Жасанды интелегент

аттарымен байланысты, жəне келесі принципке  негізделген, адам миы нəтиже бойынша

символдарды басқару туралы қарапайым  есептер жиынтығына келуі мүмкін, яғни

компьютер орындай алатын операциялар. Есептердің шешімі мүмкін болатын шешімдер

жиыны кеңістігінен эвристикалық ережелер бойынша іздестіріледі, олар іздестіруді,

белгілі бір бағыт бойынша жүруді тездетеді. Эвристикалық іздестіру  көлемінде

шығарылған типтік есептерге теоремаларды дəлелдеу, түрлі ойындар, жұмбақтарды

шешу, геометриялық жəне шахматтық  есептер, əуендерді құру, химиялық құрылымдарды

анықтау, т.б.

Саймон компьютерлер 90 жылдан соң  əлем чемпионы болады деген болжам жасаған

болатын, иə ол толығымен орындалды. Эвристикалық іздестіру көлемінде  машиналар тек

примитивті шектелген есептерді  шеше алатын.

ЖИ имитациялық программаларының келесі қол жеткізулері, атап айтсақ шахматтық

компьютер Deep Blue 1997 жылы əлем чемпионы Г.Каспаровты жеңуі, тек эвристикалық

іздестірумен ғана байланысты емес, ЖИ-нің басқа синтетикалық салаларының  пайда

болуымен де. Оларға мықты көппроцессорлы паралелльді жүйелерге жəне нейронды

акселераторларға негізделген  эвристикалық программаларды қолдайтын  аппаратты

жабдықтау жатады. Мысалы, аталған  компьютерде жүрістер генераторы 256 паралелльді

процессорлар негізінде жүзеге асырылған.

Имитациялық зерттеудің негізгі кемшілігі  көптеген модельдердің төмен ақпараттық

мүмкіндігі.

Келесі зерттеу логикалық деген  атқа ие. Ол неге пайда болды? Адам тек  логикалық

қана ойлаумен ғана айналыспайды емес пе? Бұл дұрыс, бірақ адамды жануардан  тек оның

ойлау қабілеті ғана ерекшелендіреді.

Логикалық зерттеудің негізі болып  булеандық алгебра есептелінеді. Əр программист

олармен if операторын біле бастағанымен таныс. Өзінің келесі дамуын булеандық  алгебра

предикаттар есептеуінің негізінде  жалғастырды, онда ол символдарды, олардың

арасындағы қатынастарды қолдану  арқылы кеңейтілді. Кез-келген ЖИ жүйесі логикалық

принципке негізделген деуге болады, жəне теоремаларды дəлелдейтін машина ретінде

қарастырылады. Сонымен қатар мəліметтер деректер қорында аксиомалар, логикалық

__________нəтижелер ережелері түрінде  сақталады. Бұған қоса, əр осындай  машина мақсатты

Ф ҚазҰПУ 0703-12-09 Білім алушыларға арналған пəннің оқу-əдістемелік кешені

12

генерациялау блогына ие, ал жүйе берілген мақсатты теорема ретінде  дəлелдеуге

тырысады. Егер мақсат дəлелденген  болса,онда қолданылған ережелер трассировкасы

қойылған мақсатқа жеткізетін əрекеттер  тізбегін алуға көмектеседі. Мұндай жүйенің

қуаты мақсат генераторының жəне теоремаларды дəлелдеу машинасының

мүмкіндіктерімен анықталады.

ЖИ толық көрсету үшін алгебраның мүмкіндіктері жеткіліксіз, осында ЭЕМ-лардың

негізі бит-0 жəне1 мəндерін қабылдайтын  жады ұяшығы екенін еске түсірейік. Осылай,

компьютерде жасауға болатынның бəрін  предикаттар логгикасында жүзеге асыруға

болады деген болжам жасауға  болады.

Логикалық зерттеу нақтырақ болуы  үшін нақты емес логика көмектеседі. Оның

негізгі ерекшелігі «иə», «жоқтан» (1/0) басқа «білмеймін» (0.5) сияқты аралық мəндерді

қабылдауға болады. Бұл зерттеу  адам ойлауына көбірек ұқсайды, себебі иə, жоққа

қарағанда білмеймін деген жауап  жиі қолданылады. Көптеген логикалық  əдістер үшін зор

еңбек керек, дəлелдеуді іздестіру  кезінде нұсқалар бəрі толық қарастырылады. Сондықтан

бұл зерттеу есептеу процесінің эффективті жүзеге асырылуын қажет  ететді, жəне жұмыс

спасының жоғары болуына деректер қорының көлемі үлкен болмаса  кепіл беріледі.

Эволюциялық жағынан зерттеу үлкен  қарқын алды. Бұл зерттеу бойынша  ЖИ

жүйелерін құрғанда, бастапқы моделді  құруға жəне қандай ережелер бойынша

өзгеретініне аса назар аударылады. Модель əр түрлі əдістер арқылы құрылуы  мүмкін.

Эволюциалық модельдер жоқ деп  те айтуға болады, тек эволюциалық  алгориттмдер

ғана бар, бірақ эволюциалық  зерттеулер кезінде алынған модельдер  өзіне ғана тəн

ерекшеліктерге ие, бұл оларды басқа  класқа бөлуге мүмкіндік береді.

Барлық аталған зерттеулер бір-бірінен  тəуелсіз дамыған, тек ақырғы кезде  ған

олардың жақындасуына дол ашылғандай. Өте жиі аралас жүйелер кездеседі, мұнда

жұмыстың бір бөлігі бір тип  бойынша, екіншісі басқа тип бойынша  орындалады.

Білімді машиналар эрасы алғашқы  компьютерлер пайда болысымен басталды.

Копьютерлердің көпшілігі немістің шифрларын Екінші Дүние Жүзілік  соғыс кезінде

шешу үшін арналған. 1940 жылы алғашқы  электромагнитті реле негізіндегі  жұмыс

компьютері Робинсон (Robinson) жасалды. Ол Энигма (Enigma) машинасы __________арқылы

шифрланған неміс сөздерін анықтау  үшін арналған. Энигма мультипликациалық

трюктардың атасы Хит Робинсон (Heath Robinson) атына байланысты қойылған. Жылдар

өте келе вакуумдық түтікшелерді электромагниттік релеге ауыстыру Колоссты құруға

алып келді. Бұл одан да тез компьютер.

Кері байланысты нейронды желілер  Вальтер Питтс (Walter Pitts) жəне Уоррен Мак

Куллочпен (Warren McCulloch) 1945 ж. құрылған болатын, олардың мүмкіндіктерін

есептеулер кезінде көрсеті  үшін. Бұл ертедегі желілер электронды болды. Шамамен осы

кезде Норберт Винер (Norbert Wiener) биологиялық  жəне инженерлік жүйелер үшін кері

байланыстың математикалық теориясын  қосатын кибернетика бөлімін  қосатын. Бұл

ашылыстың басты аспектісі келесі концепция болды, білім – белгілі  мақсатқа жету үшін

ақпаратты алу жəне өңдеу.

Ақыры 1949 жылы Дональд Хеббс (Donald Hebbs) өзі үйренуге бейім қолдан

жасалған нейронды желілерді ойлап  тапты. Бұл процесс шығатын мəліметтер кіретін

мəліметтермен байланысты көрсететіндей  нейрондық желіде салмақтық

коэффициенттерді өзгертуге мүмкіндік  береді. Барлық мəселелерді шешпесе  де бұл

əдіске басқа əдістер негізделіп жасалған.

1950-жылдар ЖИ-нің туу жылдары  ретінде тарихқа енген. Алан  Тьюринг

машинаның білімін тексеретін арнайы тест ұсынған болатын, ол тест келесіде Тьюринг

тесті деген атқа ие болды. Бұл тесте  бір немесе бірнеше адам екі құпия  əңгімелесушіге

сұрақтар қоя отырып, олардың  қайсысы машина, қайсысы адам екенін ажырату керек.

Егер машинаны ажырату мүмкін болмаса, машина білімді деп есептелетін. Тьюринг

тестіне толықтау да бар («Приз Лебнера» деп аталады), онда адам əңгімесінің  ең мықты

имитаторы анықталады.

Ф ҚазҰПУ 0703-12-09 Білім алушыларға арналған пəннің оқу-əдістемелік кешені

13

1950-жылдары ЖИ табиғаты бойынша  символикалық болды.Нақ осы кезде

компьютерлер символдарды сандарды басқарғандай басқара алады деген  ашылыс

жасалған болатын. Бұл келесі теоремаларды дəлелдеуге арналған программаларды

жасауға алып келді Logic Theorist (авторы - Ньюэлл (Newell), Симон (Simon) и Шоу

(Shaw)) и General Problem Solver (Ньюэлл и  Симон),олар шешілмейтін мəселелерді  талдау

үшін құрылды. Программалауда ең үлкен  ашылыс Артур Самуэль жасаған  дойбы ойнау

программасы болған шығар, бұл программа  кейін өз жаратушысын да жеңілдіретін

болды.

1950-жылдары ЖИ-нің екі тілі  дүниеге келді. Біріншісі - IPL тілі  Ньюэлл, Симон

жəне Шоумендермен Logic Theorist программасы  үшін жасалған болатын. IPL

мəліметтер тізімін өңдеу тілі болатын жəне LISP тілінің пайда  болуына алып келді. LISP

1950-жылдардың аяғында пайда болды  жəне IPL тілі басып тастады, сөйтіп  ЖИ

қолданбаларының негізгі тіліне айналды. LISP тілі Массачусет технологиялық институты

(MIT) лабораторияларында жасалған  болатын. Оның авторы ЖИ-нің  ең алғашқы

өңдеушілерінің бірі Джон МакКарти болды.

Джон МакКарти ЖИ мəселелеріне арналған Дормут конференциясында ЖИ

концепциясын өзінің ұсынысы ретінде  берді. 1956 ж. ЖИ өңдеушілері Дормут

колледжінде кездесті, оларойлай алатын машиналардың ары қарай дамуын талқылады. Өз

ұсынысында Джон МакКарти былай  деді: «Біздің ойлаудың функциялары  машина оны

симуляциялайды деген оймен  жұмыс істеуіміз керек. Біз машиналар  адамдар ғана

айналысатын тілді қолдану, абстракциялар  мен концепцияларды формулировкалауды,

есептерді шешу сияқты функцияларды қалайша машиналарға үйретуге болатынын

анықтаймыз.»

Дормут конференциясы алғаш  рет барлық ЖИ өңдеушілеріне кездесуге  мүмкіндік

берді, алайда барлық мəселелер шешілді  деп айту қиын.

1950-жылдардың аяғында Джон МакКарти  жəне Марвин Мински ЖИ

лабораториясының MIT негізін қалады, бұл лаборатория қазірге дейін  жұмыс істеп тұр.

1960-жылдары ЖИ дамуында үлкен  секіріс болды, олкомпьютерлік

технологиялардағы прогресспен жəне берілген аймақтағы жұмыстардың

көбеюіментүсіндіріледі. Мүмкін ЖИ өз дамуының шарықтауына жеткендігінің  көрсеткіші

ретінде сынаушылардың пайда болуын айтуға болатын шығар. Бұл уақытқа  екі кітаптың

жазылуын жатқызуға болады: Мортимер Таубтың (Mortimer Taub) «Компьютерлер жəне

ойлау: ойлай алатын машиналар туралы аңыз» жəне Стюарт Дрейфустың (Hubert and

Stuart Dreyfus) «Алхиммия жəне ЖИ».

1960-жылдары білімді көрсету ЖИ  өңдеулеріндегі басты мəселелердің  бірі болып

қала берді. Мински и Папертамен MIT-та «Blocks Microworld Project» сияқты ойын

əлемдері құрылды, сонымен қатар  Терри Виноградтың (Terry Winograd) SHRDLU. Осы

əлемдер арқылы қоршаған орта құрылды, онда компьютерлік көзқарас, робототехника

жəне адам тілін өңдеу бойынша  идеялар тексерілетін.

1960-жылдардың басында Джон МакКарти  Стендфорд университетінде ЖИ

лабораториясының негізін қалады. Лаборатория жұмыскерлері Шейки  атты роботты

жасады, ол жасанды əлем бойынша  қозғалып, қарапайым командаларды орындай  алатын.

Компьютерлік ойындардың дамуында маңызды бір оқиғамен ЖИ қолдануымен

Deep Blue шахматтарына ойынға арналған  суперкомпьютера 1997 жылы жасау  болды ( ол

Карнеги Меллонда өңделген болатын ). Ол машина шахматтан əлем чемпионы Гарри

Каспаровты жеңе алды. Басқа бір  қызықты оқиғалардың бірі 1990 жылдары  ЖИ-тің

дамуы үшін жерден 60 млн. миль қашықтықта болды. Deep Space 1 (DS1) жүйесі

құрылды. Ол жүйе комета ұшуын, болашақ ғарыш ұшуларын тестілеумен қоса, 12-ші

дəрежелі тəуекелді (риск) технологияны тестілей алатын.

DS1 Remote Agent атты жасанды интелект  жүйесіне қосатын. Ол кішкене  уақыт

ғарыштық кемемен басқаруды  пайдалануына берілетін. Терминалдар  арқылы əдеттегі

сондай жұмыс ғалымдардың командасымен орындалды . Remote Agent жасанды система

Ф ҚазҰПУ 0703-12-09 Білім алушыларға арналған пəннің оқу-əдістемелік кешені

14

күрделі ғарыш мəселелерін шеше алатынын көрсетті. Ол ғаламдар__