«Алтай» шаруа қожалығының ауданын анықтау

                                                   Р = а + һ * ½                                                (1)

мұндағы: Р – үшбұрыштың ауданы,

                 а - үшбұрыштың табаны,

                 һ - үшбұрыштың биіктігі.

                                   Р_трап = (а_трап + в_трап)/2 * һ_трап                                (2)

мұндағы: Р - трапецияның  ауданы,

                 а - трапецияның төбесі,

                 в - трапецияның табаны,

                 һ - трапецияның биіктігі.

                                               Р_палет = d * һ_палет                                          (3)

мұндағы: Р - палеткамен есептелген аудан,

                d - измерительден алынған есеп.

                 һ - палеткадағы сызықтардың арақашықтығы.

6.1 Ауданды Савич тісілімен есептеу ведомосі

Квадрат	Бос емес аудан,га		Бос аудан,га		Толық аудан,га		Түзету (бос емес аудан)		Түзету(бос аудан)		Бос емес аудан, га		Бос аудан, га		Толық аудан,га
1	2	3		4		5		6		7		8		9
1	3,75	96,55		100,3		0,05		0,35		3,8		96,2		100
2	6,4	94		100,4		0,16		0,56		6,56		93,44		100
3	9,5	90,6		100,1		0,2		0,12		9,52		90,48		100
4	6	94,9		100,9		-0,2		0,48		5,58		94,2		100
5	60,55	39,47		100,02		-0,49		-0,47		60,06		39,94		100
6	38,05	62,7		100,75		0,1		0,85		38,15		61,85		100
7	78,75	21,23		99,98		-0,05		-0,07		78,7		21,3		100
8	30,4	69,62		100,02		0,2		0,22		30,6		69,4		100
9	0,6	99,45		100,05		-0,1		0,4		0,5		99,5		100
10	85	15,6		100,06		0,2		1,12		85,02		14,98		100
11	100	-		100		-		-		100		-		100
12	100	-		100		-		-		100		-		100
13	80	20,1		100,1		-0,7		-0,6		79,3		20,7		100
14	2	97,95		99,95		0,7		0,65		2,7		97,3		100
15	12,69	87,31		100		-0,7		-0,7		11,99		88,01		100
16	19,1	80,99		100,09		1,1		1,19		20,2		79,8		100
17	22,8	77,22		100,02		-0,72		-0,7		22,08		77,92		100
∑	655,59	1047,69		1702,74		-0,25		3,4		654,76		1045,24		1700

 

 

                       7 Ауданды секциялар бойынша есептеу

 

Келген жердің ауданын  дәлірек анықтау үшін және қателіктер табылған жағдайда оны түзету оңай болу үшін ауданды секцияларға бөліп анықтайды.

Аудан бірнеше секцияларға  бөлінуі керек және секциялардың шекарасы жолдар, өзендер немесе контурлардың шекарасымен өтуі шарт. Секциялардың ауданы бір- біріне шамалас болуы  да қарастырылады. Мұнда «Бұлғын» шаруа  қожалығының жер аумағы үш секцияға бөлінген және секциялардың ауданы бір- бірімен шамалас. Секциялардың шекарасы жол арқылы жүргізілген.

Секция №	Секция ауданы	Түзету	Нақты аудан
1	568,51	-0,09	568,42
2	475,86	-0,1	475,76
∑	1044,32	-0,19	1044,13

 

 

 

 

                        

.

8 Контурлар ауданын есептеу

 

Контурлар ауданын есептеу  үшін де контурлар калькасы пайдаланылады . Палетка және курвиметрдің көмегі арқылы барлық контурдың ауданы анықталады және нөмірленеді. Сонымен қатар кесте толтыру кезінде әрбір секция үшін жіберілетін қателік мына формуламен есептеледі:

                                                        f_жіб = + 0,05*М/10000*√ Р                       (1)                                           

мұндағы: Р – секция ауданы, га

Егер қателік жіберілетін  қателіктен аспаса, ол контурларға  таратылып жазылып шығады. Мысалы: бірінші секцияның жіберілген қателігі:

568,42 – 568,51 = -0,09

Ал жіберілетін қателік  мынаған тең:

f_жіб = + 0,05*25000/10000*√ 568,42 = 2,98

 

Бұдан мынандай нәтиже шығады: жіберілген қателік жіберілетін  қателік ішінде жатыр, яғни жіберілген қателік төрт контурға бөлініп таратылып  жазылады. Осы тәсілмен қалған екі  секцияның да жіберілетін қателіктері  есептеледі.

екінші секция үшін:

f_жіб = + 0,05*25000/10000*√ 475,88 = 2,72

 

 

 

Контур №	Атауы	Есептелген аудан	Қиыспаушылық	Байланыстырылған аудан	Кірме контур	Алқап аудан
			Секция 1
1	Егістік	96,75	-0,01	96,74		96,74
1а	Егістік	57,8	-0,01	57,79		57,79
2	Бұталанған жайылым	113,91	-0,02	113,89		113,89
2а	Бұталанған жайылым	112,62	-0,02	112,60		112,60
2ә	Бұталанған жайылым	110,63	-0,01	110,62		110,62
2б	Бұталанған жайылым	23,21	-0,01	23,20		23,20
3	Жайылым	52,51	-0,01	52,50		52,50
		568,42	-0,09	568,51

Секция 2

4	Бұталанған жайылым	95,17	-0,01	95,16		95,16
5	Бұталанған жайылым	61,62	-0,01	61,61		61,61
5а	Бұталанған жайылым	50,11	-0,01	50,10		50,10
5ә	Бұталанған жайылым	46,23	-0,01	46,22		46,22
6	Бұталар	109,27	-0,02	109,26		109,26
6а	Бұталар	42,02	-0,01	42,01		42,01
6ә	Бұталар	31,95	-0,01	31,94		31,94
6б	Бұталар	27,68	-0,01	27,67		27,67
7	Егістік	9,52	-0,01	9,51		9,51
		475,86	-0,1	475,76

                                

9  ЖЕР ЭКСПЛИКАЦИЯСЫ

 

Жер экспликациясы контурлар  ауданын есептеу нәтижелеріне қарап  жасалады. «Бұлғын» шаруа қожалығына кіріп тұрған контурлардың барлығының ауданы 6 - кестеге енгізіледі.

Кесте 6 – Жер экспликациясының ведомосі

Барлық жерлер	Олардың ішінен
	А/ш алқаптарының барлығы	Соның ішінде				Бас қа лар	Соның ішінде
		Егістік	Бұталанған жайылым	Ша бын дық	Жа йы лым		Жол дар	Бұ лақтар	Бұ та лар	Құ ры лыс	Ор ман жо лақ та ры
1043,12	1041,00	164,07	642,8		23,21		1,63	0,97	210,92	0,52

 

               

10   ЖОБАНЫ ЖЕРГІЛІКТІ ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ

 

Жобаны  жергілікті  жерге  орналастыру  үшін жергілікті  жердің  жазық  бұрыштары  мен  байланыс  бұрыштарын  анықталады. Жазық  бұрыштар  мен  байланыс  бұрыштарды  есептеу  үшін  кері  геодезиялық  есептеулер жүргізіледі. Кері  геодезиялық  есептерді  шешу  үшін  жобаланатын  жердің 

координата өсімшелері, бағыты, румб, дирекциондық бұрышы, жазық арақашықтық, ішкі бұрыш, байланыс бұрышы есептеледі. Есептеулер мына формулалар арқылы шешіледі:

                         ∆Х = Х_і+1 – Х_і                                                                   (10)

                         ∆У = У_і+1 – У_і                                                                   (11)

                         r = arctg ∆У/∆Х                                                                (12)

                         α = r             (СШ)                                                         (12.1)

                         α = 180 – r   (ОШ)                                                         (12.2)

                         α = 180 + r    (ОБ)                                                         (12.3)

                         α = 360 – r    (СБ)                                                         (12.4)          

Жұмыстық сызбада жобаны жергілікті жерде орналастыру үшін  қажетті берілгендер көрсетіледі. Жұмыстық сызбада екі түс қолданылады: қара және қызыл. Қара түспен баяғыдан бар шекаралар, оларға байланысты геодезиялық  берілгендер және ситуациялық элементтер сызылады. Қызыл түспен жобаланатын  шекаралар, байланыс жүрістері, бақылау  өлшемдері, триангуляция пунктерінің бағыттары және оларға қатысты геодезиялық берілгендер сызылады. (сурет 4).

Есептеулер 7- кестеге енгізіледі.    

№	Координаталар		Координаталар өсімшесі		Бағы ты	Румб r	Дирекцион дық бұрышα	Жазық арақашық тық	Ішкі              бұ рыш, β	Байла ныс бұрышы γ
	Х	У	∆Х	∆У
1	1875	5425							100
			-25	-350	СШ	38	38	712,6096
2	1850	5075							190
			-700	-475	СШ	28	28	1481,659
3	1150	4600							113
			-475	-1275	ОШ	86	94	1002,809
4	675	3325							138
			200	-1150	ОШ	44	136	1732,772
5	875	2175							87
			-50	-900	ОБ	49	229	2828,234
6	825	1275							92
			2425	-425	СБ	42	318	1743,067
7	3250	850							148
			50	200	СБ	10	350	2617,25
8	3300	1050							69
			-100	1475	ОБ	7	187	2828,234
9	3200	2525							137

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Жүргізілген  курстық  жұмыста  аудан  өлшеудің  әр  түрлі  тәсілдері  қолданылды. Соның  ішінде аналитикалық тәсіл, графикалық тәсіл, Савич  тәсілі. Аудан секциялар  бойынша анықталды және контурлар  ауданы да анықталды. Әрбір жұмыс  үшін аудан анықтаудың сұлбасы сызылып  отырды.  Топографиялық план мен  жұмыстық сызба және контурлар калькасы сызылды.

  «Шығыс»  шаруа  қожалығының  жалпы  ауданы есептеу нәтижелері бойынша 581,67 гектар жерді алып жатыр. Оның ішінде жайылым 388,1 гектар, шабындық 148,56 гектар, бұталар 25,6 гектар, өзен 6,9 гектар жерді алып жатса, ал жолдар 6,65 гектар жерді алып жатыр.

Аналитикалық  тәсіл арқылы анықталған аудан, магистральдің  арғы жағында жатқан аудан, Савич  тәсілі арқылы есептелген  аудан, секциялар  бойынша есептелген аудан, контурлар  бойынша есептелген аудан және  кері  геодезиялық  есептерді  есептеу  ведомостері  толтырылды.

Берілген  жер  көлемін  аудан  есептеудің  әр  түрлі  тәсілдерімен  есептегенде, барлық  есептеп  шыққан  аудандардың  мәні  аналитикалық  тәсілмен  есептелген  ауданның  мәніне  сәйкес  келді.

Курстық  жұмысты  жасау  барысында, аудан  есептеудің  бірнеше  тәсілін  толық  меңгеріліп, есептеу  ведомостерін  толтыру үйренілді. Лекция  мен  практика  сабақтарынан  алған  білімдер жетілдіріліп, курстық  жұмысты  орындау  барысында  толық  меңгерілді.

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Қалыбеков  Т.Қ.  Геодезия  мен  топография  негіздері:  Жоғары  оқу  орындарының   студенттеріне  арналған  оқу   құралы. – Алматы : Ана  тілі, 1993         

2. Федоров В.И., Шилов П.И.  Инженерная  геодезия.  М: Недра, 1982 – 357 б.

3. Маслов А.В., Юнусов А.Г., Горохов Г.И.  Геодезические   работы  при  землеустройстве.  М: Недра, 1990 – 215с.

4. Нұрпейісова М.Б. Геодезия. – Алматы, 1993

5. Симонин С.Н. Инженерно-топографическое  черчение и наглядное изображение.  – М: Недра, 1969

6. Интернет және кітапхананың электронды ақпараттар көзі