Бөлім мәтінен кейін мынаны қосу керек

     Дін тұрғысынан бүгін Еуропаның келбеті  өзгеруде, кейде тіпті христиандықтан кейінгі Еуропа деп жатады. Қазіргі  кезде христиандық құндылықтар  өз мәнін жоя бастаған сияқты. 
2006 жылы Қазақстан Республикасы Парламент делегациясының құрамында Бельгия Корольдігіне ресми сапармен барғанымызда, біз үшін өте ыңғайсыз жағдайдың үстінен шықтық. Бағдарламаға сәйкес бізді Антверпен қаласының губернаторы қабылдады. Қабылдаудан кейін ғимараттың бір шетінде салтанатты шара өтіп жатқанын байқадық: музыка, ду қол шапалақ. Барсақ, екі жігіт некелесіп, достары, туыстары оларды құттықтап жатыр екен. Жындыханада болғандай әсер алып сыртқа шықтық. Келесі кездесуіміз қаланың священнигімен еді. Ол бізді күтіп отыр екен. Алғашқы сауалымыз діннің біржынысты некеге ұстанымы болды. Священник «Біздің қоғам азды, Жаратушы біреумізді ер, екіншімізді әйел етіп, жұптасып, отбасын құрып, ұрпақ өсіруге бұйырды. Біз болсақ, біржынысты некені заңдастырып, Жаратушыға, табиғатқа қарсы іс жасап жатырмыз» деді. «Сіздер» деп сөзін жалғастырды ол: «депутат екенсіздер, біржынысты некені қолдайтын заң қабылдамаңыздар. Естеріңізде болсын, сіздер құрметтеп қарсы алып, қонақ қылып жүрген біздің лауазымды адамдар, депутаттар, министрлер, басқалардың да бірқатары біржыныстық некеде тұрады. Сіздер оны білмейтін де шығарсыздар».

     Демократия  дегеннің екінші жағы да бар. Еркіндік әкесінің қызына үйленуіне, баласын  анасына үйленуіне, еркек пен  еркек, әйел мен әйел некелесуге, денем өзімдікі деп, оны сатып жезөкше болып, табыс табуға жағдай туғызып отыр. Еуропада балалардың 30 пайызы некеге тұрмағандардан туады. АҚШ-та балалардың тек 50 пайызының не әкесі, не анасы ғана бар, жалғызбастылар көбеюде.

     Әрине, Еуропада шынайы христиандық бар, тақуа, құлықты, діндар азаматтар да көп. Сондықтан христиан дініне деген салқындыққа, бұл рухани дағдарысқа үлкен алаңдаушылық білдіріп, адамгершіліктің қазығын Еуропа діннен іздеуде. Еуропа мемлекеттері барлық діни топтар мен ынтымақтасуға ықыласты, бірақ барлығына бірдей бейімді емес, діндерге үлкен таңдау, талғампаздық танытады. Қоғамның іргелі тарихи құндылықтары, мәдениетімен үйлесетін діни бірлестіктер мен жарасымды қарым-қатынас орнату басты мақсатқа айналса, басқаларға тек төзімділік қана танытады, кейде қысым да жасайды.

     Еуроодақ  елдеріндегі мемлекеттер шартты түрде зайырлы және ресми діні бар мемлекет деп бөлінеді. Еуропа және қазақстандық ғалымдар діндердің  құқық мәртебесін пирамидаға теңеп жатады.

     1. Пирамиданың төбесінде сол ресми дінді мемлекеттер тұр: олар – Ұлыбритания, Дания, Норвегия, Греция, Болгария сияқты мемлекеттер, олардың шіркеулерін, дәстүрлі діндерін мемлекет толық қаржыландырады. 
Нақтырақ мағлұмат алу үшін Норвегиядағы діни сенім жағдайына тоқталайық. Норвегияда дін мен мемлекет бөлінбеген. Ресми діні – евангелистік-лютерандық шіркеу. Норвегиялықтар өз дінін жарнамалауға әуес емес, діни шараларға қатысуға аса белсенділік танытпайды. Ресми дінді ел халқының 88 пайызы қолдайды, балалардың 75,7 пайызы шіркеуде шоқындырылады. Халқының 6,2 пайызы қай дінге де бейжай қарайды, олар атеист те емес. Елде жүз мыңға жуық мұсылмандар бар. Норвегия королі – шіркеудің де басшысы. Шіркеуді қаржылай қолдауға дін ахуалына жауапты мәдениет және шіркеу істері жөніндегі министрлік бар. Епископтар мен священниктерді осы министрлік тағайындайды. Парламент депутаттарының басым көпшілігі де – евангелистік-лютерандық діндегілер. Мектептерде де заң бойынша «Христиандық діндер және дүниетаным» пәні міндетті түрде жүргізіледі, сабаққа оқушылардың қатысуы талап етіледі. Бұл пәннің енгізілуі туралы қоғамда пікір әртүрлі: қолдаушылар да, қарсыластар да бар. Бірақ «Білім туралы» Заң христиандық, басқа әлемдік діндер, өмір философиясы туралы жастардың білуін талап етеді. Христиандық – Батыс өркениетінің мәдени мұрасы ретінде жоғары бағаланады.

     2. Ал Германия, Франция, Испания,  Австрия, Италия сияқты зайырлы елдер пирамиданың бел ортасында, дәстүрлі діндерін қолдау үшін әртүрлі конфессияларды қатал түрде жіктеп саралайды, артықшылықтар христиан шіркеуіне берілген. Германия, Румыния, Бельгия, Чехияда оның қызметі қаржыландырылады. Бельгия мен Германияда мектептерде діни тәрбие беріледі. Италия, Бельгия, Польша, Нидерланды, Австрия, басқа елдерде христиандық-демократиялық партиялар жұмыс жасайды. Германия, Греция, Польша, Италияда әскерде діни қызметкерлер ұстайды. Испания, Чехия, Словакияда шіркеуде тіркелген некенің заң күші бар. Бірқатар елдерде діни қауымдастықтар салықтан жеңілдіктер алады. Сонымен, Еуропаның зайырлы елдері саяси өмірде, дін тәрбиесінде және әскерде дінді ашық қолдап отыр. Сондықтан шіркеу мәртебесін алу, оны тіркеу өте қиын, ол үшін Австрияда – он алты мың, Румынияда – жиырма мың, Чехияда – он мың мүшелері болу қажет және діни дәстүрден айнымайтын, осы мемлекетте 10, тіпті кейбір мемлекеттерде 20 жыл өмір сүрген, қоғамға пайдалы, адамгершілік қағидаларына қайшы келмейтін қауымдастықтар тіркеледі. Ал бізде қауымдастық он адам болса тіркеле береді. Аталған мемлекеттердегі жауапкершілікті осыдан-ақ бағамдай беріңіз. 
Еуропаның бірқатар елдері Ватиканмен келісім арқылы түрмелер мен ауруханаларда діни салт-жоралар өткізуге, өздерінің жеке балалар бақшалары, мектептер, жоғары оқу орындары, денсаулық мекемелерін ашуға мемлекет есебінен білім мекемелерінде дін пәнін оқытуға құқық береді және діни неке мен мемлекеттік некенің бірдейлігін мойындайды. Айта кету керек, осындай келісім Ватикан мен Қазақстан арасында да бар, ол еліміздегі католиктерге жақсы жағдай туғызып отыр.

     Сондай-ақ арнаулы комиссиялар секталардың қызметін қадағалап, елдегі жағдайды талдап, шешімдер қабылдайды. Әсіресе, адамдарды таза жолдан адастыратын секталарға қарсы заң қатаюда. Діни салттар мен дәстүрлер қолдауда, негізінен, отбасына зор мән беріледі. Балаларға ата-аналарының дінін қабылдауға, жастардың басқа діндерге өтуінен сақтандырады. Діни дәстүрлерді дәріптеуде салтанатты діни мерекелердің орны бөлек.