Тұлғааралық қарым – қатынас

              Екінші сызбаның авторы Н.Фландрес педагогтық қарым – қатынастың ерекшеліктеріне назар аударады. Оқытушы  мен   оқушы арасында  сабақта кездесетін типтік  өзара  әрекеттерді тіркеу сызбасында 10  категория анықталған.

              А.Мұғалімнің әрекеті.

1. Оқушының  қатынасын,  сезімдерінің  көрінісін  қабылдап, өзінің қатынасын жай  түрде  түсіндіреді.
2. Оқушының  әрекетін, тәртібін қолдайды
3. Оқушының ойларын дамытады
4. Оқушының жауабын алу мақсатында өзінің
5. Өз идеяларын  түсіндіреді, дамытады
6. Оқушы орындауға тиісті болатын бұйрықтарды, нұсқауларды береді.
7. Оқушыны  дауыс көтеріп сыналйды, әміршіл стильді  пайдаланады.

      Ә.Шәкірттің  әрекеті.

8. Тек қана  оқытушының  сұрағына жауап қайтарады, өзінің пікірін білдіруі шектелген
9. Өзінің идеяларын, сұрақтарын еркін дамыта алады.

     Б. Өзара  әрекет  жағдайы.

     10. Өзара   әрекетте қатысушылардың бақылаушыға түсініксіз үндемеуі.

Ұлы ғұламалардың  айтқан нақыл  сөздері

              Кінәлау оңай,  үйрету қиын.

            Өз мінін білген жігіттің,

              Тәлімінде мін  бар  ма?!

(Ақтанберді – 1675 - 1786 ж)

Ынталы жүрек  сөзген сөз -

              Бар тамырды қуалар

                                                                                    (Қ.Абай – 1845 – 1904 ж)

              Еліме есебімді  не  деп  беремін

                                                                                    (Ж. Мағжан)

              Әкеңнің айтқан аз сөзін,

              Құтысын көңілдінің

              Төгіп   алма  дәлдеп құй.

              Менің  айтқан  бұл сөзім

              Өміріңе  пайдалы -

              Басыңда болса, егер ми.

                                                                      (Дулати  1802 – 1874 ж)

Глоссарийлерге  түсініктеме  беру

              Перцепция – бұл қарым – қатынас үрдісінде бірін – бірі, өзін – өзі  тану мен түсіну

            Идентификация – өзгенің орнына өзін қойып,   оның дүниесін  түсіну,  өзгені  тану  тәсілі, өзін өзгеге  ұқсату.

              Эмпатия – эмоцияның түсіну, өзгенің ішкі  жағдайын өз  кезіндегі  арқылы қабылдап  білу.

              Аттракция -  өзгені танып  білудің  ерекше түрі,  ол өзгеге қатысты,  тұрақты жылы сезім қалыптастыруға негізделген.

              Тұлғалық   атрибуция – әр  оқиғаның  себептесіп, әр жағдайға нақты кінәлі адамды  іздеп  табатындардың тәсілі.

              Стимулдық атрибуция – адамның  өзін, заттың өзін кінәлайтындардың тәсілі.

              Коммуникация – қарым – қатынас.

              Интеракция – бұл қарым – қатынас барысында өзара әрекет   ұйымдастыру.

              Кинесика – бұл адамның  қолының, бетінің денесінің  қимылдары

              Паралингвистика – бұл дауыстың өзі емес, оның тембрі, ырғағы, қаттылығы, жылдамдығы, интонациясы

              Экстралингвистика – бұл дауыстың өзі  емес, оның  айналасындағы құбылыстар: жөтел, күлкі, жасау.

Пайдаланылған  әдебиеттер  тізімі:

1. Аймауытұлы Ж. Психология.  Алматы,  1995
2. Елеусізова С.  Қарым – қатынас  психологиясы Алматы  1995 ж.
3. Алдамұратов  Ә. Жалпы психология Алматы, 1996
4. Жарықбаев Қ, Озғанбаев  О.  Жантануға кіріспе Алматы, 2000
5. Жарықбаев  Қ,  Ж.  Аймауытұлының  психологиялық  көзқарастары Алматы,  2000
6. Жарықбаев  Қ,  А.Әбрахманов  Психология терминдерінің  орысша – қазақша  сөздігі  Алматы,  1976
7. Жарықбаев Қ. Қазіргі психологияның  тарихы Алматы  1996
8. Бороздина Г.В. Психология  делового  общения  Москва , 2000
9. Бодашев  А.А. Личность   и   общение -  Москва,  1983
10. Добрович А. Общение Москва,  1980

9