Криптографиялық кілттермен басқару

1. ЭЦҚ деген не?

Жаңа терминдер мен ұғымдар біздің өмірімізге ақпараттық технологиялардың арқасында енеді, жаңа инфрақұрылымдарда негізгі терминдердің бірі – электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) термині болды. Құжаттардың заңды маңыздылығын сәйкестендіру және растау үшін құрал есебінде оны қолдану біздің өмірімізде стандарт болып қалыптасуда. Электрондық цифрлық қолтаңба – бұл электрондық құжаттың деректемесі, жасанды көшірмеден осы электрондық құжатты қорғау үшін арналған. ЭЦҚ ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын (АКҚҚ) пайдалануымен ақпаратты қайта жасау нәтижесінде қалыптасады және кілттің қол қою сертификатының иесін сәйкестендіруге,  
сондай-ақ электрондық құжатта ақпараттың бұрмалануының жоқ болуын белгілеуге рұқсат етеді.

ЭЦҚ жұмыс жасаған  кезде қолданылатын негізгі терминдер:

электрондық цифрлық  қолтаңбаның жабық кілті – тіркеу куәлігінің иесіне белгілі электрондық цифрлық рәміздерінің дәйектілігі және электрондық цифрлық қолтаңбаның құралдарын пайдалануымен электрондық цифрлық қолтаңбаны құру үшін арналған;

электрондық цифрлық  қолтаңбаның ашық кілті – электрондық цифрлық рәміздерінің дәйектілігі, кез келген тұлғаға қол жеткізілімді және электрондық құжатта электрондық цифрлық қолтаңбаны растау үшін арналған; 
Ашық кілт тек қана жабық кілтпен жұптасып жұмыс жасайды. Ашық кілтке тіркеу куәлігі беріледі, ол автоматты түрде ЭЦҚ қол қойылған Сіздің хатыңызбен бірге беріледі. Сіз кіммен қол қойылған құжаттарды алмасқыңыз келетініңіздің барлығында өз кілтіңіздің бар болуын қаматамасыз етуіңіз тиіс. Сіз сонымен қатар оның тіркеу куәлігін көріп, Сіз алған құжаттың электрондық қолтаңбасымен қол қойған тұлға туралы көз жеткізесіз. Ашық кілттің телнұсқасы Куәландырушы Орталығына жолданады, онда ЭЦҚ ашық кілтінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы Орталығының кітапханасында жасанды көшірмені жасаудан немесе бұрмалауды енгізуден қашуға ашық кілттердің тіркеуі мен сенімді сақталуы қамтамасыз етіледі.

2. ЭЦҚ қалай пайдалануға болады?

Қолтаңбаны пайдалану өте қарапайым. Ешқандай аранайы білім, дағдылар және икемділік бұл үшін талап етілмейді. Электрондық құжаттарды алмасуға қатысушысы, ЭЦҚ әрбір пайдаланушысына бірегей ашық және жабық (құпия) криптографикалық кілттер туындатады.

Негізгі элемент құпия кілт болып табылады, оның көмегімен электрондық құжаттардың шифрлеуі жасалады және электрондық цифрлық қолтаңба қалыптасады. Сонымен қатар құпия кілт пайдаланушыда қалады, оған бөлек тасығышта беріледі, бұл дискета, смарт-карта или touch memory болуы мүмкін. Оны басқадай пайдаланушылардың желісінен құпияда сақтау қажет.

ЭЦҚ түпнұсқасын тексеру үшін ашық кілт пайдаланылады. Куәландырушы Орталығында ашық кілттің телнұсқасы тұр, ашық кілттердің тіркеу куәліктерінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы Орталық ашық кілттердің тіркеуін және бұрмалауды енгізуден немесе жасанды көшірмені жасаудан қашуға сенімді сақтауды қамтамасыз етеді.

Сіз электрондық құжатқа тиістіге өзіңіздің электрондық цифрлық қолтаңбаңызды орнатасыз. Бұл ретте ЭЦҚ құпия кілтінің және ұсталатын құжаттың негізінде криптографиялық қайта жасау жолымен кейбір үлкен сан қалыптасады, ол осы нақты құжатқа тиісті осы пайдаланушының электрондық цифрлық қолтаңбасы болып табылады. Электрондық құжаттың аяғына осы сан қосылады немесе бөлек файлда сақталады. Қолтаңбаға мынадай ақпарат жазылады:

• қолтаңба ашық кілті файлының аты.
• қолтаңбаны қалыптастырған тұлға туралы ақпарат.
• қолтаңбаның қалыптасқан күні.

Жөнелтуші құжатының  мәтіні және ашық кілтінің негізінде жөнелтушінің ЭЦҚ ашық кілтіне ие және қол қойылған құжатты алушы, жөнелтушінің электрондық цифрлық қолтаңбасының тексеруін қамтамасыз етуші, кері криптографиялық қайта жасауды орындайды. Егер ЭЦҚ құжатқа тиістісі дұрыс болса, онда яғни бұл құжат шынында жөнелтушімен қол қойылған және құжаттың мәтініне ешқандай өзгертулер енгізілмеген. Әйтпесе жөнелтушінің сертификаты шынайы болып табылмайды деп хабарлама берілетін болады.

3. Өз ақшаңызды және уақытыңызды үнемдеңіз.

ЭЦҚ пайдалану рұқсат етеді:

• құжаттарға заңды маңыздылықты берумен құжаттардың ақпарат алмасу құпиялығын арттыру есебінен қаржылық шығындардың тәуекелін азайту;
• құжаттамалардың есебін беру және алмасу үрдісінде құжаттар қозғалысы уақытын айтарлықтай қысқарту;
• электрондық саудада бір ЭЦҚ пайдалану, мемлекеттік органдарға есептілікті тапсыру, қаржы құжаттарымен жұмыс жасау және бұрыштамалау мүмкіншілігі;
• құжаттарды жеткізудің, есебін жүргізудің және сақтаудың даярлық рәсімдеуін жетілдіру және арзандату; құжаттаманың сенімділігіне кепіл болу;
• кросс-сертификация туралы негізгі шетелдік куәлік жүйелерімен келісім. Халықаралық құжат айналымы үшін ресейлік ЭЦҚ пайдалану мүмкіншілігін қамтамасыз ету;
• электрондық цифрлық қолтаңба қағазсыз құжат айналымда дәстүрлі мөрді және қол қоюды ауыстыруға рұқсат етеді. Мөр немесе жазбаша қол қоюдың және қағаз парақтың арасында әдеттегі байланыспен бірге цифрлық қолтаңбаны құрған кезде электрондық құжат, құпия және ашық кілттердің арасында күрделі математикалық тәуелділік пайда болады.
• құжат алмасудың корпоративтік жүйесін құру.

Электрондық цифрлық  қолтаңба – уақыттың жаңа талаптарымен бірге кім қадам басуды қалағандардың барлығы үшін тиімді шешім. Егер алынған ақпараттың келісім қортындысын немесе түпнұсқалығын растауды тексеру үшін жүздеген шақырымнан фельдъегерлік немесе шабармандық поштаның келуін күтуге уақытыңыз болмаса. ЭЦҚ артықшылығы анық - электрондық цифрлық қолтаңбамен қол қойылған құжат, бірнеше секундта белгіленген жеріне берілуі мүмкін. Құжатты электрондық алмасудың барлық қатысушылары олардың бір бірінен қашықтығына байланысты емес тең мүмкіншілікті алады. Шек жаңа технологиялардың арқасында 21 ғасырда жойылады.

ЭЦҚ жасанды көшіру мүмкін емес – ол үшін есептеп шығарудың орасан санын талап етеді, ол қолайлы уақытта заманауи деңгейдегі есептеу техникасы мен математиканы іске асыру мүмкін емес, яғни қол қойылған құжатта ұсталатын әзірге ақпарат, өзектілікті сақтайды.

Жасанды көшірмеден қосымша қорғау қолтаңбаның ашық кілті Куәландырушы орталығының сертификатымен қамтамасыз етіледі. Одан басқа клиенттің қалауы бойынша Куәландырушы орталық клиенттің ЭЦҚ сақтандыра алады.

ЭЦҚ пайдаланумен ойлау ауысады, "электрондық түрде жобаны әзірлеудің – қол қою үшін қағаз көшірмесін жасау – қол қойылуымен қағаз көшірмелерді жіберу - қағаз көшірмелерді қарау – оны электрондық түрде компьютерге көшіру" келмеске кетеді. Біз Сіздің ақшаңызды және уақытыңызды үнемдейміз.

4. ЭЦҚ қайдан алуға болады?

ЭЦҚ алу үшін, Сіз жақын жердегі ҚР ҰКО Тіркеу Орталығына өтініш білдіруге тиіссіз.

Заңды және жеке тұлғаларға тіркеу куәлігін алу үшін www.knca.kz: адрес бойынша қол жеткізілімді тұлғалардың түрлеріне сай үшін тіркеу куәлігін қолдану саясатында аталған құжаттарды беру, сондай-ақ ЭЦҚ төлемі туралы(төлем үшін деректемелер) куәландыратын төлем тапсырмасын беру немесе ЭЦҚ қолда бар қаражатпен төлеу қажет;

ЭЦҚ алу үшін, Сіз барлық жоғарыда аталған құжаттарды ҚР ҰКО Тіркеу Орталығына беруіңіз қажет.