тазалауы жатады.

Адсорбция - заттың қосылыстардан немесе жоғары қабатты газдан сұйық немесе қатты денеге ауысуы. (мысалы, газ тәрізді SO әктастың көмегімен қатты затқа, одан кейін күкірт қышқылына айналады.)

Сусыз технология - технологиялық жағдайлар мен процесстердің бірігуі, өндіру процесінде суды минималды немесе мүлде қолданбау.

Қалдықсыз технология - технологиялық жағдайлар мен процесстердің бірігуі, қоршаған ортаға зиянды қалдықтарды шығармай табиғи ресурстарды максималды қолдану.

Газдан  тазалау (газоочистка) - өндірістік газдардағы зиянды қосылыстардан және олардың келесі қолдануынан тазарту.

Дегазация - пайдалы қазбалардағы және аралас жыныстардағы газдарды табиғи және жасанды жолмен тазарту.

Дезактивация - заттың жоғарғы бөлігіндегі радиоактивті ластаушыларды жою.

Детоксикация - Әр түрлі токсикалық заттарды бұзу және залалсыздандыру.

Каталитический  очиститель - автомобил двигателінен шыққан газды каталитическалық әсер ету әдісі арқылы нейтрализациялау қондырғысы.

Қалдықтарды нейтрализациялау- қышқылды қалдықтарды нейтрализациялау процесі.

Қалдықтарды жансыздандыру- өндірістік тұрмыстық қалдықтардың қоршаған ортаға және адам денсаулығына кері әсерін болдырмау үшін өңдеу.

Ағынды  суларды өңдеу - механикалық, физико химиялық және басқада тазарту, сточных суларды залалсыздандыру.

Ағынды  суларды тазалау - өндірістік тұрмыстық ағынды суларды әр түрлі зиянды қосылыстардан фильтрлеу, коагулянтивті және т.б. әдістерді қолдану арқылы тазалау.

Өндірістік  газдар - өнімді өндіру процесінде қалыптасып атмосфераға химиялық ластаушы ретінде түскен қолданылған газ. Эффктивті газ тазалау немесе пайдалану жүйесінің жоспары керек.  

Сорбенты қосылыстарда немесе газдарда қолданылатын қатты  немесе сұйық зат.

Бастау  сулары (шахталы) - пайдалы қазбаларды шахталы өңдегенде тартылған жерасты суы.

Ағынды  суларды физико-химиялық - тазалау ластаушылардан тазалау. Мынандай әдістер қолданады: реагентт немесе электірлік коагуляция, қышқылдарды нейтрализациялау, экстаркция, сулы бумен айдау, сорбция, суды ультраздыбыспен өңдеу, электро-химиялық қышқылдандыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 ҚАЗАҚ ИННОВАЦИЯЛЫҚ  ГУМАНИТАРЛЫҚ -ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 «Табиғатты тиімді пайдалану»пәнібойынша практикалық(семинар) сабақтарын орындауға  әдістемелік  нұсқау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                          Семей 2012

Пән бойынша  ОЖСӨЖ сабақтарын орындауға арналған әдістемелік нұсқау 050116 «география»  мамандығының 3 курс студенттеріне арнап құрастырылған.

 

 

Құрастырған: аға  оқытушы:  Мукашева Ф.Б.

Тарих кафедрасы

 

 

Кафедра отырысында талқыланып бекітілген:  

Хаттама №  _____________  «_____»_______ 20____ ж

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Табиғатты  тиімді пайдалану географиясы» пәнінен  Семинар сабақтарында орындауға  арналған әдістемелік нұсқау

 

Тақырып 1. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану географиясы зертеу пәні

Қарастырылатын  сұрақтар:

1.Ресурстану

2.Ресурстардың  классификациясы

3.Табиғи ресурстар

Жұмыс түрі: Семинар 

Тапсырманы  орындауға араналған әдістемелік  нұсқау:  

Ұсынылатын  әдебиеттер:

1. Чигаркин  А.В. Геоэкология и охрана природы  Казахстана. Алматы, 2003.

2. Чигаркин А.В.  Региональная геоэкология Казахстана. Алматы, 2000.

3. Чигаркин А.В.  Геоэкология Казахстана. Алматы, 1995

4.  Геоэкология  и полезные ископаемы Казахстана. Алматы, 1996

5. Атлас Казахской  ССР. Т.1.М.,1986

 

 

Тақырып 2. Табиғатты пайдаланудың негізгі мәні

 Мақсаты: «Табиғатты пайдалануда минералдарды жіктеу және олардың класификацияларына сипаттама беру керек.

Қарастырылатын  сұрақтар:

1.Табиғат  пайдалану түсінігі.

2.Табиғат пайдаланудың  теориялық негіздері.

3.Рациональды табиғат  пайдалану

Жұмыс түрі: Семинар

 

Тапсырманы орындауға  араналған әдістемелік нұсқау:  

Ұсынылатын  әдебиеттер:

1. Чигаркин  А.В. Геоэкология  и охрана природы Казахстана. Алматы, 2003.

2. Чигаркин А.В. Региональная  геоэкология Казахстана. Алматы, 2000.

3. Чигаркин А.В. Геоэкология  Казахстана. Алматы, 1995

4.  Геоэкология и полезные  ископаемы Казахстана. Алматы, 1996

5. Атлас Казахской  ССР. Т.1.М.,1986

 

 

Тақырып 3. Екінші реттік ресурстар

  Мақсаты: «Екінші реттік ресурстардың маңызды мәселелері. Таза ауыз суының прроблемалары» тақырыбы бойынша студенттердің ғылыми ізденістерін бақылау.

Қарастырылатын  сұрақтар:

1.Ресурстық  айналым.

2.Екінші реттік  ресурстың жіктелуі.

3.Екінші реттік  ресурстарды пайдаға асыру

 

Жұмыс түрі: Семинар

 

Тапсырманы  орындауға араналған әдістемелік  нұсқау:  

Ұсынылатын  әдебиеттер:

1. Чигаркин  А.В. Геоэкология и охрана природы  Казахстана. Алматы, 2003.

2. Чигаркин А.В.  Региональная геоэкология Казахстана. Алматы, 2000.

3. Чигаркин А.В.  Геоэкология Казахстана. Алматы, 1995

4.  Геоэкология  и полезные ископаемы Казахстана. Алматы, 1996

5. Атлас Казахской  ССР. Т.1.М.,1986

 

Тақырып 4. Табиғи ресурстар түсінігі. Табиғи ресурстарды топтастыру. Табиғи ресурстардың таралу классификациясы.

 Қарастырылатын  сұрақтар:

1. Табиғи ресурстардың таралу классификациясы туралы жалпы түсінік.

2.Таралу заңдылықтары.

3.Даму және  орналасуы

 

Жұмыс түрі: Семинар

Тапсырманы  орындауға араналған әдістемелік  нұсқау:  

«Қазақстанның табиғат ресурстары» тақырыбы бойынша  кесте кесте толтыру.

Ұсынылатын  әдебиеттер:

1. Чигаркин  А.В. Геоэкология и охрана природы  Казахстана. Алматы, 2003.

2. Чигаркин А.В.  Региональная геоэкология Казахстана. Алматы, 2000.

3. Чигаркин А.В.  Геоэкология Казахстана. Алматы, 1995

4.  Геоэкология  и полезные ископаемы Казахстана. Алматы, 1996

5. Атлас Казахской  ССР. Т.1.М.,1986

 

 

Тақырып 5. Дүние жүзінің табиғи ресурстарының негізгі түрлері