Тақырыбы:
Алматы қаласының сейсмологиялық
қауіптері
Тексерген:
Болатова Д.
Орындағандар:
Рыскелдина Д.С., Шамшат Н., Сатжанов Н.
ХТОВ
107топ
Республиканың
сейсмологиялық картасы.
Алматы
қаласының сейсмологиялық
картасы
Жалпы
мәлімет
- Сейсмология
– жер сілкінуді
зерттейтін геофизикалық
ғылымның бір саласы.
- Сейсмограмма
– бірнеше сейсмоқабылдағыштар
тіркеген сейсмикалық толқындарды
автоматты түрде жарық сезгіш
қағазға жазып алу нәтижесінде
алатын сызбалы кескін.
Жалпы
мәлімет
- Сейсмограф
– «сейсмоқабылдағыш» терминінің синонимі.
- Сейсмокаротаж
– бұрғылау ұңғымасы тесіп өткен қима
арқылы сейсмикалық толқындардың таралу
жылдамдықтарын анықтау, сейсмикалық
шекараларды стратиграфиялық тұрғыдан
нықтылау, сейсмикалық толқын түрлерін
танып-білу және зерттеу шараларын жүзеге
асыру мақсатында сол ұңғыма қойнауларында
арнаулы аспаптар көмегімен әдейі жүргізілетін
сейсмикалық барлау тәсілі.
Жалпы
мәлімет
- Сейсмоқабылдағыш
– жердің механикалық дірілін
электрлік тербелістерге айналдыру
мақсатында қолданылатын электрлік-механикалық
аспап. Синонимі – сейсмограф.
- Сейсикалық
барлау – далалық сейсмикалық барлау
жұмыстарын жүргізу барысында жасанды
жарылыстар әсерінен туындаған серпінді
толқындар легін қабылдау, күшейту және
жазып алу мақсатында қолданылатын арнаулы
жабдықтар жиынтығы.
Алматы
– сейсмологиялық
қауіпті аймақ.
К=18
1мамыр,
2011 жыл
- Алматы
қаласы жер сілкінісі.
- Магнитуда
5,5
- Ені
43,55
- Ұзақтығы
78,37
- Уақыты
08:31:31
2011
жыл, 1 мамыр
2011
жыл, 1 мамыр
Алматы
облысы – 8-9 балл
Жер
сілкінісі
Өлшегіш
құрал
Жер
сілкінісі
Жалпы
мәлімет
- Жер сілкінісінің
кенеттен пайда болады және қас қағымда
өтеді. Жер сілкінісі - бұл жер
қыртысында немесе мантияның үстіңгі
бөлігінде кенеттен болған қозғалыс
пен жаратылыс нәтижесінде пайда
болған, елеулі ауытқу түрінде, үлкен
қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі
мен жер астының қозғалысы. Бұл
құбылыс жер асты дүмпулерінен, тербелістен
болады. Әзірге ғалымдар жер сілкінісі
қашан, қайда, қанша уақыт болатынын
және қандай зардап әкелетінін тура басып
айта алмай отыр. Сейсмикалық станциялардың
көрсетулері – дәл емес. Жыл
сайын жер бетінде 100-ден аса
үлкен жер сілкіністері болып
тұрады. Жер сілкінісінің уақытын
болжау қиын.
- Жер қыртысының
тектоникалық қозғалысын тудыратын жер
сілкінісі өте жойқын болып келеді.
- Жер сілкінісінің
барысында адамдар қаза болады, үйлер,
жолдар, көпірлер, каналдар, тоғандар мен
басқа да инженерлік ғимараттар, су құбырлары,
канализация, электр беру жүйесі қирайды,
байланыс желісі бұзылады, қар көшкіні,
сел, сырғыма мен қопарылыс пайда болады.
Тау жыныстарынан тастар құлайды, адамдарға
үрей болады. Су асты және су жағалауындағы
жер сілкінісі кезінде, теңіз түбінің
қозғалыс нәтижесінде теңіздің гравитациялық
толқындарынан цунами пайда болып,
құрылыста үлкен бүлінушілік
жасайды.
Жалпы
мәлімет
- Жер сілкінісінің
жойқын күші оның әсерінен болатын
апаттары көпшілікке мәлім. Өйткені
Қазақстанның 450 мың шаршы километр
аумағында жер сілкіну қауіпі
бар. Бұл аймақта 6 миллионнан астам
халық тұрады, 27 қала, 400-ден астам
елді мекендер бар. Еліміздің 40 пайызға
жуық өндірістік әлеуеті осы аймақта
шоғырланған.
- Шығыс
Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан,
Қызылорда, Маңғыстау облыстары мен Алматы
қаласы сейсмикалық қауіпті аймақта орналасқан.
Онда өнеркәсіптің негізгі қорының 30%-ы
шоғырланып, тұрғын үй қорының 35%-на жуығы
орналасқан, Республика халқының 40%-ы
тұрады.
- Жер сілкінісінің
қауіпті бар аймақтарда ірі қалалар мен
елді мекендер, гидротехникалық ғимараттар
мен зиянды өнеркәсіп орындары, жасанды
және су қоймалары, жарылғаш және улы материалдар
қоймалары орналасқан. Тұрғын үй алқабының
бұзылуымен қатар тізбеленген объектілерді
кейбіреулерінің бұзылуы, оңалмайтын
экологиялық өзгеріске алып келуі мүмкін.
Инженерлік желілер мен коммуникациялардың
жер сілкінудің салдарынан бұзылуы аса
қауіпті.
Жер
сілкіну ошағының
схемасы
Жалпы
мәлімет
-
- Жер сілкінісі
кезіндегі қондырғы мен ғимаратты зақымдалуынан
шегілген залал ғимараттың өзінің зақымдалуынан
шеккен шығыннан біршама есе асып түседі.
- Жер сілкінісінің
бірге өрт пайда болып, геологиялық ортаның
экологиясы бұзылады, қопарылма, сырғыма,
сел тасқыны және т.б. шаруашылыққа
қосымша залал әкеледі.
- Жер сілкінісінің
жанама шығыны да орасан зор: өндірістік
циклдің уақытша тоқтауы, еңбек ресурстарының
зардапты жоюға тартылуы және тағы басқалар.
Сонымен қатар көлік жолдарының зақымдануына,
тұрғын үй тұрмыстық жағдайдың нашарлануына,
халықтың апат аймағынан кетуіне, жерасты
дүмпуінің қайталануын күтуінің нәтижесінде
адамдардың ұнжырғысының түсуіне әкеліп
соғады.
- Жер сілкінісі
салдарының аса ауыр түрлері ғимараттар
мен үйлерді сейсмикалық күшейту бойынша
жұмыстар жер сілкінісі қауіпті
ескерусіз жүргізілетін құрылыс пен ғимараттарда
пайда болады. Бұған мысал ретінде
соңғы жылдары Қазақстанда болған жер
сілкіністері салдарын келтіруге болады
(Құлан ауданы Жамбыл облысы).
- 1 балл.
Жер сілкінісі сезілмейді. Тербелістің
үдемелілігі адамдардың сезіну денгейінен
төмен болады, жер қабатындағы сілкіністі
тек сейсмографтар байқап тіркейді.
- 2
балл. Сәл ғана сезілетін жер сілкінісі.Тербелісті
ғимараттың ішіндегі тыныштықта, әсіресе
жоғарғы қабаттарда болатын жекелеген
адамдап ғана сезеді.
- 3
балл. Әлсіз жер сілкінісі. Үй ішінде болған
адамдардың 50% шамасында, ашық жерлердегі
адамдардың кейбіреулері ғана жер сілкінісін
сезеді.
- 4
балл. Елеулі жер сілкінісі. Ғимараттардың
ішіндегі көп адамдар сезеді, ал ашық жерлерде
аз ғана адамдар сезеді. Ұйықтап жатқандардың
кейбіреуі оянып кетеді, бірақ оларды
қорқыныш сезімі билемейді. Теңселу сезіледі,ол
жүріп бара жатқан айыр жүк машинасы тудырған
солқылдауға ұқсас болады.Терезе, есік,ыдыстар
сылдырлайды. Еден мен қабырғалар шықырлайды.Мебельдер
дірілдейді.Ілулі заттар жеңіл түрде тербеледі.Тұрған
автомашиналар да серпіліс сезіледі.
- 5
балл. Ұйқыдан оянып кету. Жер сілкінісін
ғимараттың ішіндегі барлық адамдар, ашық
далада көптеген адамдар сезеді.Ұйықтап
жатқандар тегіс оянады.Кейбіреулері
ғимараттан жүгіріп шығады, жануарлар
тынышсыздана бастайды.Ілулі тұрған заттар
қатты шайқалады.Кейбір қатты бекітіліп
ілінген заттардың өзі құлап түседі,орнынан
жылжиды, ыдыстардағы судың бір бөлігі
шайқалып төгіледі, кей жағдайларда су
көздерінің көлемінде өзгерістер болады.
- 6
балл. Қорқу. Жер сілкінісін барлық адамдар
сезеді.Көп адамдар қорқып көшеге жүгіріп
шығады.Үй жануарлары да қора-қопсыдан
шығып кетеді.Тербеліс жүруге кедергі
келтіреді.Ғимарат қозғалысқа ұшырап,
босаңсиды.Полкалар, сөрелердегі заттар
құлайды.Ыдыстар құлап, сына бастайды.
Ауыр заттардың өз орнынан қозғалуы мүмкін.Әк,
сылақтар түсе бастайды, сылақтарда ұсақ-жарық
сызаттар пайда болады.Құдықтардағы су
деңгейі мен су көздерінің көлемінде өзгерістер
байқалады.
- 7 балл.
Ғимараттардың зақымдануы.Көптеген адамдардың
бойын үрей қорқыныш билеп-үй жайлардан
жүгіріп шығады, кейбір адамдар үшін аяқпен
тұру қиындайды.Көптеген темір бетонды,
каркасты ғимараттарда жеңіл зақымдану
болады.Ірі блокты ғимарратар мен кірпіштен
салынған үйлердің қабырғаларында шамалы
жарық-сызаттар пайда болып, түтін тартатын
трубалардың бір бөліктері құлай бастайды.кейбір
реттерде тіке баурайлардағы жолдардың
өтетін бөліктеріндегі құмды жағалауларда
құлау, көшкін, ал жолдағы тастарда жарықтар
пайда болады, су ылайланып , бетінде толқын
пайда болады.Су көздері мен құдықтағы
сулар деңгейі өзгеріске ұшырайды.
- 8
балл. Ғимараттардың қатты зақымдануы.
Қорқыныш пен үрей билейді. Кейбір жерлерде
ағаш бұтақтары сына бастайды.Ауыр жиһаздар
жылжып, кейде құлайды.Саманнан және саз
балшықтан тұрғызылған көптеген үй-жайлар
мен қора-қопсылар қирайды.Кірпіш үйлердің
көпшілігінде түтін тартатын трубалар
құлап, қабырғаларда саңылаулар пайда
болады. Ғимараттардың кез-келгенінде
зақымдану, кейде аралық бөліктердің кейбіреулерінде
қирап-бүліну байқалады.Трубалардың жалғастырлған
жерлері ажырайды.Ескерткіштер жылжып
қозғалады, құлпытас белгілер, тас дуалдар,
қоршаулар құлайды.Көп жағдайда құдықтағы
және су көздеріндегі су көлемі үлкен
өзгеріске ұшырайды. Ойпандардың тіке
баурайлары мен жолдардың үйінді баурайларында
шамалы шөгінділер құралады, жердегі сызат-жарықтар
бірнеше сантиметрге жетеді.
- 9
балл. Ғимараттардың жаппай зақымдануы.Жаппай
үрей,адамдардың көпшілігі аяғымен тұра
алмай,құлайды.Жануарлар азан-қазан, сергелдеңге
түседі.Кірпіш және ірі блокты үйлердің
көпшілігінің қабырғалары ойылады, ішкі
қабырғалары құлайды, ғимарратардың жеке
бөліктері бүлініп қирайды.
- Ағаштан
салынған, темір бетонды және паенльді
ғимараттарды түтін тартатын трубалар
құлайды.Жалғанған трубалар ажырап кетеді,
темір жол рельстері майысады.Сонымен
бірге 10 см-ге жететіндей жарықтар пайда
болады.Құздар құлап,көшкін жиіленеді.тегістік
жерлерде – су басып кету, құм мен ылайдың
салындылары жиі байқалады.Су бетінде
үлкен толқындар пайда болады.
- 10
балл. Ғимараттың жаппай қирап-бүлінуі.көптеген
панельді, темір бетонды және ағаштан
салынған ғимараттардың жеке бөліктері
қирап құлайды.Көпір, бөгеттер едәуір
зақымдалады.Темір жол рельстері мен жер
астындағы трубалар майысып, ажырап кетеді.Жер
бетінде 1 м-ге дейін жарық пайда болады.Өзен
жағалауларында үлкен шөнінділер пайда
болады.Көлдер мен каналдардағы су шайқалып
төгіледі.Жаңадан көлдер пайда болуы мүмкін
- 11
балл. Апат. Барлық ғимараттар, темір жол
және автомобиль жолдарының көпірлері,
жер асты трубалары, тас жолдар қирап,
бүлінеді.Жер бетінің тіке жарылуы және
ажырауы, кең жарық саңылау түрінде елеулі
өзгеріске ұшырайды.Таулар қайта-қайта
опырылп құлайды.
- 12
балл. Жер бедерінің озгеруі. Жер бетіндегі
және жер астындағы барлық құрылыстар
іс жүзінде күшті бүлінеді немесе қирайды.
Жаңа көлдер пайда болып, өзендер бағытын,
саласын өзгертеді.Үлкен аймақтарда таулар
құлап-қирайды.
-
2
мамырда Алматының
солтүстік - шығысынан
70 км жерде бірнеше
жер сілкінісі
болды.
- Орталықтың
деректеріне сәйкес, «2 мамырда Астана
уақыты бойынша сағат 5.27-де Алматы қаласының
солтүстік – шығысынан 70 км жерде
жер сілкінісі болды».
- «Эпицентр
координаты:солтүстік ендіктің 43.59
градусы, шығыс ендіктің 77.69 градусы.
- Магнитуда
3,7. Класс 9,2. Алматы қаласында жер сілкінісі
2-3 балды құрады»,- делінген.
2015
жылға дейінгі
жер сілкінісінің
болу ықтималдығы.
- ЗОНЫ
ПОДГОТОВКИ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯ
2010
жыл
Қазақстан
Республикасының
сейсмикалық картасы
Карта
сейсмического микрорайонирования
г. Алматы
Данная
схема разработана
в 1995 г. на основе РСН-10-83,
введенных в действие
в 1983 г. Она не отвечает
современным требованиям:
не учтены спектральные
характеристики возможных
колебаний грунтов,
не выявлена ширина
зон тектонических
разломов и зоны влияния
разломов на объекты
народного хозяйства,
которые являются
главной основой
для учета резонансных
явлений в системе
«грунт-сооружение».
Потенциальные
возможные очаги пожаров на территории
Алматы