Беймата және беймата жаймалары, оның түрлері, тігін өндірісінде қолданылуы

             Қазақстан Республикасының Білім  және Ғылым Министрлігі

 

 

 

 

 

 

                                                                                                       Кафедра: 

 

 

 

 

 

 

Курстық жұмыс

 

Тақырыбы: Беймата және беймата жаймалары, оның түрлері, тігін өндірісінде қолданылуы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                       Орындаған:

                                                                              Тобы:

                                                                     Тексерген:.

 

 

 

 

                                          Алматы 2009

1. Беймата материалдарының классификациясы.

 

Аяқ киім өндірісінде үлкен қызығушылық  тоқыма өнімдерінің жаңа түрі-беймата  материалдарына түседі.

Бұл материалдардың технологиясына: желімдік ,иіру, инетесімдік  және киіз өндірісі жатады. Беймата  материалдарының өндірісі үш негізгі  стадияға бөлінеді:

1. Талшық  қоспаларынан талшықтық жайғақ  қалыптастыру;

2. Талшықтарды  жалғау, байланыстыру;

          3. Бейматаны өңдеу және бояу.

 

1.2.Беймата материалдарын өндіру негізі.

Желімдеу әдісі.

Желімдеу  әдісінде мақта талшықтарының беймата  материалдарын қопсыту және түту-тазалау  агрегатында тазалау болып саналады. Бұл иіру кезіндегі сияқты. Орам тәрізді жайғақ кардты тарау машинасына түседі, кішкене өзгерген түрінде.  Бұл машинаның негізгі ерекшклігі таралған талшықтар барабанның торлы-конденсорға  түседі. Екі желдеткіштің көмегімен  ауа жіберіліп, талшықтар ілініседі  және жеткілікті дәрежеде берік талшық пайда болады.

Кейін талшықтық  жайғақ өңдеу ваннасына түседі, мұнда  желімдік сұйықтықпен сіңдіріледі, мысалы: синтетикалық латекспен (СКС-30, ДВХБ-70, Л4, Л7 және т.б). Кептіруден өткеннен соң, барабанды кептіруге түсіп, материал кебіледі. Осымен желімдеу процесі  аяқталады.

В-1007 материалы  талшықтар қоспасы негізінде 

                штапельді вискоздық талшық.....................40

                мақта..............................................................35

                жартылай жүндік қалдық.............................25

латекспен желімдеу жолымен СКС-30 (вулканизаторлармен) дайындалады.

Беймата материалдарының талшықтық құрамы әр түрлі ұзындықтағы қалдықтардың қоспасынан тұрады. Желімдеу вулканизациялануы  бұл материалға механикалық тұрақтылық береді. Кептіру 70-80˚С температурада  өтеді,ал вулканизация 15-20 мин 130-140˚С–де  өтеді. Агрегаттың жылдамдығы 3 м/мин.

Үздіксіз  және үзілісті байланыстар талшықтарды  желімдеу кезінде қолданылады. Үздіксіз байланысты ваннада мақта толығымен  батырылады, нәтижесінде комплексті материал алынады, берік және тығыз  құрылысымен ерекшеленеді. Бұл өте  бағалы болады.

Желімделген беймата материалдарын пигменттік бояу әдісімен бояйды, беріктігін жоғарлату  үшін аппреттейді, бетіне әрлеу үшін өрнектер салады. Беймата материалдарының  ассортиментін кеңейту және сыртқы түрін жақсарту тұрақты өрнектер салу болып табылады. Бұл үшін материалға аппреттегіш қосылады және өрнектеуші каландрде өрнектеу өтеді. Ол 180-200˚С температурадағы білікте, 10-12 м/мин  жылдамдықта болады. Есте сақтайтын  жайт, өрнектеу процесінде бейматалар беріктігін жоғалтады ( 25% дейін). Бұл  әдістерден басқа беймата материалдары термопластикалық таршықтар көмегімен  жабыстырылады. Бұл үшін термотұрақты талшық массасына ( мақта, штапелді, вискозды талшық немесе басқа ) кейбір термопластикалық талшықтар көлемін қосады. Бұл мақсатта: виньон, хлорлы, ацетатты талшықарды қолданады. ( өту температурасы және термопластикалық жағдайы 77,60-80 және 176˚C).

Термопластикалық  талшықтарды қолдануда бейім  материалдарын дайындау жолы қысқарады. Мақта кардты тарау машиналарынан  кейін ыстық барабанға түседі, онда термопластикалық талшықтар жұмсарып,мақтадағы талшықтардың массасын берік байланыстырады. Сонымен қатар талшықтарды желімдеу перфорленген, жеңіл еритін пленка болады ( материалдар, хеморал, верал, нетекс ).

  1-cурет. Беймата материалдарын дайындаудағы желімді әдістің сұлбасы:

1-жайғақ ; 2, 3-транспортерлі таспалар ; 4-сіңдіру  ваннасы ; 5-транспорттаушы біліктер ; 6-қысу біліктері ; 7-транспортерларды  жууға арналған құрылғы ; 8-қақпақ.

 

 

 

 

         1.3. Беймата материалдарын дайындаудың тоқып-тігу әдісі.

Беймата материалдары тоқып-тігу әдісімен жасалады, яғни талшықты жайғақ жіп немесе иірімжіппен  біріктіріледі. Мұндай материалдар  тарақты-тоқу агрегатында ( АЧВ-1 [16] )дайындалады. Ол 2-ші суретте көрсетілген. Бұл  агрегат ЧМ-450-2 тарау машинасынан, ПП-1 тарау  қалыптастырғыштан және ВП-180 тоқып - тігу машинасынан тұрады. Желімдеу әдісіндегідей барабанды  конденсорда талшықты жайғақ қалыптасады  да, одан кейін тарау қалыптастырғышқа келіп түседі.

Тоқып-тігу әдісінде бүтіндей мата өңдеу 75-80%-иірімдік процессі жүреді. Өндірістің толық  еңбек сиымдылығы 1000 м техникалық жаймамен салыстырғанда беймата материалдарының өндіру әдісі 4 есе аз болады, қарапайым мата өндірісіне қарағанда. Осымен қатар басты үнемдеу өндіріске дайындықтың тез қысқаруымен жүзеге асады. Техникалық жайма дайындағанда еңбек сиымдылығының үнемділігі 2 есе көп болады.

Мұндай  материалдар жеңіл боялуы арнайы өңдеуден өткен соң су жұқпайтын  және отқа төзімді қасиетке ие болады. Бұл группадағы материалдар қолғапқа арналған бойка ретінде қолданылады, ол мақта қоспасынан визкозды және капрон қоспаларынан дайындалады.

Жылытылған  мектептік аяқ киім іштігі мақта  маталық иірімжіптен жасалады.

  2-сурет. Беймата материалдарын тоқып тігу әдісімен АЧВ-1 құрылғысының сұлбасы:

1-тарау машинасы ; 2-жайғақ қабылдап алушы жоғарғы  транспортер ; 3, 4, 5-жайғақты қыртыстаушы  транспортерлар ; 6-нығыздаушы құрылғы  ; 7, 9-аралық транспортерлар ; 10-тоқып  тігу машинасының инелі бөлігі ; 11-сол машинаның тарақшасы ; 12- жайғақты тігу үшін арналған  жіптер ; 13-беймата материалы ; 14, 15-жіп беру механизмі.

 

 

 

 

 

 

         1.4. Беймата материалдарын дайындаудың инетесімді әдісі.

Бұл әдіс әр түрлі тұрмыстық және техникалық салаларға арналған бейматалық материал алуға мүмкіндік береді. Ол кейбір химиялық талшықтарының түрлерінің ( лавсан, хлорин және т.б )қасиеттеріне негізделген. Ол созуға бейім және термоөңдеу, талшықтың массасының отыруына, өзара  шатасып бірігуіне әкеледі. Инетесімді беймата материалдарды өңдеу  процесі үш этаптан тұрады [ 16, 20, 21 ]

1) Талшық  тарау және жайғақ қалыптастыру;

2) Инетесу  жолымен талшықтардың бірігуі;

3) Талшықты  жартылай фабрикаттың тармиялық  өңдеу әдісі.

Бұл процес 3-суретте бейнеленген. Талшықты масса  тарауға түседі, кейін жайғақ түрінде  ине тесуден өтеді. Инелер өзінің бет жағында кертулерден ( насечка ) тұрады. Олар негізінен бұрышқа  бағытталады, ол кертулердің көмегімен  талшықты жоғары-төмен қозғалғанда  ұстап алып отырады. Бұл жайғақтағы талшықтардың барлық массасы ілініп отыруына әкеледі. Осының нәтижесінде  жайғақтағы талшық массасы сол талшықтармен тігіліп отырады.                                                                                 

 

Кейінгі жартылай фабрикатты термиялық өңдеу нәтижесінде  талшықтардың отыруы байқалады, сонымен  бірге талшықтың ұзындығының  қысқаруы болады, яғни материал тығыздалып және берік болады.

Инетесімде  беймата материалдардың талшықтарының  байланысу дәрежесіпроцестің параметрлеріне байланысты : 1см -тағы тігістердің саны инетесімнің тереңдігі 19.7-29.7 мм, материал жұқалығы 21.6-5.8 мм. Термоөңдеудің температурасы қолданыстағы талшықтың түріне және материалдың қасиетіне байланысты. Әдетте термоөңдеу сулы ваннада 100˚С температурада өтеді. Сонымен бірге лавсан,мысал 50-75% кішірейтеді ұзындығы бойынша.

Инетесімдік беймата материалдарының қасиеті  оған каркас енгізуден аздап жақсарады. Каркас материалдың төмен жағына  немесе қабаттардың арасына орналасуы  мүмкін. Инетесу процесінде каркас зақымданбайды.

Инетесімдік әдісте беймата материалдарын дайындау боялған талшықтармен жұмыс істегенде  болады. Бұл процесті жеңілдетіп,екі  қабатты әр түрлі түстегі материалдар  алуға себеп болады.Бұл процесті жеңілдетіп, екі қабатты әртүрлі  түстегі материалдар алуға болады.

3-сурет. Беймата материалдарын  инетесімді әдіспен алудың сұлбасы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   1.5. Беймата материалдарын дайындаудың киіз алу әдісі.

          Киіз әртүрлі жүннің түрлерінен жасалады, кейде талшыққа мақта

талшықтары, жасанды және синтетикалық талшықтар, мысалы : вискоза және капрон қосылады. Капронды қосу киіздің үйкеліске  төзімділікке қарсылығын жоғарылатады. Қойдың жұмсақ жүні ( қысқа ұзындықтағы ), жуан және жартылай жуан зауыттық жүндер қолданылады.

         I-кесте. Киізді дайындауға арналған қоспалар, %

Қоспа компаненті	ұлтандық киіз	туфлилік киіз
Жүн (жуан) Жұқа меранос жүні Зауыттық жүні Жүн өндірісіндегі жүн  қалдықтары Өзіндік өндірістегі қалдықтар Вискозды штапельді талшық	42 - 8 23   15   2	- 50 - 25   10   15

 

    Дайындалған жүн түтуге барады, одан қоспа дайындалады. Тарау машинада жайғақта бірнеше қабат пайда болады.

    Киіздену үшін негізгі құрал плиталық машина болып табылады. Мақта негізі екі жағынан жайма қоспасымен жабылады және төменгі плитаға түседі. Осыдан мақта негізіне бу жіберіледі. Жеткілікті жылудан кейін машинаның жоғарғы плитасына жіберіледі, осы плитада құбылмалы қозғалыста болады.

Киіздер құбылысына қарай каркасты және каркассыз  болады. Каркасты талшықтың масса  қабатында сирек маталы каркас болады. Каркастық киіздер үлкен беріктігімен ерекшеленеді. Сыртқы түрі бойынша  оларды техникалық шұға маталарынан  ажырату қиын болады.

Киіз  өгдірілуде кептіріледі, шлифталады, престеледі, онда материалдың жеткілікті тығыздығына  жетеді.

Фабрикада киіз аяқ киім жасау үшін қолданылады, ұзындығы 150см-ден аз емес, жіңішкелігі 110-120 см және деталь түрінде болуы керек.

                                               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     2. Беймата текстиль материалдарының құрылысы.

Беймата текстиль материалдарының құрылысы мен құрамы әртүрлі көрсеткіштермен  мінезделеді. Қазіргі уақытқа дейін  әлі осы материалдарды жеткілікті түсіндіретін материалдар жасалып  шығарылады.

Материалдарды сынаққа дайындау кезіндегі желімдеуші заттардың гигроскопия қасиеті  аз екенін есте сақтау керек, бұл олардың  тепе-теңдік жағдайын кешіктіреді.

Желімдеуші  беймата материалдарын дайындау кезінде оларды ауа ылғалдылығы 65 5% және температура 20 5% болуын қадағалау керек. Материалдардың ылғалдылық тепе-теңдігі талшықтың табиғаты мен желімдеуге байланысты.

Беймата материалдарының қалыңдығы 1м салмағымен мінезделеді, ал қалыңдық өлшеуішімен өлшегенде материалдардың жұмсақтығы және қопсытылуы белгілі бір дәрежеде кедергі келтіреді. Ал шұғаларға басқа әдіс қолданылады. Көлемді салмақ г*с/см -қа.

Материалдардың  құрылысын мінездеу үшін технологиялық  процестердің дайындалуының бірнеше  параметрлерін көрсетеді. 55 мм-гі шалу саны ( тоқу тігу үшін ), 1см -тағы шаншу саны және шаншу тереңдігі ( инетесімді ). Тоқу тігуге арналған беймата матнриалдарда өрімнің түрі көрсетілген.

Механикалық құрылымға беріктік, тігінен және көлденең бағыттағы созылуының шұғадағы беріктік шекарасы кг*с/см -мен анықталады. Жууға қарсы тұруы ТИ-1 құралында анықталады. Жылытылған мектеп аяқ-киімдерінде беймата байка қолданылады. Ол мақтадан мақтаны иіру арқылы тігу жолымен дайындалады. II-кестеде байкамен салыстырғандағы астарлардың көрсеткіштері жазылған.

Беймата байкаларының жоғары құрылымы көрсетілген. Беймата материалдары өте үлкен  созылымдылығымен ерекшеленеді, яғни форматұрақтылығымен.

II-кесте.  Тоқыма астар аяқ киім материалдарының  салыстырмалы құрылымы.

Көрсеткіштері	Беймата байка	Байка арт.519
Салмақ 1м ,г................. 50мм-гі шалу саны, бағыты: Тігінен............................ Көлденеңінен................ Беріктік,кгс,бағыты: Тігінен........................... Көлденеңінен................ Үзілу кезіндегі ұзару,%бағыты: Тігінен........................... Көлденеңінен............... Үйкеліске тұрақтылығы,цикл саны...............................	320                       40                   21                     65                   32                       45                   53                     6679	428                        -                    -       47-ден төмен емес           »        »27                      23                  26                     3900