Психологиялық процестер түрлері

Психологиялық процестер

 

Орындаған : Талғарбаева  Әсел

СМС - 221

Психологиялық процестер түрлері

 

Танымдық

Эмоцианалды

Еріктік

Танымдық 

 

Зейін

Түйсік

Қабылдау

Есте  сақтау

Ойлау

Сөйлеу

Қиял

ЭМОЦИОНАЛДЫ

 

Сезім

Эмоция

Аффект

Стресс

Еріктік

 

Мақсатқұмарлық

Табандылық

Жауапкершілік

Сенім

Жігерлік 

Батылдық

Зейін -

 

 адамның психикалық

әрекетінің белгілі бір

нәрсеге бағытталып

шоғырлануы. Адам өмі-

Рінде  зейіннің алатын

 орны зор. Әсіресе, таным процесінде, білім

алу ісінде маңызы ерекше. Шәкірттің сабақты түсіне қоймауы, есінде дұрыс сақтай алмауы, тапсырманы орындауда қате жіберуі оған дұрыстап зейін қоймаудан болады.

Зейін қою, көбінесе, адамның айналысып жатқан іс-әрекетінің сипаты мен маңыздылығына байланысты. Сондай-ақ, ол адамның жеке бас ерекшеліктеріне, оның мүддесіне, талап-тілегіне, мақсат-мұратына, ерік-жігер сапаларына, темпераментіне, мінез бітіміне байланысты болады. Зейіннің физиологиялық негізін орыс физиологы, академик А.А. Ухтомскийдің (1875 – 1942) доминанта теориясы бойынша түсіндіруге болады. Бұл теория бойынша, сыртқы дүниенің көптеген тітіркендіргіштерінің ішінде біреуі миға күшті әсер етеді де, оның бір алабын ерекше қоздырады. Мидың осы күшті қозған алабы қалған алаптардағы әлсіз қозуды өзіне тартып отырады. Осыдан мидың күшті қозған алабы одан бетер күшейеді. Мұндай жағдайда адам зейінні бір нәрсеге шоғырланады да, қалған нысандарды байқамайтын болады.

Зейін

Ырықты зейін

Ырықсыз зейін

Үйреншікті зейін

Ырықты зейін

 ырықты зейін әрекеті саналы түрде белгілі ерік күшін жұмсау арқылы орындалады

Ырықсыз зейін

Адам өмірінде елеулі орын алады

Үйреншікті зейін

адамның әдетіне айналып кеткен зейін. Ол арнайы күш жұмсауды қажет етпейді. Жеке адам зейінінің негізгі ерекшеліктеріне тұрақтылық, оның бір нысаннан екінші нысанға оңай ауысуы, бөлінуі, нысандарды қамту көлемі, алаң болмаушылық, т.б. жатады

3ейін басқа процестерді сүйемелдейтін субъективтік фактор. 3ейінді кейде аттенционалды әрекеттер деп те атайды. 3ейін (А.Р. Лурия)— субъектінің қажетті ақпаратты таңдап алу, қимыл-қозғалыстардың таңдамалы бағдарламасын сүйемелдеп, қамтамасыз ету және осы бағдарламаның ағымын қадағалау процесі. 3ейіннің негізі ретінде тұлғаның қызығушылықтары мен қажеттіліктері, бағдарлары мен бағыттылығы тұрады. С.Л. Рубинштейннің пікірінше, зейінде сананың затпен байланысы көрініс табады. 3ейін мен объект өзара әсерде болады. Бір жағынан, зейін затқа немесе объектіге бағытталады, екінші жағынан, объект зейінді өзіне аудартады. 3ейіннің нақты бір объектіге бөлінуі субъектіге, яғни адамға ғана байланысты емес, сондай-ақ зейінді тудырған объектінің қасиеттері мен сапаларына да байланысты.

Жаңалығы

Аффективтілігі

Интенсивтілігі

 

     Зейін тітіркендіргіштердің келесі қасиеттерімен

                                ынталандырылады:

П.Я. Гальпериннің тұжырымы бойынша: 3ейін— бағдарлық-зерттеулік іс-әрекеттің негізгі шарты. Өзінің қызметі жағынан, зейін өзі бағытталған феноменнің мазмұнын қадағалау болып табылады. Зейінде қадағалау белгілі бір белгі, өлшем, үлгі арқылы жүзеге асады. Ал Л.C. Выготский бойынша, ырықты зейін ұғымдардың, түсініктердің дамуына байланысты, яғни берілген жайтта қалай әрекет ету қажеттілігін түсінуге, жалпы, жағдайды түсіне білуге байланысты.

 Адамның психикалық ұйымдасуының құрылымына сүйене отырып, зейінді:

 

 процесс (немесе  психикалық процестің жағы: сенсорлық  және т.б.) ретінде;

күй (зейіннің шоғырланған  күйі) ретінде

тұлғалық қасиет (зейінділік) ретінде анықтауға болады.

 қазіргі сәтте қажетті психологиялық және физиологиялық процестерді белсендіріп, қажетті еместерін тежейді;

ортадан келетін ақпараттың мақсатты, ұйымдасқан түрде сұрыпталуын қамтамасыз етеді

 белсенділіктің бір объектіде ұзақ уақыт шоғырлануын қамтамасыз етеді

 

                   Зейіннің функциялары:

Зейіннің қасиеттері:

 

1)Зейіннің тұрақтылығы, оның бір объектіге ұзақ уақыт сақталуын көрсетеді.

2)Зейіннің алаң болушылығы. Ол зейіннің ауытқуынан көрініс береді.

3)Зейіннің аударылуы деп – бір объектіден екінші объектіге назар көшіруді айтамыз. Зейін аударылуы ауытқудан айырмашылығы оның саналы түрде болуында.

4)Зейіннің бөлінуі адамның кез келген іс-әрекет үстінде бірнеше объектіге бір мезгілде зейін аудара алатындығы.

5)Зейіннің көлемі деп – оның бір уақыт ішінде қамтитын объектілер санын айтамыз. Зейіннің көлемі танистоскоп деп аталады. Прибор арқылы анықтауға болады. Танис – тез, скопио – көру деген мағынаны білдіреді.

Назарларыңызға  Рахмет!!!