Формулалар редакторы

Формулалар редакторы

     Word программасындағы формулалар редакторының (Equation Editor) көмегімен құжат  мəтініне математикалық формулалар мен символдарды орналастыруға болады. Математикалық  символдар мен шаблондар көптеген кең спектрлі мүмкіндіктерді қамтиды.

  Формулалар  редакторының көмегімен жазылатын объектілерге интегралдар, матрицалар, бөлшектер, түбірлер,көпмүшеліктер, т.б. жатады жəне де олардың экран бетіндегі сырт бейнелері принтерден басып

шығарылатын көшірмесімен бірдей болады. Формулаларды форматтау барысында   пайдаланылатын əріптер мен олардың сызылымы принтер қабылдайтын қаріптерге байланысты  өзгертілуі мүмкін.

 

Формулалар  редакторын іске қосу

Word ортасынан  формулалар редакторын іске қосу  үшін, енгізу курсорын құжаттың  формула кірістірілетін жеріне орналастырып,

Кірістіру=>Объект=> Microsoft Equation мəзірі операцияларын орындау керек. Сонда   теңдеулер редакторының терезесі пайда болады. Сол терезеге керекті формуланы енгізу қажет

 

Word редакторының графикалық редакторы

Word басқа  программалардан графиктерді кipicтipyгe, сондай-ақ өзінің кескіндерін  даярлауға  мүмкіндік береді. Құжат ішіне сыртта даярланған графикті орналастыру үшін Kipicтipy=>Cypeт

командасын  орындап, ішінде сол сурет орналасқан файлдың атын көрсету керек. График түріндегі  (иллюстрация) суреттердің көшірмесін алдымен алмастыру буферіне ауыстырып, соңынан барып   оны курсор тұрған орынға буфер арқылы да кipicтipyгe болады.

MS ClipArt программасында  кез келген қолданушы пайдалана  алатын құжаттық мəтіндерді  өңдеп, көркемдеуге арналған қомақты суреттер жиыны бар. Сол ceбeптi MS OFFICE бумасына  сурет түріндегі əртүрлі объектілері бар CLIPART программасы орналастырылып қойылған.

Суреттерді  мəтінге кipicтipy үшін Kipicтipy – Cypeт командасын орындап, CLIPART  бумасындағы суреттерді қарап шығуға мүмкіндік алып, қажеттісін таңдаймыз.

Графикті  мəтін жолдарына ынғайлы түрде  орналастыру үшін, оны кадр ішіне  ауыстыру керек. Ол үшін алдымен графикті ерекшелейміз де Кірістіру=>Кадр командасын орындаймыз.

Нəтижесінде ішінде ерекшеленген графигі бар кадр даярланады. Егер кадрда тек сурет қана болса, онда кадр мөлшері сол сурет мөлшерімен анықталады: сурет масштабын өзгерту арқылы кадр  27  мөлшерін өзгерте аламыз.

Қарапайым графикалық элементтерді (түзу сызық, қисық сызық, дөңгелектер, іші боялған, боялмаған көпбұрыштар, мəтінмен толтырылған тіктөртбұрыштар) Word құрамындағы  графикалық редактордың көмегімен даярлауға болады. Салынған сурет элементтерімен жұмыс  істеу тек редактордың парақ бетттерін белгілеуді қарап шығу режимінде ғана болады. Word  программасы сурет салуға талаптану кезінде осы режим автоматты түрде ауысуға тырысады.

 

WORD мәтіндік редакторында кестемен жұмыс және диограмма.

Мəтіндік  редактормен жұмыс істегенде  сіз реттелген мəліметтерді жиі  кездестіресіз. Мұндай  мəліметтерді құжатта сақтаудың ең тиімді жолы кесте болып табылады. Сонымен бірге кестені сіз  əртүрлі тізім, финанстық мəліметер жəне де өзге де мəліметтер үшін қолдана аласыз. Кесте

ақпараттың  түсінікті берілуі үшін де қолданылады.

Кесте құжаттық мəтіннің кез келген жеріне қойыла береді. Кесте мөлшері қағаз парағынан   үлкен болуы да мүмкін, сондықтан ол бip немесе бірнеше беттерде орналаса алады. Мұндай  жағдайда сіздер кесте тақырыптарын əpбip беттің жоғарғы жағына автоматты түрде орналастыра

аласыздар.

Кестені алғаш  рет даярлау үшін Кесте=>Кестені енгізу командасын немесе стандартты Құрал-саймандар тақтасының Кестені енгізу батырмасын пайдалану керек.

Кесте даярланған соң, ұсынылған стандартты форматтардың жиынынан бізге қажетті  форматты таңдап алу үшін Кесте=>Кестені автоформаттау командасын пайдаланған жөн. Бұл тəсіл Кестелерді форматтау процесін анағұрлым жеңілдетеді.   Кестені даярлаудың қарапайым жолы — Кестені енгізу батырмасын пайдалану. Мұнда  бағаналар еш мəтін жолының толық ені мен бағаналар саны негізінде автоматты түрде бірден   тағайындалады. Қажет болса, əрбір бағаналар енін мұнан кейін де өзгерте аласыз.

Сонымен, алғаш  рет кестені даярлау үшін төмендегі  əрекеттер орындалады:

- даярланатын  кестенің сол жақ жоғарғы шетіне (бастапқы нүктeci) курсорды алып  бару;

- тышқанмен  Құрал-саймандар тақтасындағы Кестені енгізу батырмасын басып енгізу

нəтижесінде экранға кесте көрінісі пайда  болады;

- кесте көрінісіндегі  кез келген ұяшықты тышқанмен  белгілеңіз де, тышқанның батырмасын

босатпаңыз. Кесте көрінісінің төменгі бөлімінде  ағымдағы жолдар мен бағанлдар саны бейнеледі

(мысалы, 3х5);

- курсорды  кестенің кажетті мөлшеріне дəл  келетін оң жақ төменгі торына жылжытып  апарыңыз. Егер курсорды оңға немесе төменге жылжытатын болсаңыз, онда торлар саны да (сызықтар арқылы) соған байланысты өсіп отырады;

- керекті  торлар санын бейнелеп алып, тышқан  батырмасын жіберіңіз. Мəтіннің  курсормен керсетілген жерінде кажетті өлшемдегі кесте пайда болады.

Кесте енгізу батырмасының көмегімен кестені даярлау барысында бағаналар ені олардың саны негізінде автоматты түрде тағайындалады. Ал, егер кестені даярлау процесінде бағаналар енін өзіңіз

тағайындаңыз  келсе, онда Кесте=>Кестені енгізу командасын пайдаланыңыз. Бұл команданың  орындалуы нəтижесінде З-суретте көрсетілгендей "Кестені енгізу" сұхбат терезесі ашылады да,

кестенің  кажетті параметрлерін өзіңіз тағайындай аласыз.

Тор сызықтары  кесте ұяшықтарының мөлшерін белгілеп көрсетуге арналған. Кесте=>Тор  командасы тор сызықтарын бейнелеп көрсетуге немесе жасыруға мүмкіндік береді. Бұл команда  ауыстырғыштар тобына жатады, яғни команданы бірінші рет орындау нəтижесінде экраннан тор

сызықтары алынып тасталса, команданы қайтадан орындау  — тор сызықтарын қайтадан экран   бетіне шығарады.

Жұмыс кезінде  мəліметтер орналасқан кестенің параметрлерін  жиi-жиi өзгерту қажеттілігі  туады. Word редакторында Кестелерді өңдеудің көптеген мүмкіндіктері ұялардағы мəліметтердің  орнын ауыстыру жəне кепирмелерін алу, торлардың биіктігі мен енін өзгерту т.б. бар.

Түзету командасын орындамас бұрын əрекеттер орындалатын  жолдарды, бағаналарды  немесе ұяшықтарды алдын ала таңдап алу керек. Word бip немесе бірнеше жолдар мен  бағаналарды толығымен таңдауға мүмкіндік береді. Таңдап алынған ұяшықтарды бейнелеп  көрсету үшін ақ-қара түсті қарама-қарсы кескіндер (инверсиялы) пайдаланылады.

Кесте элементтерін таңдаудың ең жедел қарапайым  түpi тышқан көмегімен жүзеге  асырылады. Егер де сіз тышқанның көмегімен кестенің бip ұяшығын таңдап алғыңыз келсе, онда  тышқан курсорын қажетті ұяның сол жақ шетіне (сызығына) жақын орналастырыңыз, тышқан  курсоры солдан оңға қарай бағытталған тілсызық түріне ауысқанда тышқан батырмасын басыңыз.

Ал егер тышқанды екі рет шертсеңіз, кестенің курсор тұрған жолы толық, ерекшеленіп шығады.

Төменде тышқанның  көмегімен кесте фрагменттерін таңдаудың əртүрлі варианттары  келтірілген:

Символдар — тышқан курсорын бipiншi символдың алдына орналастырып, оның сол жақ  батырмасын басып сол басулы күйінде жібермей ұстап тұрып, курсорды соңғы символға  ауыстырыңыз да, курсор тіксызыққа айналғанда тышқан батырмасын басыңыз;

Ұяшықтар — бірінші ұяшықты немесе ұяшықтың ішіндегісін белгілеп алыңыз да, тышқанды жібермей ұстап тұрып, курсорды соңғы ұяшыққа ауыстырыңыз;

Жол — бip ұяшықты тандағандай əрекетті орындаңыз, бірақ тышқан батырмасын бip емес, екі рет басыңыз. Екінші тəсіл: тышқан курсорын жолдың сол жағындағы бос кеңістікке жеткізіп, курсор қиғаш тіксызыққа айналғанда батырманы басыңыз (кестеден тыс жерде); бірнеше жолды

бipгe ерекшелеу үшін — тышқан батырмасын жібермей, тышқан курсорын қажетті жолдар санына төмен немесе жоғары орын ауыстырыңыз;

Бағана — таңдап алынғалы тұрған бағананың жоғарғы (үстіне) бос жағына курсорды  апарып, курсор төмен қараған тіксызыққа айналғанда оның батырмасын басыңыз (кестеден  жоғары); бipнеше бағаналарды бірден ерекшелеу үшін — тышқан батырмасын басулы күйінде   жібермей ұстап тұрып, курсорды қажетті бағаналар санына оңға не солға орын ауыстырыңыз;

Кесте — барлық, жолдар мен бағаналарды түгел ерекшелеп алыңыз, əйтпесе бірінші жолды  толық, ерекшелеп алған соң, Shift пернесін басып тұрып, соңғы жолды ерекшелеңіз.

Жолдарды, бағаналарды  жəне толығымен кестені ерекшелеу үшін Кесте мəзіріндегі Жолды  ерекшелеу, Бағананы ерекшелеу немесе Кестені ерекшелеу командалары пайдаланылуы мүмкін.

Ұяшықтардың орнын ауыстыру жəне көшірмесін алу

Кестені даралап, оны мəліметтермен толтырған соң, кестеден мəліметтердің орналасуын   өзгерту де жиі қажет болып жатады. Word редакторында кесте ұяшықтары ішіндегі мəліметтерді  басқа орынға ауыстырудың жəне олардың көшірмесін алудың көптеген мүмкіндіктері бар.

Бір немесе бірнеше ұяшықтар ішіндегі мəліметтерді басқа орынға ауыстыру немесе олардың   көшірмесін алу үшін келесі əрекеттер орындалады:

- орны ауысатын немесе көшірмесі алынатын ұяшықтарды, жолдар мен бағаналарды   алдымен таңдап жəне ерекшелеп алу;

- тышқан  курсорын ерекшелеген ұяшықтың маңында оның түрі оңнан солға қарай  бағытталған стрелка түріне келгенше орнын ауыстырып козғау;

- келесі  орындалатын əрекет белгілеп алынған элементтерді жылжытамыз ба немесе   көшірмесін аламыз ба, соған байланысты болады. Белгіленген элементтердің орнын ауыстыру

бірден тышқанның сол жақ батырмасы басылады. Ал олардың көшірмесін алу қажет болса, онда   алдымен Ctrl пернесін басып тұрып, сонан кейін тышқанның сол жақ батырмасын басу керек.

Сонда экранның төменгі жағындағы қалып күй  қатарына соған сəйкес мəлімет (кайда  жылжытылады немесе көшіріледі деген) шығарылатын бoлады;

- орны ауыстырылуға  немесе Kөшірілуге тиіс Мəлімет баратын ұяшыққа курсорды жеткізу;

- тышқан  батырмасын қоя беру.

Кестенің  ұяшықтарындағы, жолдарындағы жəне бағаналарындағы  мəліметтердің орнын  ауыстыру, көшірмесін алу кезінде алмастыру буферін де пайдалана аламыз. Оның жұмысы Түзету   мəзіріндегі Қиып алу (Shifts Del), Көшірме алу (Ctrl+Ins) жəне Kipicтipy (Shift+Іns)

командаларының  немесе стандартты басқару тақтасындағы соларға сəйкес батырмалардың  көмегімен жүзеге асырылады.

Егер кестені даярлау барысында бағаналар енінің сандық мəндерін нақты көрсетпесеңіз,  онда бағаналар ені құжат жолының саны, бағаналар санына байланысты бірдей ендікке ие болады.

Кесте мен құжат жолының шекаралары сайкестенеді.

Кестемен Жұмыс icтеy барысында бағананың немесе жеке ұяшықтың енін өзгерту қажет  болуы мүмкін. Ол үшін тордың немесе бағананың оң жақ шекарасын курсормен ауыстырамыз,   əйтпесе көлденең сызғыштағы бағаналар Mapкерінің орнын ауыстырамыз немесе

Кесте=>Ұяшықтар биіктігі мен ені командасын пайдаланса да болады.

Тышқан көмегімен  бағана енін өзгерту үшін тышқан курсорын бағананың оң жақ   шекарасына орналастырамыз. Соның нəтижесінде курсор оңға жəне солға қарай бағытталған   стрелка түріне айналып, бағана енін өзгерту мүмкіндігіне ие боламыз. Енді тышқан батырмасын  басып, қажетті бағана енін алғанша маркерді жылжытып, тек сонан кейін ғана тышқан

батырмасын босатамыз.

Егер жылжытпас бұрын сіз толығымен бip бағананы тандап алсаңыз, онда тек сол бағана мен  шекаралас бағананың ендері өзгереді. Ал eгep бірде-бір ұяшықты таңдамайтын болсаңыз, онда сол  курсор (маркер) тұрған бағана енін ғана өзгертетін болады. Алайда, егерде ciз алдымен бip немесе

бipнеше ұяшықтарды (бipaқ барлық бағананы емес) таңдап алатын болсаңыз, онда тек тандап  алынған ұяшықтар ені өзгеретін болады.

Кесте мəзіріндегі Ұяшықтьщ биіктігі мен ені командасы сіздерге бip команданың келемінде  бірден бірнеше бағаналардың енін бірдей етіп орнатуға, сондай-ақ белгілі-бip мəнге тең  бағаналардың əркайсысының ендерін бөлек-бөлек тағайындауға мүмкіндік береді. Бұдан баска бұл

команданың  көмегімен бағаналар ені мен биіктігін өзгертуге болады. Ол үшін Кесте=>Ұяшықтар  биіктігі мен ені (Таблица=>Высота и ширина ячеек и столбцов) командасы орындалып, экран  бетіне сұхбаттасу терезесі шығып, оған қажетті параметрлер тағайындалады.

Кесте мəзірінің командаларының орнына жолдар мен бағаналарды Kipicтipy барысында  стандартты Құрал-саймандар тақтасындағы сол əрекеттерге сəйкес батырмаларды қолдана  аласыздар.

Кестедегі тақырыпты тікелей кестеде орналастырғыңыз келсе, онда бip жолдың бірнеше  ұяшықтарын бip ұяшыққа бipiктipy қажет болуы мүмкін. Осыған ұқсас мəселені, мысалы ұзын

Мəтінді кестенің бip жолына орналастыру кезінде немесе графикалық, бейнені кесте ішіне  Kipicтipy барысында шешуге тура келеді. Word-та бip жолда қатар орналасқан торларды бip торға

біріктіруге мумкіндік береді. Сонымен бipгe олардың ішіндегі мəліметтер де бip ұяшықтың ішіне   бip жолда қатар орналасқан бірнеше ұяшықты бipiктipy үшін кeлeci əрекеттерді орындау керек:

- біріктірілетін ұяшықтарды таңдап алыңыздар;

- Кесте=>Ұяшықтарды бipiктipy командасын орындаңдар. Нəтижесінде таңдап алынған    ұяшықтар біріктіріледі. Қажет болса ұяшық ішіндегі мəліметтерді бөлек форматтай аласыздар.

Ұяшықтарды  бөліктерге бөлу біріктіруге кері операция болып табылады. Оның көмегімен  біріктірілген ұяшықтарды бастапқы қалпына келтіруге болады. Мұнда мəтінді ұяшықтарға бөлу  символдар санымен анықталады.

Сондай-ақ біріктіру нəтижесінде пайда болмаған ұяшықтарды да бөлуге болады. Мұндайда  бip ұяшықты қанша ұяшықтарға бөлу керек болса, соншасына теңдей етіп бөледі. Сонымен,  бөлуге арналған бip немесе бірнеше ұяшықты таңдап алыңдар. Кесте=>Ұяшықтарды бөлу

командасын тандасақ нəтижесінде экранда "ұяшықтарды бөлу" сұхбат терезесі пайда болады. Сол  терезенің "Бағаналар саны", "Жолдар саны" енгізу өрісінде бағаналар мен жолдар санын  бейнелейтін жаңа сандық мəнді енгізіп, ОК батырмасын басу жеткілікті. Ұяшықтардың ішіндегі

мəліметтерді  форматтау үшін əдеттегі Мəтінді форматтау тəсілдерін қолдануға болады. Мысалы,  сіздер шрифт түрін, өлшемін жəне сызылымын    барлық (бұрыннан таныс) əрекеттерді пайдалануларыңызға болады. Мысалға, жол аралық  интервалды тағайындап, оның шеттерін туралауға жене ол үшін контекстік тəуелді мəзірді  пайдалануға мүмкіндік бар. Контекстік мəзірді тышқанның оң жақ батырмасын басу арқылы