Схематическое изображение первого цикла ПЦР. (1) Денатурация при 94—96 °C. (2) Отжиг при 68 °C (например). (3) Элонгация при 72 °C
ТПР әдісінің
артықшылықтары:
- Жоғары сезімталдығы мен спецификалығы
- Әр-түрлі клиникалық материалдарды қолдана алу мүмкіндігі.
- Біруақытта бір биологиялық сынамада бірнеше микроорганизмдерді бөліп алу мүмкіндігі.Бұл бактериологиялық әдістен бір артықшылығы болып табылады, себебі бактериологиялық әдісте әр қоздырғышқа әр-түрлі дақылдандыру әдісі қолданылады.
- Науқастан алынған зерттеу материалын лабораторияға жеткізуде сақтау және жеткізу тәсілдерінің қарапайымдылығы. Бактериологиялық және вирусологиялық әдістермен салыстырғанда қоздырғышты тірі күйінде сақтауды, жеткізуді талап етпейді.
- Зерттеу жүргізу
және зерттеу нәтижелерін алу
уақытының аздығы: нәтиже алу
уақыты кейбір микроорганизмдер
үшін 24 сағаттан да аз болып
келеді.
- Кейбір микроорганизмдер
үшін мысалы Mycoplasma genitalium анықтаудың жалғыз
әдісі.
- Бірақ осындай артықшылықтарына қарамастан ТПР инфекциялық қоздырғыштарды бөліп алуда барлық микроорганизмдерге қолданыла бермейді. Мысалы стафилококк, стрептококк сияқты қоздырғыштарды анықтау үшін микробиолгиялық әдісті қолданған ыңғайлы,ал бруцеллез, бореллиоз, токсоплазмоз, қызылша ауруларының қоздырғыштарын диагностикалауда иммунологиялық әдісті қолданған дұрыс.
ТПР-ның қолданылу салалары
- Криминалистикада – қылмыс болған жерден генетикалық материал алынады, яғни қан, сілекей, шаш және тағы басқа заттар. Содан кейін оны күдікті адамның генетикалық материалымен салыстырады.Өте кіші көлемде ДНК материалы болса да жетеді.ДНК-ны фрагменттерге бөледі, ТПР көмегімен амплификациялайды.Фрагменттерге ДНК электрофорез көмегімен бөледі.
- Әкелікті анықтауда –ТПР көмегімен туыстық байланысты анықтайды. Яғни бала анасы мен әкесінен кейбір белгілерді ала отырып, жаңа белгілер пайда болады.
Рис.
3: Результаты электрофореза ДНК-фрагментов, амплифицированных с помощью ПЦР. (1) Отец. (2) Ребенок. (3) Мать. Ребенок унаследовал некоторые особенности генетического отпечатка обоих родителей, что дало новый, уникальный отпечаток.
Медициналық диагностикалау
- ТПР көптеген тұқымқуалаушы және вирустық ауруларды анықтау мен емдеу және алдын-алу мақсатында медицинада қолданылады. Вирусты инфекцияларды ауру белгілері байқалмай тұрып, зақымдала салысымен анықтауға болады.
- Сондай-ақ кейбір дәрілік заттар науқастарда аллергиялық немесе токсикалық әсер көрсетуі мүмкін. Мұндай жағдайда дәрі қабылдамай тұрып ТПР- анализ көмегімен дәрілердің әсерін анықтауға болады.Сонымен қатар мысалы цитохромдар емдеу кезінде кейбір науқастарға беслсенді түрде әсер етеді де, басқа науқастарға әсер етпейді.Бұл жағдайда да ТПР-анализ арқылы әсерді анықтайды.
Әр-түрлі ауру туғызушы микроорганизмдерді
анықтау
Сифилис қоздырғышы (Treponema pallidum)
Гонорея қоздырғышы
(Neisseria gоnorrhoeae)
Хламидия
(Chlamydia trachomatis)
Микоплазмалар (Mycoplasma genitallium, Mycoplasma
hominis)
Уреаплазма
(Ureaplasma urealyticum, Ureaplasma parvum)
ВИЧ
(HIV)
Герпес
(HSV2)
Папилломавирус (HPV)
Трихомонада
(Trichomonas vaginalis)
Кандидоз қоздырғышы
(Candida spp.)
Генды клондау.
- Генді клондау
– генинженерияда геннің көшірмелерін
алуда қолданылады.Ең алдымен
ДНК материалы алынады да ТПР
жүргізіледі.Көп мөлшерде геннің
көшірмелері алынады.Одан кейін
генді плазмидаға енгізеді. Гені
бар плазмиданы ағзаға енгізеді.Геннің
көптеген көшірмелері алынады.
Генді клондау
Рис.
4: Клонирование гена с использованием плазмиды.
(1) Хромосомная ДНК организма A.
(2) ПЦР.
(3) Множество копий гена организма А.
(4) Вставка гена в
плазмиду.
(5) Плазмида с
геном организма А.
(6) Введение плазмиды в
организм В.
(7) Умножение количества копий гена организма А
в организме В.