Педагогикалық диагностика және оқытудың түрлері

Педагогикалық диагностика және оқытудың түрлері 

Диагностика (техникалық) — техникалық ақауларды іздестіруге жөне анықтауға арналған теория, әдістер және жабдықтар туралы ілім.^[ 

Оқыту - ғылыми білімдерді, біліктерді және дағдыларды игеруі бойынша, шығармашылық қабілеттерін, дүниетанымдықты, өнегелі-әдепті көзқарастарды дамыту бойынша оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыру мен ынталандырудың педагогикалық үрдісі. Қазіргі заман түсінігі бойынша оқыту үрдісінің келесі белгілері бар:

1. екі жақты  сипаты;

2. оқытушы  мен оқушылардың бірлескен әрекеті; 

3. оқыту жағынан басқаруы;

4. арнайы жоспарланған  ұйымдастрыу мен басқару; 

5. бүтіндік  пен бірлік;

6. оқушылардың  жас дамуының жас ерекшеліктеріне  сәйкестігі.^[1]

     Міндетті  оқыту

     Міндетті  оқыту - ағартушы саясаттын ұстанымы, осыған сәйкес заңнама тәртібінде белгілі бір жастың балалары белгіленген мөлшерде білім алуы тиіс. Барлығына жалпы және ақысыз білім - бірнеше жүзжылдықтар бойындағы халық массасы негізгі демократиялық міндеттерінің бірі.

     Ашық  оқыту

     Ашық  оқыту - бірқатар шетелдердегі мектептерде оқу жұмысын ұйымдастыру тәсілі. Ашық оқытуға сынып-сабақтық жүйеден және берілген мөлшерлер негізінде үлгерімді бағалаудан бас тарту, оқу кеңістігінің «ашық», икемді ұйымдастырылуы, оқу топтарының жылжымалы құрамы, сонымен бірге оқу жұмысының түрлері мен тәсілдерін баланың еркін таңдауы тән.

     Оқыту тәжірибесі

     Оқыту тәжірибесі - табиғи тәжірибенің әр түрлілігі, ол психикалық құбыластардың (зерттеу мәнін құрайтын) шақырылумен қатар, оның тәжірибе жағдайларында қалыптасқанымен ерекшелінеді. Оқыту тәжірибесі психологияда тек зерттеу үшін ғана емес, сонымен қатар ақыл-ой дамуының, яғни тұлғаның үйренушілік деген қасиетінің диагностикасын жасауында қолданылады.

     Енгізілген  оқыту

     Енгізілген  оқыту - тәжірибелі нәтижеге жетуге бағытталған, арнайы ұйымдастырылатын және жоспарланатын оқу әрекеті, ал бұл үшін қажетті білімдер жолшыбай игеріледі.

     Дистанциялық  оқыту

     Дистанциялық оқыту - бұл кез келген жерде тұратын әр адамның кез келген колледж немесе университеттің бағдарламасын оқуға мүмкіндік беретін білім технологиясы. Бұл мақсатты іске асыруы қазіргі заман ақпаратты технологиялардың бай жиынтығымен қамтамасы етіледі: оқулықтар және тағы басқа басылымдар, оқытылатын материалдарды компьютер телекоммуникациялар арқылы жіберу, видеосуреттер, компьютер телекоммуникациялар арқылы өткізілетін пікірталастар мен семинарлар, оқу бағдарламаларының ұлттық және аймақтық теледидардан және радиодан жүргізуі, кабельді теледидар және дауыс поштасы, екі жақты видеоконференциялары, және т.б. дистанциялық оқыту оқушыларға оқытудың орны мен уақытын, негізгі қызметін үзбей, оның ішінде алыс аудандарда тұратын адамдарға оқыту мүмкіндігін, пәндерді таңдау еркіндігін, ғылымның, білім мен мәдениеттің көрнекті өкілдерімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.^[1]

     Интеграциялық оқыту

     Интеграциялық оқыту - мүгедек пен дамуында сәл  бұзушылығы мен ауытқулары бар балалардың дені сау балалармен бірге олардың әлеуметтендіру және интеграция процестерін жеңілдету мақсатындағы бірлескен оқыту. Интеграциялық оқыту біріктірілген (оқушы дені сау балалар сыныбында/тобында оқиды және дефектолог-мұғалімнің жүйелі көмегін алады), жартылай (жеке балалар күннің бір бөлігін арнайы топтарда, ал екінші қарапайым топтарда өткізеді), уақытша (арнайы топтардағы балалар және қарапайым топтардың оқушылары бірлескен серуендерді, мерекелерді, сайыстарды, жеке істерді өткізу үшін біріктіріледі), толық (дамуда ауытқулары бар 1-2 бала бала бақшаның, сыныптың, мектептің қарапайым топтарына енгізіледі, мамандардың бақылауы бойынша түзету көмегін ата-аналар көрсетеді) болады.^[1]

     Контекстік  оқыту

     Контекстік  оқыту - болашақ кәсіби еңбектің пәндік және әлеуметтік мазмұны байланысқан  және бұл арқылы студенттің оқу қызметін маманның кәсіби қызметіне аударудың  шарттары қамтамасыз етілетін оқыту. Контекстік оқыту кәсіби оқытудың негізгі қарама-қайшылығын, яғни маман қызметі сапа жағынан өзге оқу қызметінің құралдарымен қамтамасыз етілу қажеттілігін, өтеуге мүмкіндік жасайды. Бұл қарама-қайшылық контекстік оқыту студенттер қызметі қозғалысының динамикалық моделін іске асыру арқылы өтіледі: өзіндік оқу қызметінен (мысалы лекция формасында) квази кәсіби (ойын формалары) және оқу-кәсіби (студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысы, өндіріси к тәжірибе және т.б.) арқылы өзіндік кәсіби қызметке. А.А. Вербицкиймен жасалынады.

     Политехникалық  оқыту

     Политехникалық  оқыту - оқушылардың қазіргі заман  өндірісінің жалпы ғылыми ұстанымдарын игеруге, өндірістің техникалық құралдарымен жұмыс істеудің тәжірибелік әдістері мен дағдыларын үйренуге және дамуына қарай қазіргі заман техникасы мен технологиясын білу қабілеттілігін қалыптасуына бағытталған оқыту. Қазіргі уақытта политехникалық оқыту техникалық кәсіптердің мамандарын дайындайтын арнайы оқу орындарында қамтамасыз етіледі.

     Проблемдік  оқыту

     Проблемдік  оқыту - оқытылушылардың іздену қызметіне, олардың шынайы өмірлік және оқу  қарама-қайшылықтарды айқындау мен  шешуге негізделген белсенді дамыта оқыту. Проблемдік оқыту іргетасы мәселені (теориялық және тәжірибелік мүддедегі  күрделі танымдық мақсатты) қозғау мен негіздеу болып табылады. Егер мәселе оқытушыларды қызықтырса, сонда проблемдік жағдай туындайды. Оқу үрдісінде мәселеліктің үш деңгейі болуы мүмкін: проблемалық мазмұндау, жартылай-іздену және зерттеу деңгейлері.

     Бағдарламалы  оқыту

     Бағдарламалы оқыту - алдын ала кұрастырған оқыту бағдарламасы бойынша қамтамасыз етілетін оқытудың бір түрі, ол әдетте бағдарламалы оқулықтар мен оқыту машиналары арқылы іске асырылады. Бағдарламалы оқыту барысында оқытылатын адамның материалы мен қызметі өлшемдерге(дозаларға) және қадамдарға (оқыту кезеңдері) мүшеленеді; әр қадамды орындауы бақыланады, материалдың келесі өлшемін меңгеруге ауысуы өткенді игеру сапасына байланысты болады. Бағдарламалы оқыту Б.Ф. Скиннер, Н. Краудер, атамекен психологтары мен педагогтары - А.И. Берг, В.П. Беспалько, А.Н. Леонтьев, П.Я. Гальперин ЮА. Самарин, Т.А. Ильина құрастырған.

     Дамыта  оқыту

   Дамыта  оқыту - оқу үрдісінің адамның  мүмкіндіктері мен оларды іске асыруына беттеу. Дамыта оқыту тұжырымдамасында бала мұғалімдегі оқыту әсерлерінің объектісі ретінде емес, ал оқытудың өздігінен өзгеретін субъектсі ретінде қарастырылады. 

Педагогикалық диагностиканың тарихы, мәні   

 Диагностика  / грек. «диа»- мөлдір, таза, «гнозис»-білім, ғылым/  – объект немесе үрдістер жайында мәліметтерді алдын-ала алу тәсілі.                                    

                   (И.П. Подлассыйдың анықтамасы бойынша)

     Педагогикалық диагностиканың тарихы педагогикалық  қызметтің қалыптасқаннан бергі  уақытты қамтиды. Әдебиеттерде диагностиканы  ежелгі қытайлықтар б.з.д, 1000 жылдыққа дейін емтихандарында пайдаланып келген.    

      Педагогикалық диагностиканың объективті әдістерінің құралдары осыдан 200 жыл бұрын құрылған болатын. ХІХ ғасырдың 60-жылдары ағылшын ғалымы Дж.Фишердің ұсынған «scale books» мектептегі оқу үлгерімін анықтауға арналған тесттер қолданылған. Педагогикалық тестілеудің көрнекті өкілі  ағылшын Э.Трондайк (1874-1949) болған, ол мектеп пәндерін қамтыған көптеген диагностикалық формаларды ұсынған болатын.

     С.И. Ожеговтың сөздігі бойынша «диагностика-бұл диагнозды оқытудың тәсілі».  «Диагностика» ұғымы медицинада ежелден пайдаланып келе жатқандықтан медицина ғылымымен тығыз байланыста қарастыруға болады. Егер аурудың себеп-салдарын дәл, уақытында анықтайтын болсақ, одан жазылып кетуге үміттенуге болады. Сол сияқты егер біз педагогикалық диагностиканың негіздерін білсек, шәкірттеріміздің  оқу үлгеріміндегі немесе тәрбие үрдісіндегі  ақаулықтарды дер кезінде анықтап, сол қателіктерді шешудің жолын да, яғни қажетті әдіс-тәсілдерді қолдана аламыз. 

Диагностикагың  негізгі міндеттері мен  принциптері

Педагогикалық диагностиканың өзіндік мақсат, міндеттерінің  бар болғанымен, әдістерді психологиялық  диагностикадан алған. Педагогикалық  диагностика қазіргі таңда қалыптасқан  ғылыми пән.  

Педагогикалық диагностиканың принциптері:

- Жүйелілігі

- Объективтілігі

- Беріктілігі

- Көрнекіліг,

Негізгі міндеті- оқушылармен меңгерілген білімнің тереңдігінің , көлемдігінің, дұрыстығының деңгейін анықтау.

Қуанышбаева А.Т. – педагогика-психология пәнінің  оқытушысы:  

     Педагогикалық диагностиканың қызметтері мен әдістері

Педагогикалық диагностиканың қызметі:

-Талдамалы қызмет

-Жеке диагностикалық  қызмет

-Бағалаушылық  қызмет

-Коррекционалдық  қызмет

-Бағытталған  қызмет

-Ақпараттық  қызмет

Педагогикалық диагностиканың әдістері:

- Ауызша сұрау

- Жазбаша сұрау

- Компьютерлік  тексеру

- Сынақ-емтихан  

Педагогикалық диагностиканың әдістері 

Педагогикалық диагностиканың түрлері:

* алдын-ала – 

*ағымдық –

* мерзімдік – 

* тақырыптық  – 

* қорытынды – 

* өтілген материалдардың  ізімен. 

Педагогикалық диагностиканың формалары: жеке-дара, топтық, сыныптық.