Тұлғааралық қарым-қатынас педагогикасының мақсат,міндеттері

84. Қазіргі кездегі коммуникативтік  білім берудің маңызы

Білім беру ұйымларының кез –келген іс –  әрекетке кіріскенде және оның орындалу барысында, нәтижеге жетуге жоғары мектеп оқутушысы белгілі бір талаптарды ұсынады.. Педагогикалық қ / қ коммуникативтік  жоспарды терең интеллектуалдық  деңгейде, шығармашылықтың ерекше түрі болып саналады

Білім беру жүйесінің басты міндеті  ұлттық ж/е жалпы азаматтық құндылықтар  ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға ж/е кәсіби шыңдауға бағытталған  білім алу үшін қажетті жағдайлар  жасау, оқытудың жаңа технологияларын  енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық – ғылымдық коммуникациялық  аумаққа шығару. Бұл міндеттерді  шешу үшін мектеп ұжымдарының әр мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл  жол ашарлық жаңа тәжірибе, жаңа қ/қ қа өту қажеттілігі туады.Сондықтан  әр мұғалім өз іс – әрекетінде қажетті  өзгерістерді, әр түрлі тәжірибелер  жөнінде мағлұматтарды, жаңа әдіс –  тәсілдері дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білу керек.

85.Оқушылармен мұғалімнің қарым-қатынас  жасауындағы кәсібилікті айқыңдаңыз.

       Мұғалімнің кәсіби шеберлігі,оның  оқушылармен жақсы әрі тиімді  қарым-қатынас жасауға тигізер  әсері өте мол.Мұғалім жоғарғы  дәрежеде өз мамандығын игерген,әрі  ұйымдастырушылық қабілеті жоғары,қарым-қатынас  жасауға икемді,адамгершілік-мәдениетті  өте байсалды болған жағдайда  ғана,кәсібилігі айқындалады.Мұғалімнің  оқушысымен қарым-қатынас жасаудағы  кәсәбилігі,оның педагог ретінде  өзінің кәсіби мазмұнына сәйкес  міндетті түрде шығармашылық  әрі өнімді турде біліміне,іскерлігіне,дағдыларды  жетілтіру ,әрқашанда жаңашыл,жан-жақты  және үйлесімді дамыған адам  тұлғасы ретінде қалыптастыруға  бағытталады.Сонымен қатар қарым-қатынас  барысында ,мұғалімнің кәсіби  шеберлігі арқылы ,оқушылармен нақты  тапсырмалар арқылы жүзеге асады.мысалы;таңдап  алу,мүсіндіру,үйрету,бақылау,сендіру,түсіндіру,түзету,сонда  ғана олар арасындағы байланыстар  нығая түседі.мұғалімнің оқушылармен  қарым-қатынасы,мұғалімнің әрбір  оқушымен теңдік түрде қарым-қатынастар  орнату,оларды жасырылып жатқан  ізгі қасиеттерін жұлып шығару,ал,нашар  дамыған жаман қасиеттерін жақссы  жаққа итермелу.Мұғалімнің ерекше  кәсібилік шеберлігі арқылы ,оқушыны  өз ортасымен және қоғаммен  қарым-қатынастар жасауға үйретеді.Мұғалімнің  практикалық жұмысының маңызыда  ерекше болып табылады,өткені  оқытушыларға оқып жатқан және  тәрбиенеләп жатқан болашақ тұлға  ретінде,оларға тек ғылми –теориялық  білімдер ғана емес,сонымен қатар  адами құндылықтарды үйрету басты  міндет болып табылады.

86.Коммуникативті тұлға моделі

      Қарым- қатынас   барысында оның тұлғалық ерекшеліктері, қабілеті, білімі, эмоциялық көрінуі жалпы барлық жағдайларды қоса жүзеге асыратын адам.

      Қарым- қатынас барысында барлық жайыттарды ескере отыратын адам.

      Қарым- қатынас  барысында мәдениетті сақтайтын адам.

      Өзінің тұлғалық  ерекшеліктерін ұтымды пайдаланатын адам.

      Жан- жақты толық қарым- қатынасқа түсе алатын адам.

      Коммуникацияға түсу кезінде ойын анық жинақтап жеткізетін адам.

      Үнемі шындыққа жанасатын ақпарат айтқандықтан оның сөзін бәрі тыңдайтын адам.

 

87.Өтірік айту барысында қолдалынатын  ым-ишараларды сипаттап беріңіз

 Адам өтірік айтқан кезде түрлі әрекеттер істейді,мысалы мына жайты алып қарасақ бір қызбен жігіт үйлену тойларын өткізіп жатыр онда жігітің шынайы қызды жақсы көрмейтінін мына әрекеттерден көруге болады. жігіт пен қыз жүріп келе жатқанда жігітің қайта қйта саусақтарын қозғалта беруі сонымен қатар құлағының асты қызарып кетуі,қыз оған қарамай тұрғанда жігітің күлмеуі,ал қыз қарағанда ол тек аузын ғана жымитып  күлуі бұнда жігітің көзінің күлмеуі яғыни өтірік күлуі,қайта қайта қозғалып уайыидауы,бұл әрекетердің барлығы жігіт ол қызды шын мәнісінде сүймеуі яғни ө сүйетіндей іс-әрекетерді істеп тұруы.

Сонымен қатар  адам белгілі бір жайты айтып  жатқанда құлағын ұстауы бұл білмей қалудың белгісі болып табылады.

Ер адам өтірк  айтқанда үнемі мұрнына қолын  апарады,ал әйел адам қолын көзінің  астына апарыды сондай-ақ жағасын  ұстай беруі.

Көпшілік  адам өтірік айтқанда сол адамның  көзне қарап тіке сөйлей алмайды,жерге  қарайды немесе басын қасиды,көзі айналсоқтап абыржып тұыады,срндай-ақ кейбір адамдар өтірік айтқанда денесі немесн қол айағы дірілдеп сөйлей алмай қаалады.сондай ақ сөйлеген сөзі жүйелі болмайды.

88.Педагогикалық   қақтығыс  жағдаятты   шешу  алгоритмі.  Ұстаздық мамандықтың өзге мамман иелерінен басты айырмашылығы оның даммен жұмыс істеп, оның пісіп-жетілуіне  күш-қуаты мен білімін жұмсауы. Ұстаздар мен шәкірттер арсында белең алып отыратын талас-тартыстар бір қырынан ұстаздық мамандықтың күрделілігі мен жауапкершілігінің мол екенін  аңғартатын болса, екінші жағынан адаманың жан дүниесінің сыры, психикасы аса күрделі құрылым екеніне көз жеткіземіз. Мұғалім мен оқушы арасында кейде бір-бірін түсінбеу  келіспеушілігі  кездеседі. 1)Мұндайда баланың даралық ерешеліктері мен  жан дүниесінің сырына терең бойлап  олардың м-құлқының ерекшеліктерімен санасқан тиімді. 2) шынайы диалог қақтығыстықты серіктестікке айналдырудың  ең қарапайы, тиімді  сенімі. 3) дау-дамайды басып,  жанжал тудырып жүрген адамдарды , олардың ашу-ызасы мен өшпенділігін басып, сабасына түсіру – қ-қатынастағы психотерапия не психокоррекция деп аталады. Осыған орай Қ.Роджерс бойынша жанжалға түсушілердің  әрқайсысына өздерінің ой-пікірін  бүкпей толық баяндап беруіне мүмкіндік беру керек. Қазіргі жастарада  әлеуметтік белсенділік әлсіреп, әркетшіл сезім төмендеп кеткен. Мұндай жағдай жас ұрпақ  дүниетанымына өзгеріс жасап, жалпы тәлім-тәрбие ісі жайына  кері ықпалын тигізуде. Болашақ жастардың қолында десек өскелең ұрпақты жаңа қоғамдық санада, қазіргі қоғамдық өмірге білім, өзі өмір сүретін орта өзгерісі жағдайына сай талап  ықпалында тәрбиелеу қажет.  

89. Коммуникацияның ішкі және  сыртқы сипатына мысал келтіріп  талдау жасаңыз.

Коммуникациялық жүйе – бұл алынатын және берiлетiн  ақпаратты түсiнудi қамтамасыз ету  мақсатында адамдар арасындағы хабар  алмасу. Адам қоғамда өзiн қоршаған адамдар тобында өмiр сүредi және дамиды, оның талаптарына сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi. Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы игеремiз.Ішкі қ/қ – қа   қарым-қатынаста әр адам өзiнiң көзқарасын жеткiзе бiлуi және басқалардың позициясын тыңдауға әрдайым дайындық.Оқушылыармен жұмыста өзінің шеберлігін байқату.Сыртқы қ/қ қа  қоршаған орта адам мен қоғам өмірінің әлеуметтік – экономикалық тарихы жағдайлар. Баламен ең жақын қ/қ ортасы әрдайым қоршаған ортадағы құбылыстар адамдар әлемі.Қоғамдығы  ақпарат алмасу  мәдени даму т.б.

90.Педагогикалық қар/қатынасқа  жағдаят құрастыр.

Бірінші жағдаят:

    Дәурен - өте тұйық оқушы. Орыс тілі  сабағында жазба жұмысынан «қанағаттанарлық»  баға алғанын естігенде жылап  жіберді. Мұғалім Дәуреннен: «  Неге жылап отырсын?»- деп сұрағанда  бала жауап бермеді. 1-сыныптан  бірге оқитын жолдасы Айбар:  «Апай, Дәуренге тіпті «4» деген  баға алуға болмайды, себебі төмен  баға алған жағдайда анасы  өте қатаң жазалайды (қол көтереді)».  Бұл жағдайда не істеуге болады?

Екінші жағдаят:

    Жалын  - өте ақылды, зерек бала. Кез- келген  адаммен тілі табыса алатын, өз  ойын ашық жеткізе білетін  оқушы. Әрқашан жоғары баға  алып жүрген Жалын жазба жұмысынан  «қанағаттанарлық» баға алады.  Сабақтан соң Жалынның жылап  отырғанын көрген сынып жетекшісі  неге жылап отырғанын сұрайды.  Сонда Жалын: «Апай, мен бастауыш  сыныпта оқытқан ұстазыма барғым  келеді» - дейді. Егер сіз сынып  жетекшісі болсаңыз не істер  едіңіз?

Үшінші жағдаят:

    Арман  - мінезі тұйық бала. 4 жыл бойы  үздік болған оқушы. 5-сынып оқығанына  екі ай болды. І тоқсан қорытындысы  бойынша Арманды не үздік, не  екпінді оқушылар қатарынан көре  алмадық. Себебі Арман математика  пәнінен тоқсандық бағасы «3»  болған. Арманның бұндай деңгейге  түсуіне не себеп болды деп  ойлайсыздар?

Төртінші  жағдаят:

     Азамат - сабырлы оқушы. Ол оқу  процесіне де, іс-шараларға да  белсене араласпайды, себебі қазақ  тілін жетік білмейді. Сондықтан да Азаматтың барлық пәндерден тоқсандық бағасы «қанағаттанарлық» болғаны таң қалдырмайды. Бірақ ата-анасының алға қойған мақсаты баласы қазақ тілінде білім алып, қазақ тілін меңгерту. Азаматқа нақты қандай көмек көрсетуге болады?

 Кіші  педагогикалық кеңесті мұғалімдерді  төрт топқа бөліп, жаңағы төрт  жағдаятты тараттым. Ұстаздар осы  жағдаяттармен жұмыс істеп, өз  ойларын ортаға салды.

Бірінші жағдаят  бойынша бірінші топ мынандай қорытындыға келді:

-Дәуреннің  былай төмен баға алуы біріншіден  ұстаздарға бейімделе алмауы, екіншіден  жазба жұмыс болғандықтан мұғалімнің  оқу дикциясына үйрене алмағандықтан.

Бастауыш  сынып мұғалімі Ботагөз Өксікбайқызы:

- Бастауыш  сыныпта оқығанда баланы төмен  баға алуға да үйрете алуымыз  керек – деген қорытынды айтты.

 Екінші  жағдаят бойынша:

   -Бұл  жерде бастауыш сыныптағы апайы  5- сыныпқа көшкен оқушыларымен  тығыз байланыс болу керек.  Оқушыларының сабағына қатысуы  керек. 5-сынып жетекшісі бастауыш  сыныптағы жетекшісімен  байланыста  болу керек. Осындай байланыс  болмағандықтан, Жалынның ұстазына  деген сағынышы байқалады. Ол  бастауыш сыныпта «жақсы» баға  алып жүргендіктен, төмен баға  алған кезде алғашқы ұстазына  барғысы келді.

Үшінші жағдаят  бойынша:

- Бұнда пән  мұғалімі оқушыны жетік білмеуі  мүмкін. Бірақ 4 жыл бойы үздік  оқушы болған Арманға мұндай  дәрежеге түскенге не себеп  болды деп ойландыңыздар ма? –деп  сынып жетекшісіне сұрақ қойды.  Сынып жетекшісі:

   -Арманның  бұндай дәрежеге түсуі отбасылық  жағадайына байланысты деп ойлаймын. Себебі Арманның апасы қатты  ауырып, анасы Қытайға емдетуге  әкеткен еді. Арманның сабағын  қадағалайтын да,  көмектесетін  де  үйіндегі апасы екен.

Төртінші  жағдаят бойынша:

- Әрине қазақ  тілін үйренемін, қазақ тілін  меңгеремін деген оқушылар мен  ата-аналар көбейіп жатса нұр  үстіне нұр болар еді. Бірақ  Азаматтың жағдайына көңіл бөлуіміз  керек. Қазақ тілі пәні мұғалімі  Азаматпен жеке дара жұмыс  атқаруы тиіс. Және де Азаматтың  ата-анасымен үнемі тығыз байланыста  болу керек.