Энтеровирус-71

 

Энтеровирус-71 (ағылш. Enterovіrus-71, EV71) — жұқпалы вирус, әсіресе, балаларды баудай түсіріп, күн сайын өршіп бара жатыр. Enterovіrus-71 (EV71) инфекциясы Қытайдыңорталық Аньхуэй провинциясындағы Фуян қаласынан басталған екен. Тіркелген бес мыңға жуық науқастың көп ұзамай 22-сі көз жұмған. Қауіпті ауру 1998 жылы Гонконг аумағында тіркелген болатын. Ол кезде 129106 бала ауырып, оның 78-і қайтыс болған.

Белгілері мен қасиеттері

Энтеровирустар табиғатта кеңінен  таралған, сондықтан одан бойды аулақ  ұстау мүмкін емес. Инфекцияға қарсы вакцина жоқ. Вирус бірнеше жылдан кейін, адамдардың иммунитеті жойыла бастаған кезде қайталап соғып отырады. кездегі анықталған адам денсаулығы үшін патогендік болып саналатын стеретиптердің түрлері 80-нен астам, алдағы уақыттарда бұдан да көп болуы мүмкін.

Enterovіrus-71 оңайлықпен залалсыздандырылмайды.  Полиовирустар көкөністерде, сүт  өнімдерінде 37 градус жылылықта  3-4 айға дейін сақталады. Энтеровирус  инфекциясын тағамдар арқылы, үй  мүліктері арқылы вирусты жұқтырған ауру адамдар таратады. Қан арқылы энеровирустар адамды сал ауруына, энцефалиттік және асептикалық менингитке шалдықтыруы мүмкін. Сондай-ақ плевралгиялық, экзантема, перикардит, миокардит, безгек ауруларын қоздырады. Вирусты жұқтырған адамның алдымен екі бетінде, еріндерінде, тілінде, тамағында ақшыл-қоңыр теңбілдер пайда болады. Екі-үш күн өткеннен кейін теңбіл адамның аяқ-қолдарына, алақанына жайылады. Әдетте дене ыстығы көтеріледі. Инфекция, әсіресе, 6-7 жасқа дейінгі балаларға тез жұғады.

Таралуы

EV71 инфекциясымен ауырғандардың саны қазір 25 мыңға, ал қайтыс болғандардың саны 34-ке жеткен. Жұқпалы вирус, әсіресе, балаларды баудай түсіріп, күн сайын өршіп бара жатыр. Моңғолияның Денсаулық сақтау министрлігі 100 адамның энтеровирустық инфекцияны жұқтырғанын мәлімдеді

 

Энтеровирусты инфекциялардың қоздырғыштары 
 
Жедел ішек аурулары жедел респираторла аурулардан кейін 2-орын алады. ЖІА жылына 3 млрд адам ауырып, оның 5 млн өледі. ДСҰ бойынша жылына 68,4-275 млн адам тіркеледі- балалар мен ересектер арасында.  
 
ЖІА таралуының негізгі 3 себебі:

1. нашар санитарлық-гигиеналық жағдай (судың нашар болуы, канализацияның болмауы, тұрғылықты жерлердің нашар тазалануы).

 

2. көптеген ЖІА қарсы вакцинаның болмауы

 

 

3. ЖІА қоздырғыштарының көптеген түрлерінің болуы. ЖІА 60% вирустар құрайды.

 
20 ғасырдың басында белгісіз  вирустар ашыла бастады (ротавирустар, астровирустар, калицивирустар және  Норволк вирусы) және олардың этиологиясы анықтала бастады. 
Көбінесе бактериальды емес диареяны – ротавирустар мен калицивирустар тудырады. ЖІА тудыратын вирустар 11 тұқымдастыққа 200 жуық түрлері бар: Picornoviridae, Togaviridae, Caliciviridae, Reoviridae, Hepadnaviridae, Flaviviridae, Coronaviridae, Adenoviridae, Paramyxoviridae, Orthomyxoviridae, Parvoviridae.  
 
Энтеровирустар 
 
Олардың негізгі көрінісі:

1. көлемі 22-30 нм
2. геномы- 1-жіпшелі фрагменттелмеген позитивті РНҚ
3. суперкапсиді жоқ
4. симетрия типі – куб тәрізді, капсомер саны – 60
5. эфирге тұрақты
6. Мg және Са иондары блғанда термостабильді
7. қышқыл, сілті және өтке тұрақты
8. торша дақылында көбейеді
9. қоршаған ортада тұрақты

 
 
Вирусты аурулардың эпидемиологиялық ерекшеліктері:

1. маусымдылық тән
2. фекольді-оральді жолмен беріледі
3. вирус ішектен, мұрын қуысынан, ликвордан, қаннан бөлінеді
4. ағын суларды кездеседі
5. сау адамдар арасында тасымалдаушылық жиі кездеседі

 
 
Enterovirus туысына Picornoviridae тұқымдастығына  жатады. Полимиелит вирусының геномы 1 жіпшелі фрагменттелмеген РНҚ  құрамды, 7,5-8 млн нуклеотидтерден  тұрады, молекулалық массасы 2,5 МД. Вирус пішін сфера тәрізді. Симметрия типі – куб тәрізді. Вирион капсиді – 4 ақуыздан түзілген, олардың үшеуі VP1, VP2, VP3- сыртқы капсид, VP4 – ішкі капсидті түзеді, сондықтан олар сыртынан көрінбейді. Қабықтағы ақуыздардың ролі- клетка иесінің рецепторын тану, вирионның оған жабысуы және вирионның клетка ішіне РНҚ –ны босатуы.  
 
Вирустың негізгі қасиеті сал (паралич) тудырады, ол қабықшадағы 1 ақуызбен байланысты.  
 
Вирустар антигендік көрінісі бойынша 3 типке бөлінеді: І, ІІ, ІІІ. Адамға ең қауіптісі І типтегі поливирус. ІІІ типтегі көп эпидемия тудыра алмайды. ІІ типі көбінесе инфекцияның латентті формасын тудырады. 
 
 
Вирустың клетка ішінде көбеюі және стадиялары:

1. вирустардың адсорбциясы
2. торшаға енуі, капсидтің бұзылуы және геномнан РНҚ-ның бөлінуімен

 
Полимиелит сөзін аударғанда мидағы сұр заттың қабынуы (грек polios-сұр, myelitis- жұлын миының қабынуы). Олар жұлын миындағы сұр заттағы қозғалғыш клеткаларды зақымдайды.  
 

 

 

 

Эпидемиологиясы 
 
Инфекция көзі тек қана адам. Негізгі берілу жолы – фекольді-оральды. Инкубациялық кезең соңында (соңғы 3-7 күн) кейде 40 күннен бірнеше айға дейін көптеген мөлшерде бөлінділер бөлінеді.  

ЖМС полиморфты-ядролық  лейкоциттердің басым болуы кез  келген қабыну құбылысы кезінде дамитын  процеске және ерте экссудативті кезеңдегі  осы клеткалардың миграциялық белсенділігіне байланысты. Ликвордағы белок мөлшері 54% науқастарда 1,0 – 1,3 г/л дейін жоғарлады. Науқас ауруханаға келіп түскен кейін, 7-8 күні - ликвор қалыпты жағдайға дейін тазарды.

Салыстырмалы  диагностика кезінде пайда болған қиындықтар ЖМС қайта зерттеу барысында шешілді. Сонымен қатар науқастарға бактериологиялық және серологиялық  зерттеулер жүргізілді, ал ол менингококкты инфекциямен салыстырмалы диагностика жүргізуде көмектесіп, қойылған диагнозды негіздеуге көмектесті.

Аурудың алғашқы күндері 10х10⁹ /л - 21х10⁹ /л мөлшеріндегі лимфоцитоз сипаттағы лейкоцитоз анықталды. 12 науқаста нейтофилді лейкоцитоз (кей жағдайда жас клеткаларға дейін) және эритроцитардың тұну жылдамдығының (ЭТЖ) – 35 – 45 мм/сағ. дейін жоғарлауы анықталды.

Вирустарды  бөліп алу және оларды типтендіру көптеген техникалық қиындықтар тудыратындықтан, қазіргі кезде вирусологиялық зерттеу  қортындылары ерте диагноз қоюға  көп септігін тигізбейді. Нәжістен вирустың бөлінуі антидене титрінің жоғарлауын анықтау үшін жасалатын  серологиялық - қанның қос сары суды зерттеу әдісінің нәтижесінсіз диагностикада аса маңызды орын алмайды. Сонымен қатар, вирусологиялық зертеудің оң және теріс қортындысы клиникалық көрініспен қатар қаралып негізгі шешімге әсер етуі керек.

Айқын диагностика жүргізілу үшін клиникалық көрініс пен эпидемилогиялық  жағдай қатар қаралуы керек. Науқас балалардың 83%-да жедел респираторлы вирусты инфекциямен және серозды  менингитпен сырқаттанған балалармен қарым-қатынаста болғандығы, ал 14% жағдайда сырқаттың су жолымен жұққандығы (жабық және ашық су қоймалары, құдықтар) анықталды.

Вирустарды бөліп алу және оларды типтендіру көптеген техникалық қиындықтар тудыратындықтан, қазіргі кезде  вирусологиялық зерттеу қортындылары ерте диагноз қоюға көп септігін тигізбейді. Нәжістен вирустың бөлінуі антидене титрінің жоғарлауын анықтау үшін жасалатын  серологиялық - қанның қос сары суды зерттеу әдісінің нәтижесінсіз диагностикада аса маңызды орын алмайды. Сонымен қатар, вирусологиялық зертеудің оң және теріс қортындысы клиникалық көрініспен қатар қаралып негізгі шешімге әсер етуі керек.

Айқын диагностика жүргізілу үшін клиникалық көрініс пен эпидемилогиялық  жағдай қатар қаралуы керек. Науқас балалардың 83%-да жедел респираторлы вирусты инфекциямен және серозды  менингитпен сырқаттанған балалармен қарым-қатынаста болғандығы, ал 14% жағдайда сырқаттың су жолымен жұққандығы (жабық және ашық су қоймалары, құдықтар) анықталды.

Энтеровирусты инфекцияға қарсы этиотропты емнің жоқтығы ем қолдануды қиындатады. Аурудың алғашқы күндері ауруханаға түскен кей науқастарға антибиотик тағайындалды (пенициллин), ол қайта жұлын сұйықтығын зерттеу қортындысына байланысты емнен алынды. Менингиттерді емдеу - стандартқа сәйкес: дезинтоксикация,  дегидратация емдерін қамтиды, яғни магний сульфат, лазикс, диакарб және 10-15% маннитол дәрілерінің жасына сай дозасымен жүргізілді. Тырыспаға қарсы финлепсин, седуксен, карбамезипин, ал ми қан айналысының өзгерісіне қарсы – кавинтон, актовегин, цинарезин тағайындалды. Комплексті терапия құрамына антигистаминді дәрілер, В - витамин тобы кірді.

 
Патогенезі және клиникасы: 
 
Полимиелит вирусының кіру қақпасы – жұтқыншақтың кілегейлі қабаты, асқазан және ішек. Сол жерлерде дами бастайды, сондықтан оларды бірнеше күннің ішінде жұтқыншақ сұйықтығы және бөлінділерден анықтауға болады. Эпителиальді клеткада дамыған соң вирус лимфа түйіндеріне одан қанға өтеді- соңғы 2 сатысында симптомсыз өтеді. 
 
4 негізгі клиникалық формасы бар:

1. абортивті
2. паралитикалық емес (менингиальді)- серозды менингит
3. паралитикалық
4. иннапарантты (жасырын)

Аурудан кейін тұрақты иммунитет сақталады. 

Энтеровирусты инфекцияға қарсы этиотропты емнің жоқтығы ем қолдануды қиындатады. Аурудың алғашқы күндері ауруханаға түскен кей науқастарға антибиотик тағайындалды (пенициллин), ол қайта  жұлын сұйықтығын зерттеу қортындысына байланысты емнен алынды. Менингиттерді емдеу - стандартқа сәйкес: дезинтоксикация,  дегидратация емдерін қамтиды, яғни магний сульфат, лазикс, диакарб және 10-15% маннитол дәрілерінің жасына сай дозасымен жүргізілді. Тырыспаға қарсы финлепсин, седуксен, карбамезипин, ал ми қан айналысының өзгерісіне қарсы – кавинтон, актовегин, цинарезин тағайындалды. Комплексті терапия құрамына антигистаминді дәрілер, В - витамин тобы кірді.

ЖМС полиморфты-ядролық лейкоциттердің басым болуы кез келген қабыну құбылысы кезінде дамитын процеске және ерте экссудативті кезеңдегі осы клеткалардың миграциялық белсенділігіне байланысты. Ликвордағы белок мөлшері 54% науқастарда 1,0 – 1,3 г/л дейін жоғарлады. Науқас ауруханаға келіп түскен кейін, 7-8 күні - ликвор қалыпты жағдайға дейін тазарды.

Салыстырмалы диагностика кезінде  пайда болған қиындықтар ЖМС қайта  зерттеу барысында шешілді. Сонымен  қатар науқастарға бактериологиялық және серологиялық  зерттеулер жүргізілді, ал ол менингококкты инфекциямен салыстырмалы диагностика жүргізуде көмектесіп, қойылған диагнозды негіздеуге көмектесті.

Аурудың алғашқы күндері 10х10⁹ /л - 21х10⁹ /л мөлшеріндегі лимфоцитоз сипаттағы лейкоцитоз анықталды. 12 науқаста нейтофилді лейкоцитоз (кей жағдайда жас клеткаларға дейін) және эритроцитардың тұну жылдамдығының (ЭТЖ) – 35 – 45 мм/сағ. дейін жоғарлауы анықталды.

 
Емдеуі: 
 
Паралитикалық сатысында ортопедиялық режимді сақтау керек. Негізгі маңыздысы гимнастика жасау. Арнайы емі жоқ. 
 
Арнайы алдын-алу:

1. Формалинмен инактивацияланған вакцина Дж. Солке
2. Тірі вакцина А. Себин – аттенуирленген поливирустың І, ІІ, ІІІ типінен жасалынған.

 
 

 

 

Қортынды:

• дәрігерлер арасында диагностика сұрақтары бойынша әліде білімнің жетіспеушілігінің барлығын көрсетті;
• Аурудың этиологиясы және жылдың маусымы арасында байланыс барлығы анықталды, яғни энтеровирусты менингиттердің жиі кездесуі көктем-жаз уақыты, ең жоғарғы көтерілуі шілде-тамыз айларында болады.
• мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларда энтеровирусты инфекция (72%) жекеленген менингит түрінде жүреді.
• менингеалды белгілер 97% науқастарда анықталып, негізінен желке бұлшық етінің қатаюы, Керниг және Брудзинский белгілерімен сипатталды.
• Энтеровирусты серозды менингиттердің бағаналық клиникалық көрінісі дене қызуының 38,5-39С-қа дейін (73%) көтерілумен, айқын бас ауру сезімімен (76,8%), қайталап құсумен (84%) сипатталды
• Негізгі клиникалық көріністер орта есеппен 2-4 күн (61%) сақталды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

 

1. Әміреев С.Ә, Темірбеков Ж.Т. Эпидемиология. Т.1.  Жалпы эпидемиология. – Алматы: Ғылым,    2000.-551 с.

2. Дүйсенбаева А.Қ. «Жұқпалы аурулар» - Алматы, 2009ж.

3. Жалпы дезинфекция негіздері. Оқу-әдістемелік құрал. Қ.Н.Нәбенов. 2006ж.

4. Насухин Ш..Б. «Жұқпалы аурулар эпидемиологиясы» - Ақтөбе, 2006ж.

5. Әміреев С.Ә., А.Жаханов, Құдайбергенұлы Қ. Медициналық паразитология Алматы: «Кітап» баспасы, 2005.- 422 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 ЖОСПАР

 

 

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Энтеровирутар туралы түсінік.

2. Белгілері мен қасиеттері, таралуы

3. Энтеровирусты инфекциялардың қоздырғыштары
4. Вирустың клетка ішінде көбеюі және стадиялары: 
   Эпидемиологиясы
5. Патогенезі және клиникасы
6. Емдеуі
7. Арнайы алдын-

ІІІ Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі