Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

      Комментарий алаңында программа әрекетінің түсіндірмесі келтіріледі. Бұл комментарийлерсіз ассемблердегі программаларды түсіну өте қиын. 
 

4. Жоғары деңгейлі бағдарламалау тілдері.

4.1. Фортран.

IBM фирмасы жасап шығарған Фортран бағдарламалау тілі ең алғашқы және сәтті компилятор болып табылады. Профессор Дж. Букс пен американдық мамандардың бір тобы  бұл тілді алғаш  рет 1954 жылы жария етті. Толық түрінде FORmulae TRANslation – формулаларды түрлендіру.

Фортран тілінің  көпке шейін сақталуының себебі Фортран тілінің өзінің және оған арналған трансляторлардың қарапайым құрылымы болып табылады. Фортран тіліндегі бағдарлама белгілі бір стандарттар бойынша құрастырылады, операторлар тізбегі қатаң ретпен жазылады. Фортран тілінде жазылған бағдарлама бір немесе бірнеше сегменттердің жиынтығы болып табылады. Бүтін бағдарламаның жұмысын басқаратын сегмент негізгі бағдарлама деп аталады.

Фортран тілі ғылыми және инженерлік-техникалық салаларда  қолдану үшін ойлап табылған. Алайда бұл тілде тармақталған логикалық  есептер, экономикалық есептер және де әсіресе безендіру есептері(кестелерді, сілтемелерді, ақпартізімдерді құрастыру және т. б.) оңай сипатталады.

1958 жылы  Фортран тілінің модификациясы  – Фортран ІІ пайда болды.  Араға бірнеше жыл салғаннан  кейін 1962 жылы Фортран ІҮ, қазіргі кезде жиі қолданылатын тілдердің бірі, пайда болды. 1966 жылы Фортран тілінің екі жаңа стандарты шықты: Фортран және базисті Фортран (Basic FORTRAN).  

4.2. Кобол.

     Кобол бағдарламалау тілі 60-жылдарда жасалған, ол экономикалық салада бизнес-есептерді шығаруда қолданылады. Оның ерекшедігі «көпсөзділігінде» болып табылады – оның операторлары кәдімгідей ағылшын фразаларына ұқсайды. Кобол тілінде сан алуан сыртқы тасымалдағыштарда сақталатын өте ауқымды ақпараттармен жұмыс жасау үшін қуатты құралдар жасалған. Бұл бағдарламалау тілінде қазіргі таңда көп қолданылатын қосымшалар жазылған.  

4.3. Алгол.

     Алгол – 1960 жылы шығарылған компиляторланатын  тіл. Негізінен, алгол тілі фортран  бағдарламалау тілінің орнына қолданылу  үшін жасалынған болатын, алайда оның құрылымы өте ауқымды болғандықтан, бұл бағдарламалау тілі кең тараған  жоқ. 1968 жылы Алгол 68 версиясы пайда болды. Бұл версия өзінің мүмкіндері жағынан қазіргі кездегі көптеген бағдарламалау тілдерінен басым болып табылады, алайда сол заманда жетілдірілген компьютерлер болмауы салдарынан бұл тілге сәйкес тиімді компиляторлар жасап шығару мүмкін болған жоқ еді.   

     4.4. Бейсик.

     Бейсик  тілі 1964 жылы Англияда шығарылған. Бұл  тіл, негізінен, бағдарламалауды оқыту  тілі болып табылады. Толық түрінде  Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code (BASIC) – бастаушыларға арналған көп мақсатты символдық оқытушы код.

     Көп ұзамай бұл бағдарламалау тілінің  үйренушілері және авторлары Бейсик тілінің Фортран тіліне ұқсас  екенін аңғарады. Бұл тіл оңай қабылданғандықтан, Фортран тіліне қарағанда бұл тілдеағдарламалар жылдамырақ құрастырылатын. Сонымен қатар Бейсик тілі дербес компьютерлерде қолайлы болған. Осылайша Бейсик тілі әйгілі тілдердің біріне айналады.  

     4.7. Си.

     Си  бағдарламалау тілі Bell лабораториясында жасалған. Бұл тілді ассемблердің орнына қолдану үшін шығаруды жоспарлаған еді. Си – бұл жалпы тағайындаудың тілі, ол өзінің үнемділігімен, тиімділігімен және тасымалданғыштығымен ерекшеленеді. Аталған ерекшеліктер арқасында Си тілі арқылы бағдарлама өнімдерінің кез келген түрін жасауға болады. Си тілі құралдық тіл ретінде қолданғанда, жедел және тұтас бағдарламаларды құрастыруға болады.  

     4.8. Ява.

     Бұл тіл 90-жылдарда Sun компаниясымен Си++ негізінде шығарылған болатын. Бұл тіл Си++ тілінің жетілдірілген түрі болып табылады. Ол Бейсиктен кейін дүние жүзі әйгілі тілдердің ішінде екінші орында. 

     5. Жүйелік бағдарламалау. Паскаль тілінде бағдарламалау.

     Паскаль тілін 1979 жылдары Швейцарияда Никлоус  Вирт ашқан.

     Паскаль тілі – IBM PC дербес компьютерлеріне арналған дәстүрлі алгоритмдік бағдарламалау тілі болып табылады. Бұл Паскаль тіліндегі бағдарлама қойылған мәселені шешуге әкелетін, арнайы ұйымдастырылған декректерді түрлендіру қадамдарының тізбегі екенін білдіреді.

     Кез келген басқа тілдер сияқты, Паскаль  тілінің өзінің алфавиі, символдар  жиыны, өзінің грамматикасы, операторларды  жазу және бағдарламаларды безендіру ережелері болады.

Орыс әріптері мен пернетақтаның кейбір басқа  символдары Паскаль алфавитіне кірмейді, бірақ оларды жалқы тырнақшаларда  және түсініктемелерде пайдалануға  болады.  

Паскаль тілінің алфавиті. 

 

     Паскаль тілінде жазылған бағдарламаның құрылымдық бөлімі.

Паскаль тіліндегі  бағдарлама құрылымының жалпы түрі мұндай болады:

                      program <атау>;

                   label – белгілеу;

                  const – тұрақтылар;

                   type – түрлер; 

                  var – айнымалылар;

                  procedure, function – процедуралар мен функциялар;

                begin

                   1-оператор;

                  2-оператор; 

                  3-оператор;

                ...

                end. 
 

     Паскаль тілінде қолданылатын арифметикалық амалдардың символдары. 

 

     Бағдарламаны  компьютерде орындау.

           Бағдарламаны орындау  процесі екі бөліктен:

1. Бағдарламаның мәтінін машинаның жадына Турбо Паскаль текстік редакторы арқылы енгізуден;
2. Бағдарламаны орындау үшін іске қосудан тұрады.

      Турбо Паскаль бағдарламалау ортасы бағдарламалар мәтінін жасауға, редакциялауға, оларды компиляциялауға (компьютерге түсінікті тілге аударуға), қателерді тауып алып, түзетуге, жөнделген бағдарламаны орындауға мүмкіндік береді. Бағдарламаны іске қосу үшін Ctrl + F9 басып немесе мәзір жолындағы Run        Run  командасын орындау керек.  

     Элементар функцияларды Паскаль  тілінде кескіндеу. 

 
 
 
 
 
 
 
 

      Деректер типі. 
 

     құрылымды

• жолдық

           string;

• жиым

           array;

• жазу

           record;

• көпше(жиын)

           set;

• файлдық

           file. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     скалярлық

              (қарапайым)

• бүтін

        byte  0..255

shorting

                       integer -32768..+32767

             longint-2млрд+..2млрд

             word

• логикалық

    boolean 

• символдық

    char

• нақты

    real 2.9E-39..1.7E+38

    single

    double

    extended

    comp

• реттелген
• интервалдық

 
 
 

     6. Объектіге бағытталған бағдарламалау.

     80-жылдардың  ортасында бағдарламалау негіздерінде жаңа бағыт – объектіге бағытталған бағдарламалау пайда бола бастады. Мұндай бағдарламалауға Delphi 7, Visual Basic және С++ сияқты тілдері жатады.  

   6.1. Visual Basic.

      1991 жылы Microsoft корпорациясы компьютерлік әлемге Visual Basiс бағдарламалау жүйесін ұсынады.

      Visual Basiс – оқиғалы-бейімделгіш бағдарламалауды ұстанатын (поддерживающий) алғашқы тілдердің бірі. Оқиғалы-бейімделгіш бағдарламалауда әрбір қадамды толықтай сипаттаудың орнына әр түрлі оқиғаларға, яғни пайдаланушының әрекеттеріне қалай жауап қайтару керек екенін(реагировать) көрсетсеңіз болғаны.

      Бұл бағдарламалау жүйесі арқылы бір  ауқымды бағдарлама емес, Windows-тың пайдаланушы басқаратын, өзара байланысты микропрограммалары (процедура) бар қосымшасы құрастырылады. Visual Basiс көмегімен осындай қосымшаларды жылдам құрастыруға болады, ол үшін міндетті түрде бұл тілді терең, профессионалды түрде меңгеру қажет емес. 
 

   Өңдеудің  интеграцияланған ортасы.

      Visual Basiс-тің жұмыс ортасын өңдеудің интеграцияланған ортасы деп жиі атайды( Integration Development Eniroment немесе қысқаша IDE), себебі оның сан алуан функциялары бар: жобалау, редакциялау, компиляциялау және қателерді іздеп, түзету.

      Сайып келгенде, IDE дегеніміз – бұл бағдарлама жасауға қатысатын құралдар үстелі мен жұмыс ортасы. Бағдарламалауды іске қосқан кезде ең қажет деген элементтер экранға шығады. Оларға қоса ондаған көмекші және жасырын терезелер бар, олар тек пайдаланушыға керек кезде ғана шақырылуы мүмкін.  
 

• 6.2. Си++.

      Бұл бағдарламалау тілі 1980 жылы пайда болды. Оны құрастырған Бьяр Страуструп. Оның атауын ойлап тапқан Рик Масситти деген адам. Бұл Си атты бағдарламалау тілінің Си++ тіліне эволюциялық түрде көшуін білдіреді. Си++ - бұл Си тілінің объектігі бағытталған кеңейтілген түрі.

   Си++ үшін базалық тіл ретінде Си-дің таңдалды, себебі ол:

• көпмақсатты, ықшамды және біршама төмен деңгейлі;
• жүйелік бағдарламалаудың мақсаттарының көбісіне жауап береді;
• UNIX бағдарламалау ортасында жарамды болып табылады.
 
 
 

7. Қорытынды.

     Бағдарламалау тілдері төменгі деңгейден жылдар өте келе жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілдеріне дейін дамыған. Осы даму барысында не жаңадан тілдер ойланып табылып немесе бұрын болған тілдерді жетілдіру арқылы жаңа бағдарламалау тілдерін жасаған. Осы бағдарламалау тілдері арқылы біз машинамен, яғни компьютермен қарым-қатынас жасауға, аз да болса бір-бірімізде түсінуге септігін тигізеді. Егер бағдарламалау саласындағы жаңаша технологиялардың даму қарқынын қарайтын болсақ, онда келешекте аса жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілдері пайда болатыны күмән туғызбайды.

     Бағдарламалау тідерімен бірге бағдарламалау  жүйесі де дамып келеді. Жүйелік  бағдарламалау, оқиғалы-бейімделуші  бағдарламалау, объектіге бағытталған  бағдарламалау – олар алуан түрлі. Болашақта бағдарламалаудың жаңа, одан әрі жетілдірілген түрлері пайда болады деуге әбден болады.  
 
 
 
 
 


Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Н. Т. Ермеков, В. А. Криворучко, Л. Н. Кафтункина – Информатика-9, 2005 ж.
2. С. В. Симонович – Информатика. Базовый курс., 2001 ж.
3. В. В. Егоров, В. А. Криворучко, Н. Н. Шпигарь – Visual Basic для студентов и школьников., 2007 ж.
4. М. Мансұрова – Компьютерлік орта., 2004 ж.