Химия пәнінен есеп шығару

Павлодар  облысы  Баянауыл ауданы

Ш.Айманов  атындағы  қазақ  гимназия мектебі 
 

          Б а ғ д а р л а м а

                     ФАКУЛЬТАТИВ  

        «Химия пәнінен  есеп шығару» 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                         Баянауыл

                                             2011

 

КІРІСПЕ 

Химия пәнінің жаңа буын оқулықтары «әдістемелік нұсқау», «жұмыс дәптерлері» және есептер  жинағымен бірге беріліп отыр. Оқулықтардағы жаттығулар, есептер  әр- түрлі деңгейлерде. Бұл тапсырмаларды  орындау нәтижесінде оқушы өз білімін шынайы бағалайды. Сонымен бірге тақырып бойынша типтік есептер шығару дағдысы қалыптасады.

      Сондықтан бұл басылымда 8-сынып жаңа буын оқулығы  бойынша есептер шығару әдістемесі ұсынылып отыр. Бұл әдістемеге енген  есептердің күрделілігі әр түрлі.сондықтан, деңгейлік тапсырмалар, оларды құру критерийлері берілген. Тақырыптарына сәйкес орындау алгоритмі және шығару жолдары көрсетілген.

      Оқушы білімін бағалауда, жаңа тақырыпты  бекітуде сан есептердің маңызы зор.Есеп шығарып машықтанған оқушы кез келген сыннан қиналмай өтеді, білім мен білік нығайтылады.

      Химия ғылымының негізі 8-сыныпта қолданатындықтан оқушының логикалық ойлау қабілетін  дамытып,есеп шығаруға баулу қажет. Сол себепті осы басылым оқушылар мен студенттер үшін көмекші құрал ретінде ұсынылып отыр. 

      Оқулықтардың  теориялық білімін баянды етуде, ой өрісін кеңейтуде химиядан сандық есептеу шығарудың маңызы зор, сондықтан бұл бағдарламада есептер теориялық материяға негізделеді, сандық мәліметтер пайдаланылады.

      Бұл есептерді шығару үшін математикалық амалдарды қолдануға тура келеді. Оқушылардың теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана білуге жағдай жасалған. Химиялық есептер оқушылардың тыңдау қабілетін дамытуға, дәстүрлі емес жағдайда білімін қолданып, шығармашылық деңгейде жұмыс істеу жоспарланған. Осы мақсаттар негізінде арнаулы курс алдында мынадай міндеттер тұр:

• ғылыми деректерден, ұғымдардан, заңдармен теориядан тұратын химия ғылымының негізін меңгеру;
• химияның ғылыми маңызын ашу арқылы оқушыларға дидактикалық көзқарас қалыптастыру;
• оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға жасампаздық іс-әрекет экологиялық мәдениет қалыптасуына жәрдемдесу.

      Осы арнаулы курсты меңгерген оқушылар химиялық теңдеулер, химиялық формулалар, ғаздардың көлемі және салыстырмалы тығыздығы т.б. ұғымдарын есептерді шығаруда дұрыс пайдалана біледі деп сенемін.  
 
 
 
 
 
 

   

Әр  түрлі деңгейдегі тапсырмалар құру критериі 
 

Төменгі – қабылдап, алғанын  қайталау деңгейі – А	Орта – дәстүрлі жағдайда  еңбек ету  деңгейі – В	Жоғарғы – дәстүрлі емес жағдайда еңбек ету деңгейі – С
1. Анықтама беру. 2. Оқулықтан  мысал келтіру. 3. Оқулықтағы  үлгі бойынша сипаттау. 4. Алгоритм бойынша  жауап құру. 5.Типті есептер  шығару. 6.Сөйлемдегі босатылған әріптерді,белгілерді қою.             7. Үлгі бойынша  мазмұнын айту. 8. Қарапайым  жоспар бойынша мазмұнын айту. 9. Жіберілген  қателерді табу.	1. Қатені тауып,  түзету. 2. Бірнеше тақырыпты  логикалық түрде айту. 3. Қатені мысалдармен  әрлендіру. 4. Тапсырмаға  өз мысалын келтіру. 5. Белгілі ақпараттың хронологиялық тізбегін  құру. 6. Типті есептерді  ойлап табу. 7. Әр түрлі  құбылыс, анықтама, мысалды салыстыру. 8. Мәтінді өз  қалауынша өзгерту (аяқтау, қысқарту, қосымша деректер қосу). 9. Дидактикалық  материалды бағалау.	1. Мәтінге, тақырыпқа  сұрақтар құру. 2. Мәтіннің   мазмұнын,  сызбанұсқа түрінде көрсету. 3. Мазмұнның  ең бастысын көрсету. 4. Жүйесін, түсінік  ағашын құру. 5. Дәстүрлі емес  есептер шығару. 6. Әр түрлі   жағдайда  алған  білімін қолдана  білу. 7. Қайшылықты  анықтап,  ізденіс арқылы шешу. 8.Тапсырмаға  деген көзқарасын білдіру. 9. Пәннің тақырып  ерекшелігіне байланысты өз мәтінін, тапсырманың нұсқасын дайындау.

 
 
 

 

№1. тақырып «Бастапқы  химиялық ұғымдар» тарауы

(4 сағат)

      Химиялық  формулалар бойынша  есептеулер: 

1. Күрделі зат  құрамындағы химиялық элементтердің  массалық үлесін анықтау алгоритмі:
1. Күрделі заттың формуласын жаз.
2. Құрамындағы химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасын (Аr) анықта.
3. Күрделі зат салыстырмалы молекулалық массасын (Мr) есепте.
4. Химиялық элементтердің массалық үлесін мына формула:

          

   

 бойынша  немесе пропорция көмегімен есептеу. 

             

№2. тақырып «Зат мөлшері. Моль. Авогадро саны.»  тақырыбына есептеулер

(4 сағат) 

Бұл есептерді  шығаруда қолданылатын формулалар: 

   мұнда   (ню) – зат мөлшері

            m – зат массасы  

                  М – мольдік масса 

немесе 

          - атом не молекула саны

                        - Авогадро саны 

№3. тақырып. Газдардың  молярлық көлемі.  (2 сағат) 

№ 2.   метанды толық жағу үшін қанша көлем (қ.ж.) оттек газы қажет? 

Берілгені:	Шешуі:               х
Т/к:

Жауабы: V( )=10

№4. тақырып. Химиялық реакция  теңдеулері бойынша  есептеулер.

(6 сағат) 

   1.Реагенттердің не өнімдердің  біреуінің берілген мессасы немесе  мөлшері бойынша қажетті зат массасын не мөлшерін анықтау алгоритмі:

2. Химиялық  реакция теңдеулерін құру, теңестіру.

3. Реакцияға  қатысқан қажетті заттардың массасын, зат мөлшерін есептеу.

4. Есептің  шарты бойынша берілген зат  массасын не зат мөлшерін зат  формуласының үстіне жазып, анықтайтын затты «х»-пен белгілеу.

5. Іздеп  отырған зат мөлшерін формула  немесе пропорция арқылы анықтау. 

№5. тақырып. Құрамында  қоспасы бар заттарға арналған есептерді  шығару алгоритмі:

(6 сағат)

1. Химиялық реакцияның теңдеуін құру.
2. Формулалардың үстіне берілгенін жазу
3. Формула астына заттардың мөлшерін көрсету.
4. Есептеуге қажетті заттардың Mr; M; m  анықтау.
5. Қоспанң массасын анықтау.
6. Бастапқы заттың таза массасын есептеу.
7. Реакция өнімінің массасын есептеу.

 

№6. тақырып. Берілген заттың артық массасын анықтау алгоритмі:

(4 сағат)

1. Химиялық реакция теңдеуін құру.
2. Есептеуге қатысты заттардың формуласының үстіне берілген шаманы жазу.
3. Зат формулаларының астына мөлшерін көрсету.
4. Әр заттың есепке қажетті Mr; M; m  анықтау.
5. Мөлшері келе зат бойынша өнімнің массасын есептеу.

 

№7. тақырып. Ерітінді. Ерігіштік.

(4 сағат)

Бұл тақырыпқа  берілген есептерді шығару үшін «ерітінді», «еріткіш», «еріген заттың массалық үлесі» ұғымдарын жақсы игеріп, оларды анықтауда формуланы дұры қолданабілу керек: 

  ω – еріген заттың массалық үлесі (%)

                                    m(е.з.) – еріген  заттың массасы

                                    m(ер-ді) – ерітіндінің  массасы 

      V(ер-ді) – ерітінді көлемі

                                     ρ  - тығыздық

                                    m(ер-ді) – ерітіндінің  массасы 
 

ерігіштік (S) – еріген заттың белгілі температурада  зат массасының 100 г. еріткіштен массасы, немесе зат массасының еріткіштің 1000 мл. көлеміне қатынасы. 

№8. тақырып. Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары

(4 сағат) 

С. Күкірт пен көмірдің 3 г. қоспасын жаққанда күкірт оксиді мен көміртек (IV) оксидінің 9г. қоспасы түзілді. Бастапқы қоспадағы күкірт пен көмір массаларын есепте.

Шешуі:

   x y 3-х 9-у

  S  +  O SO  С  +  О    СО

1моль 1моль        1моль 1моль

32г/моль       64г/моль       12г/моль 44г/моль 

                                  Пропорция  құрамыз:

                              1. х -------- у

                                 32у------64х

                                

2. екінші  пропорциядағы х-тің орнына 0,5у  қойып, пропорцияны шешеміз. 

      3-0,5у  ------------- 9-у

              12----------------44   бұдан

      44(3-0,5у)  = 12(9-у) 

         132-22у  = 108-12у

                10у  =  24

      у = 2,4

       х=0,5 2,4=1,2г

      m(S)=1,2г

      m(C)=3 - 1,2=1,8г 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды 

      Бұл бағдарлама химия ғылымына оқушылардың  қызығушылығын арттыруға, ойлау қабілетін дамытуға, олимпиада тапсырмаларын орындауға бағытталған.