Дуниежузи тарихы

Дүние жүзі Тарихы 
 

4-училище:  Нуреденов.Д. 18-топ оқушысы. 

Жаңа  индустриалық кезең:

Жаңа  техналогия мен техника, қоғам дамуының дем беруші күшіне айналды. ХХ ғасырдың басында Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Франция, Бельгия елдері жаңа техналогияны пайдалануда алдыңғы қатарға  көтерілді. Швеция, Италия, Ресей, Австро-Венгрия, Канада, Жапония мемлекеттері индустрияландыруды жеделдету жолына түсті.

Капиталистік  шаруашылықтың жедел дамуы Италияның  (1870ж) және Германияның 1871 ж . бірігуіне ықпал жасады азия, Африка және латын Америкасы елдерінің әлеуметтік – экономикалық дамуының әлсіз қарқыны, ұлттардың және ұлттық мемлекеттердің құрылу үдерісін баяулатты. 19 ғасырдың соны мен 20 ғасырдың басында азиямен африка елдеріндегі кенінен жайылған ұлт азаттық қозғалыстар отаршылдық қанауды жоя алмады және өз алдына  жеке ұлттық мемлекеттердің құрылуына қол жеткізе алмады.

Монголия  екі ғасырдан астам уақыт бойы Маньчжур империясының отары болды. 20 ғасырдың басында қытайдын әлсіреуі Монголияның жағдайына күшті  ықпал етті. Монголия патшалық ресей  мен Жапониянын қарама қарыс шайқас аланына айналды. 1907 жылы 30 шілде  жалпы саяси Орыс Жапон конвенкциясы бекітілді. Конвенция Кореяда, Жапониянын ерекше құқұғы, Жапония сыртқы Монголияда Ресейдің арнаулы құқығын мойындады. 20 ғасырджын басына қарай батыс  Азия елдері  осман империясы, Түркия, Иран және ауғаныстан капиталисттік  батыс державаларының жартылай отарына  айналды. Жапония 1867-1868 жылдары болған Мэйдзи революциясы, 1870-1880 жылдары реформалар Жапонияда капитализмнің дамуына  жол ашып, оның әлеуметтік және саяси  жағынан өзгеруіне ықпал етеді. Капиталисттік базистің қалыптасуы Жапония қоғамының жанғыруына модернизация алып келді.жапония Батыс елдердін мәдениеті мен техникалық жетістіктерін өздерінің ұлттық ерекшеліктерін бейімдеп пайдалана білді.

Еуропаландыру. Европа елдерінің отаршылдық саясаты  олардын АҚШ түодегі қарақшылығы, Еуропа компанияларының зорлық зомбылық, қырып жоюшылық әрекеттері Азия және африка халықтарының көңіліне симайды. Олардын Еуропа отаршыларының  қарақшылық әрекетіне қарсы жасырын және ашық түрдегі күресі сәтсіздікпен аяқталады. Азия және Африка халықтарының қарсылығы аяусыз басылып, жаншылып отырды.

2. 20 ғасырдың  басында халықаралық қатынастар  және бірінші дүниежүзілік соғыс

Екінші  дүниежүзілік соғыс  қарсаңы 

      Әділетсіздік  негізінде құрылған Версаль-Вашингтон  жүйесі 1929-1933 жылдары дүнижүзілік  экономикалық дағдарыс қысымына шыдай  алмай ыдырады. Европада ірі копиталисттік мемлекеттер арасындағы қайшылықтар арта түсті. Монополисттік топтардың қолдауымен өкімет басына келген фашисттік күштер әлемді қайта бөлуге бел байлады. 30 жылдар басында соғысты жақтаушы елдердің саны санаулы ғана болды. Соғысты жақтамайтын елдердің орасан көп болуына қарамастан, олардың ой-пікірлері, үміті іске аспай қалды. Әлемдегі тыныштықты бұзып дүниежүзін қайта бөлуді көздеген мемлекеттер қатарына Германия, Италия, Жапония кірді. Дүниежүзін жаңа бөліске салуы көздеген қарулы көтерілісте Жапония І-ші бастады. 1933 жылы 27 наурызда Жапония Ұлттар Лигасынан шығып, жаңа басқыншылық әрекеттерге әзірленді. Қиыр шығыста, соғыс ошағы пайда болды. Германиядағы билік фашистік, ұлтшылдық, социалисттік жұмысшы партиясының ықпалына көшкені, Европа дәл ортасындағы халықаралық қатынастарды күрт шиеленістірді. Партия төрағасы Гитлер өз еңбектерінде сөйлеген сөздерінде Германияның қолын шырмаған Версаль-Вашингтон келісімдерін бұзып, Германияны қайта көтеріп, әлемді қайта бөлісіп, Германия империясын жандандыру пікірін жасырмай, ашық жариялады. Европаны коммунизм қаупінен құтқару деген жалған ұранмен КСРО-ға қарсы соғыс жорығын ұйымдастыруды көздеді. Германияның ең басты міндеті, Версаль шарттарының соғыс баптарын қайта қарап, Германияны қаруландыру дәрежесіне келтіру болды. Басқыншылыққа жол ашып өз әрекеттерін жеңілдету үшін, Германия 1933 жылы 14 қазанда Ұлттар Лигасының мүшелігінен бас тартты. 1936 жылы наурыз айында, Германия әскерлері Реин аймағына басып кірді. 30 жылдар ортаасында Италия, Африка шеңберіндегі отарларды өзгерту талаптары ашық білдіре бастады. Италияның фашисттік дектаторы Муссолини Африка елдерін бағындырып, Жерорта теңізінің, Италияның ішкі теңізіне айналдыруды армандайтын. Әлемді жаңа бөлісудегі мақсаттарды бірдей мемлекет айқындайтын олардың өзара әскери одақ құруды тездетті. Басында фашисттік мемлекет жақындасты. 1936 жылы қазанда Гермария мен Италия арасына «Берлин және Рим» белдігін құру туралы келісімге қол қойылды. 1936 жылы Германия мен Жапония арасында одақ құрылды. 1937 жылы оларға Италия қосылды. Берлин, Токио, Рим одағы құрылды. 1937 жылы наурызда Германия әскерлері Австрияны басып алды. 1939 жылы сәуір, мамыр айларында Англия, Франция, КСРО мемлекеттері Мәскеуде кездесіп басқыншылық бола қалса өзара келісімге қол қойды. 1939 жылы 1 қыркүйекте Германия Польшаны басып алды. Осылайша ІІ-ші дүниежүзілік соғыс басталды. 

Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуы 

      Бүкіл ІІ-ші дүниежүзілік соғыс жағдайын үш кезеңге бөлуге болады:

1. 1939 жылдың кыркүйегінен бастап 1942 жылдың аралығын қамтиды. Осы кезеңде соғыс жер шарының ең көп аумағын қамтыды. Осы кезеңде басқыншылар елеулі табыстарға жетті. Герман армиясы Мәскеуге дейін келді.
2. 1942 жылдың маусымынан 1944 жылдың қаңтар айлары. Бұл кезеңде одақтас державалардың антифашисттік коалициясы қалыптасты. Халық жүрегінде фашизм мен медитаризмды жеңу, талқандау сенімі ұялады.
3. 1944 жылдың қаңтарынан 1945 жылдың аралығында. Бұл кезең Герман фашизмімен Жапон империализмінің жеңілуімен аяқталды. ІІ-ші дүниежүзілік соғыс кезіндегі ұрыс қимылдарын шартты түрде былай сипаттауға болады: Францияны, Польшаны және бірқатар Европа елдерін жаулап алу (блиц крик немесе қауырт соғыс) қағидасы бойынша жүзеге асырылды. Кеңестер одағына шабуыл кезінде осы қағида нақты жұмыс жасады. Бірақ нәтижесінде Германия ұзаққа созылған соғыстан қалжырап қалды.

1939 жылдың І-ші қыркүйегінде Герман әскерлері Польшаға кірді. Польша елінің соғысқа дайын еместігі бірден байқалды. 1939 жылдың 3 қыркүйегінде Франция мен Англия үкіметтері Германияға қарсы соғыс жариялады. Немістердің 556 дивизиясы Польша жеріне 3 бағыттан басып кірді. Қала халқымен поляк әскерлері Варшаваны ерлікпен қорғады. 28 қыркүйек күні Варшаваны немістер иеленді. Польша үкіметі Румыния арқылы өтіп Лондонда паналанды. 1940 жылы 10 мамырда неміс әскерлері Бельгия мен Голландия арқылы Францияға басып кіруді жоспарлады. Франция орасан зор жеңіліске ұшырады. 14 маусым күні жауға ұрыссыз беріліп қалды. Францияны тез жеңгеннен кейін, Англияның кезегі келді. 1940 жылы 16 шілдеде Гитлер Англияға қарсы «теңіз арыстаны» жобасын құрды. Англияны әуеден шабуылдай бастады. Англияның әуе күштері жауға күшті қарсылық көрсетті. 1940 жылы жазда Гитлер Англияны келісімшартқа шақырды. Англия үкіметі бұл ұсынысты қабылдамады. Англия АҚШ-тан тегін қару-жарақ, оқ-дәрі, киім-кешек ала бастады. 1940 жылы 27 қыркүйекте Германия, Италия, Жапония «құрыштық пактіге» қол қойды. Батыс Европадағы үш мемлекет Швеция, Швейцария және Исландия бейтараптық саясатты ұстанды. 1941 жылдың жазына қарай Германия Европаның 12 мемлекетін басып алды. Азия кеңістігінде – Қытайда, Үнді Қытайда, Тайланд Бирмада, Индонезия аралдарында Жапонияның қожалығы орнады.

Версаль – Вашингтон жүйесі

Версаль Вашингтон конференциясы 

      1919 ж. парижде Версаль Вашингтон  конференциясы өтті. Оған дүние жүзінде 32 ел қатысты. Негізгі мәселелерді шешуде АҚШ. Англия, Франция, Италия шешуші дауысқа ие болады. Вашингтон конференциясы 1921-1922 ж Қиыр шығыста 1 дүние жүзілік соғыстан кейін пайда болды. Империалистік державалар күштерінің ора қатынасын белгілейді конференция. Версаль конференциясы 1921 жылы 12 қарашада 1922 жылдың 6-шы ақпанына дейін Версальды өтті. Оған: АҚШ Ұлыбритания, Қытай, Жапония, Франция, Италия, Фартугалия, сондай ақ Үндістан делигаты қатысты Версаль конференциясы. АҚШ үкіметінің инсиативасынен өткізілді. Версаль конференциясы Отор және ізілушіліктен елдердің халық азаттық қозғалысына қарсы бағытта өткізілді. Вашингтон конференциясы төмендегі негізгі құжатты қабылдады. Төртінші державаның (АҚШ Ұлыбритания, Франция, Жапония). Тынық мұхитпен Қиыр шығыста халықтардың ұлт азаттық қозғалысына қарсы күш беріктіру жөніндей келісім шарты. Бес держава: (АҚШ Ұлыбритания, Франция, Жапония, Италия). Теңіздегі қарулы күштерге шек шарт. Тағыз держава (АҚШ Ұлыбритания, Франция, Жапония, Италия, Белгия, Нидерланды, Португалия, Қытай).

      Сауда соттық жасауды Қытайдың ішкі ісіне араласпай. Тең провалы мүмкіндік болу турады келісім шарт. Шешуші дауысқа болған елдердің Үстелі тар өкелдерінің мүддесі қорғалды. Ағылшын үкіметі өзінің колониялары ұлғайпа отырып Германия, иеліктері қасып алғысы келді. Африкады Осман империясы иеліктеріне қызықты Франция таяу шығыста Германия ықпалындағы иеліктерді және Балкандағы жерге иелік жасағысы келді.