Тамырлар бойымен қан қозғалысының жалпы физикалық-математикалық заңдылықтары

Физикалық фактордың әсерінен пайда болған бос радикалдардың хемилюминесценциясы фотохемилюминесценция (көрінетін жарық немесе ультракүлгін сәуле әсерінен); тогын өткізгенде); сонолюминесценция (ультрадыбыстың әсерінен); триболюминесценция (ерітінділер қозғанда) және т.б.

         Қатты фазадағы затқа жарық түскенде бос.Егер осы температурасы немесе олардың тығыздығы азайса, онда олардың реакцияға түсуі хемилюминесценцияның белсенді фазасына өтуі артады. Осындай жарық шығаруды термолюминесценция - жарық шығаратын химиялық реакцияның өту процесін бақылауға мүмкіншілік береді. Бос радикалдарды тіркеу үшін де хемилюминесценцияның маңызы аса зор. Адам екі темір иондарын шығарғандағы хемилюминесценцияның графигі суретте көрсетілген. Темір иондары липидтердің пероксидті тотығуын күшейтеді.

Хемилюминесценция кванттары пероксидті бос кетондардың әсерінен болады:

ROO· + ROO + H+ --> RO* + ROH + --> RO + қан және т.б. жеңіл заттар араласқанда хемилюминесценцияның спектрі өзгереді. Соған қарап улы және гидроксилді радикалдарын және оттегінің басқадай формаларын тудырып, ұлпаның ферментативтік жүйесін арттырады. Мысалы жүректің кенет өзгереді. Осы өзгеріс диагностикалық тәсіл ретінде қолданылады.

Люминесценттік сорғылар мен таңбалар

Биологиялық объектілердің люминесценциясы меншікті немесе анализденуші қосылуымен жүруі мүмкін.

Жай белоктардың меншікті люминесценциясы триптофан.Триптофанның максимум флюоросценциясы 330-350 нм аралығында болады, ол локализациясына байланысты.

Күрделі белоктардағы кейбір коферменттер меншікті люминесценцияға ие. Мысалы, флавин, қалпына келген пиридиннуклеотидтер т.б. УФ-пен қоздырғанда, ол спектрдің көк аймағында флюоросценцияланады (440 нм), ал қышқылдандырылғандар - флюоросценцияланбайды. Бұл клеткадағы, тіндердегі, митохондриядағы және реакцияның кинетикасын зерттеуге мүмкіндік береді. Басқа әдістерді қолдану қиынға соққанда, қалпына келген пиридиннуклеотидтердің және басқа да флюорециялайтын коферменттердің бір әрболады. Меншікті люминесценция А, В6, Е және т.б.дәрумендерде т.б.) Оның өте үлкен сезімталдықпен, специфиакалықпен канцерогенді көмірсуларды - бензапирен, дибензантрацен т.б. қала ауасында, темекі түтінінде және т.б. анықтайды адамдағы саңырауқұлақтық инфекция және жануарлардағы толқын ұзындығы 365 нм болатын УФ-пен қоздырылғанарқылы дерматомикоздарды анықтайды. Меншікті люминесценция арқылы азық-түлік Сүт пен көп рибофлавин люмихромға қышқылданады, бұл кезде флюоросценция түсі жасыл-сарыдан көкке өзгереді. Pseudomanos бактерияларымен зақымдалған жұмыртқалар УФ жарығымен қоздырылған жиі пигменттері арқылы).

Меншікті люминесценция болмайтын  көптеген қосылыстар тиісті химиялық өңдеуден жолмен биологиялық материалдардағы С, Д, В12 жәнет.б. дәрумендерді, наркотиктерді, морфин, героинді анықтауға болады. әр қолданады.

Биологиялық мембрананың құрылымы мен белоктардың макромолекулаларының құрылымдық жүйесін зерттеуде флюоросценттік сорғылар қолданылады. Мұндай параметрлері сыртқы орта жағдайына байланысты өзгеретін (полярлығы, заряды т.б.) заттарды алады.

Сорғылар бірақ біршама дипольдік моментке ие (4-диметилламинохалкон, 3-метоксибензатрон Зарядталмаған және ие емес ретинол)Флюоросцентті сорғылар ретінде суда флюоросценцияланбайтын, ал биологиялық мембрана немесе белок байланыстарында люминесценттік жиілігі 10 есе артатын молекулаларды қолданады. Осы... анықталады (мысалы, жасунықты түтіктердің сыртқы сегменттерінің тұтқырлығы 1пз,ол зәйтүн майының молекулалық компоненттерінің орналасуын, белоктар мен биологиялық мембрананы өзгерістерін зерттейді. Нуклеин қышқылдарының құрылымын зерттегенде акридиндік тоқсары сорғыларды қолданады. Мысалы, екі спиральді ДНК-ның аймағында орналасады (530 нм), ал бір тізбекті ДНК мен РНК қызыл аймаққа қарай ығысады (640 нм). әдіспен сорғы арқылы анализдейді.

        Медициналық техникада кең қабілетті "люминофорлар" қолданылады. Табиғатына қарай олар органикалық және бейорганикалық болып бөлінеді. Бейорганикалық люминофорлар люминесценттік шамдарда қолданылады. Рентгендік экрандарды дайындауда флюоросценттік сорғылар пайдаланады.

Қорытынды:

Сонымен қорыта келгенде, люминесценция дегеніміз - суық жарық шығару процесі болып табылады. Олардың бірнеше түрге электролюминесценция, пьезолюминесценция, хемилюминесценция, биолюминесценция, флюоросценция, фосфоросценция). Люминесценттік сорғылар мен люминесценцияның медицинадағы маңызы өте зор. Олар арқылы , митохондриядағы және реакцияның кинетикасын зерттеуге мүмкіндік береді, биологиялық мембрананың көмірсутектік тұтқырлығы анықталады, көмегімен молекулалық компоненттерінің орналасуын, белоктар мен өзгерістерін зерттейді

Пайданылған әдебиеттер тізімі:

• Медициналық биофизика, Б.Көшенов

Алматы (Қарасай), 2008 А.Н. ( және биологиялық физика ).

В.О Самойлов 2007ж 344-352 145-150