Днқ репарациясы

 Солардың қатарында Umu С және Umu Д гендері де

транскрипцияланып өздерінің  белоктар:ын синтездейді. Синтезделген Umu

С және Umu Д белоктары ДНК – полимераза ІІІ – Rec A – белок кешеніне

жалғанып, репликацияны ары  қарай жүргізетіндей етіп, кешенді  өзгертеді. Репликация барысында жаңа синтезделіп жатқан тізбекке бастапқы

бұзылған ДНК тізбегіне  қарсы кез келген нуклеотидтер жалғана  береді. Мұндағы мақсат, көптеген қателіктері  болса да, жаңа тізбектің толықс

интезделіп аяқталуы. Ең соңында ДНК молекуласының бойында  қателіктер

көп болады.

Егер осындай ДНК молекулаларына ие болған жасушалар өлмей,

тіршілігін сақтап қалса, олардағы мутациялар да жойылмай сақталады. Уақыт өте жаңа мутациялар ұрпақтан ұрпаққа беріліп, геномда сақталуы

және ағзаның қалыпты  тіршілігін қамтамасыз етуі мүмкін. Тірі ағзалардағы

репарация типтері:

 

 ДНК механизмдерінің кемістіктері рак және тұқым қуалайтын ауруларға себеп болады. Мисмэтч репарацияның бәсеңдеуі рак ауруларының жиілігін арттырады. Адамда ДНК репарациясына қатынасатын гендердің мутацияларына байланысты қалыптасатын бірқатар тұқым қуалайтын аурулар анықталып, сипатталған. 
 Олай болса, тірі ағзалар эволюция барысында сыртқы ортаның мутагендік факторларының зиянды әсерін төмендететін не болдырмай, генетикалық материалдың құрылымы мен қызметін қалыпты деңгейде сақтап қалатындай түрлі қорғаныштық механизмдерге ие болған. Алайда қорғаныштық механизмдер әркезде де тиімді қызмет атқара бермейді. Мысалы, қартаю процесінде,  иммунитеттің төмендеуінде, мутагендік факторлардың әрекетінің басым болуы т.б. жағдайларда жоғарыда аталған қорғаныштық механизмдер репарациялық қызметтерін толық дәрежеде атқара алмайды, яғни генетикалық материалдағы бұзылулар қалпына келтірілмейді. Мұның нәтижесінде мутациялық өзгеістер қалыптасып, түрлі паьологиялық белгілер, соның ішінде ісік аурулары кездеседі.

 

Ағзалар Репарация  типтері	бактериялар	өсімдіктер	Бунақ денелілер	жануарлар	адам
Фотореактивация	+	+	+	+	+
О6 гуаниндер репарациясы	+	+	+	+	?
Негіздердің эксцизиялық репарациясы	+	+	+	+	+
Нуклеотидтердің эксцизиялық  репарациясы	+	+	+	+	+
Мисмэтч – репарация	+	?	?	+	+
Пострепликативтік репарация	+	+	?	+	+
SOS – репарация	+	?	?	+	+

    SOS- РЕПАРАЦИЯ

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар: 

 

Репарацияға жауапты ферменттердің  кемістігінен

туындаган  адамның тұқым қуалайтын  аурулар:

• Пигменттік ксеродерма
• Трихотиодистрофия
• Кокэйн синдромы
• Фанкони анемиясы

Днқ-ның бұзылуына  жасушаның  жауап

қайтаруының кемістігінен туындайтын  аурулар:

• Луи-Барр синдромы
• Блум синдромы

 

 

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар

 

    Блум синдромы

 

 Аурудың бет

терісінде

қылтамырлардың

зақымдалу

нәтижесінде күн

сәулесінің 

әсерінен көбелек

тәрізді қызыл дақ

пайда болған

Пигменттік ксеродерма

 

    Бұл адамдар эксцизионды репарацияға жауап беретін гендердің ауытқу салдарынан пигменттік ксеродермиямен ауырады.

 

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар

 

Фанкони анемиясы

 

   Бұл аурумен аурыған адамдарда канцерогендерге аса жоғары сезімталдық, канның барлық жасушалық  элементтерінің саны азаяды, саусақтардың деформациясыжәне басқа қаңқа сүйектерінің құрылыстық өзгерістері, урогенитальдық ауытқулар байқалады.

Луи-Бар синдромы

 

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар

 

 Науқастың   көзіндегі қылтамырлар-дың  кеңеюі .

Бұл   22 жастағы науқас атаксия әсерінен өз бетімен жүре алмайды және өмірінің соңына дейін мүгедек арбасына байланған.

 

Репарация бұзылуынан пайда болатын аурулар

 

Луи-Бар синдромы

       Қорытынды:

 

   Тірі ағзалар эвалюция барысында сыртқы ортаның мутагендік факторларының зиянды әсерін төмендететін немесе болдырмайтын, генетикалық материалдың құрлысы мен қызметін қалыпты деңгейде  сақтап қалатын түрлі қорғаныштық механизмдердің бірі- репарация.

Пайдаланған әдебиеттер:

 

• Муминов Т.А., Куандыков Е.У. “Основа молекулярной биологии”
• Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л., “Молекулярная биология”
• Қуандықов Е.Ө. “Медициналық биология және генетика”
• Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. “Медициналық биология және генетика”
• www.google.kz , www.rambler.ru, www.google.ru