Алғашқы қаржылық құралдар

Несиені пайыздық мөлшерлеме түрінде де беріледі. Қазіргі практикада бекітілген пайыздық мөлшерлеме қолданады.

 

 

8. Аудит. Диферсификация.

Аудит – кәсіпорынның, ұйымдардың, мекемелердің, бірлестіктер мен АҚ-ң қаржы шаруашылық қызметтеріне білікті талдау жасау.

Аудит:

• жүйенің басқару элементтерін тексеру
• қорғанышқа қатысы бар маңызды оқиғаларды табу және тіркеу мүмкіндігі.
• Аудитор – аудитті жүргізетін адам.
• Аудиттің мазмұыны қарастыру барысында оның нақты құрамын айту қажет. Олар мыналар:
• шаруашылық субъект
• мәлімет
• аудитордың мамандығы
• фактілерді жинау және бақылау
• аудит стандарты
• аудитор есебі

Шаруашылық субъект  аудит жұмысын орындау үшін міндетті түрде сол субъектінің шаруаш-қ  бағытын, көлемін анықтау қажет. Оны сол субъектінің шаруашылық параметрлеру құрайды.

Мәлімет. Аудит жұмысы барысында  тапсырушылар берген мәліметті қарастырады. Аудитор олардың дұрыстығын қадағалап, дәлелдеп өзінің жаңа мәліметтерін құрайды.

Аудитордың мамандығы. Аудит жүргізуші жоғары дәрежедегі, өз мамандығын жақсы меңгерген, сарапшы, білгір адам болуы керек.

Аудитордың ақпараттық жасалуы.

Аудит ішкі және сыртқы болып бөлінеді.

Сыртқы аудит аудитор  мен фирманың арасында келісім негізінде  жасалады. Сыртқы аудитке:

• шаруашылық-экономикалық қызметтің талдауы;
• кәсіпорынның төлем қабілеттілігі;
• қызметтің жақсаруына арналған кеңесер мен ұсыныстар кіреді.
• Ішкі аудит компанияның жұмыскерлерінің әрекеттеріне жүргізіледі. Оны ерікті деп атайды. Міндетті аудит мемлекеттік басқару органдарының талабы бойынша кәсіпорын үшін әр жыл сайын жүргізіледі.

Ішкі аудит жалпы  және жергілікті болып бөлінеді. Жалпы  аудит – кәсіпорын барлық сұрақтары мен мәселелеріне жауап береді. Жергілікті аудит таңдалған бағыт шегінде қаралады. Диверсификация – бұрын арнайы маманданған фирмалардың басқа өндіріс салаларына, қызмет саласына көшуімен байланысты капитал шоғырлануы формасы. Диферсификацияның мақсаты – маңызды жоғалтулардан барынша аулақ болу, компания аумағын кеңейту.

 

 

 

 

9. Қаржылық менеджмент және оның  маңызы.

Қаржылық менеджмент – бұл кәсіпорынның қаржылық ресурстарының  құрылуымен, бөлінуімен, оларды қолданумен және кәсіпорынның  ақшалай жүйе айналымының ұйымдастырылуымен байланысты болатын басқару нәтижелерінің әзірленуі және жеткізілуінің принциптері мен әдіс-тәсілдерінің жүйесі болып табылады.

Қаржылық менеджмент фирманың қаржысымен жұмыс атқарады, яғни фирманың өндірістік әрекетіне жұмсалған фирманың өз капиталы және қарыз капиталымен жұмыс атқарады (бөлінбеген пайда, амортизациялық қорлар, құнды қағаздар эмиссиясы, банк несиелері т.б.).

Қаржылық менеджмент келесі бөлімдерден  тұрады:

• Қаржылық талдау және шешім қабылдау жүйесі
• қысқа мерзімді қаржы ресурстарын қолдануды жоспарлау
• Ұзақ мерзімді қаржы ресурстарын қолдануды жоспарлау
• Мүмкін болатын тәуекелді талдап, бағалау
• шешімнің нұсқамасы және орындалуы
• шешімнің орындалуын бақылауъ
• шешімнің жүзеге асырылуы барысын талдау және оның орындалуы туралы есеп беру.

Қаржылық менеджмент кәсіпорынның жалпы кірісі, акция  кірісі (дивиденд) және акция сценариімен жұмыс атқарады, сонымен қатар нақты нарық жағдаятының күтіп отырған нарық жағдаятына сәйкес келмегендіктенболатын шығын тәуекелімен де жұмыс атқарады.

 

10. Кредиторлық және дебиторлық  берешек.

 

ҚР-ң ұзақ мерзімді негізгі  міндеттемелеріне кредиторлық және дебиторлық берешек жатады.

Кредиторлық берешек – бұл 1 кәсіпорынның басқа заңды және жеке тұлғаларға беретін қарыздар көлемі. Дебиторлық қарыз деп белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті борыштарын айтады. Дебиторлық борыш келесі түрге бөлінеді:

ағымдағы активтерді сатып алуға  төленген аванстық төлем.

тапсырылған шоттар бойынша алынуға  тиісті борыштар

АҚ лауазымда адамдарының  дебиторлық борышы.

негізгі шаруашылық серіктестігі мен оныңеншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде  туындаға н ДБ

басқадай ДБ. Дебиторлық борыш туралы несиеге сату барысында  пайда болады. Дебиторлық борыш ұзақ мерзімді (1 жылдан астам)  және ағымдағы (1 жылға дейін) болып бөлінеді. Дебиторлық қарыз кәсіпорынның айналым активтері құрамына кіреді. Дебиторлық қарызды тиімді басқару 1-ші кезекте сатып алушылардың таууарға, жұмысқа және қызметке қарызын қамтамасыз етумен байланысты.

 

 

11. Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлау.

Кәс қарж жосп – ақша ресурстарын құру, бөлу, қайта бөлу және пайдалану процестерін жоспарлы түрде басқару. Ол кез-келген жүйелерді басқарудың маңызды б өлігінің негізгі (болжау, тікелей басқару, бақылау қызметтері) басқару қызметі. Жоспарлау барысында алға қойған мақсаттың орындалу тәртібі, әдістері мен тәсілдері ескеріледі. Қаржылық жоспарлаудың негізгі объектісі болып: қор мен түсімдерді құру және оларды қайта бөлу, орталықтан және орталықсыздандырудың ақша құралдарының қорларын құру және пайдалану.

ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ МАҚСАТТАРЫ:

өз қорлары мен құралдарының арасында кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету.

мемлекеттік реттеу жүйесінің  оңтайландыру мен өндіріс көлемін  ұлғайту арқылы пайданы өсіру, яғни нақты пайданы өсіру және салық салуды оңтайландыру.

кәсіпорынның қааржылық  тұрақтылығын қамтамасыз ету, өзінің міндеттемелерінің  алдында уақытылы төлеу мүмкіндігі.

ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ.

автоматты – егер инфляция бар болса, онда мәліметтер инфляция коэффицентіне көбейтіледі.

статистикалық – алдағы жылдардығы шығындарды қосып алдағы жылдар санына көбейту.

нөлдік – барлық позициялар жаңадан саналады.

 

КӘСІПОРЫНДАҒЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЛАУҒА:

жылдық қаржылық жоспарлау

жедел қаржылық жоспарлау  жатады.

 

Кәсіпорындағы қаржылық және өндірістік жоспарлау арасындағы қарым-қатынас біріңғай жоспарды, яғни әлеуметтік және кономикалық даму жоспарын ескереді. Оның құрамдас бөлігі кәсіпорынның барлық қаржылық ресусртарының шығыны мен табысы көрсетілген қаржылық жоспар – «шығын мен табыстар балансы» болып табылады.

 

КӘСІПОРЫННЫҢ ШЫҒЫНДАР МЕН ТАБЫСТАР БАЛАНСЫ КЕЛЕСІ БӨЛІМДЕРДЕН  ТҰРАДЫ:

құралдар кірісі мен  табыстар

құралдар шығысы мен  шығындар

бюджетпен қарым-қатынас

несиемен қарым-қатынас

 

12. Қаржылық менеджментің  мақсаттыр мен міндеттері

 

Қаржылық менеджмент келесі мәселелерді шешеді:

ірі қаржылық сәтсіздктер  мен банкроттықтан құтылу.

бәсекелестік жағдайында фирманың аман қалуы.

фирманың экономикалық потенциалының өсуі

өндіріс көлемінің өсуі

пайданы өсіру

шығындарды азайту

кәсіпорынның табыстарын көбейту

фирманың нарықтық құнының  өсуі.

ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ БАСТЫ  МАҚСАТЫ: қазіргі кезде және болашақта  кәсіпорын иелерінің әл-ауқатын барынша көбейту. Бұл мақсат кәсіпорынның нарықтық құнын барынша көбейтуді қамтамасыз ету барысында көрінеді. Бұл өз кезегінде кәсіпорын иелерінің қаржы мүдделерін жүзеге асырады.

ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ БАСТЫ  МІНДЕТІ: бұл фирма кірісінің  қалыпты деңгейін сақтай отырып, қарапайым  акция бойынша мүмкін болатын  дивиденд бойынша көбеюін қадағалау, яғни фирманың оңтайды қызмет тәртібін анықтау.

ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ НЕГІЗГІ  СУБЪЕКТІЛЕРІ: кәсіпорын иесі, кең профильді менеджер, функционалды қаржы менеджері.

ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ НЕГІЗГІ  ОБЪЕКТІЛЕРІ: кәсіпорын қаржысы, оның қаржы іс-әрекеті.

 

 

13.  Бағалы қағаздардың жіктелуі.

Шығуына қарай:

1.негізгі

алғашқы

екінші

2. туындылар

Қаржылық қатынастардың  мазмұнына қарай

үлестік бағалы қағаздар (акция)

борыштық бағалы қағаздар (облигация)

Пайда болу нысаына қарай

құжатты

құжатсыз

Элементтер түрлеріне  қарай:

мемлекеттік бағалы қағаздар

шаруашылық жүргізуші  субъектілдердің бағалы қағаздары

Қатынас деңгеіне қарай:

атаулы

ұсынушы

Мерзімі бойынша:

қысқа

ұзақ

 

 

 

14 Билет Бағалы қағаздардың  қызметтері

Бағалы қағаздардың  қызметтері:

Реттейтін өндірістің әр түрлі салаларындағы құн заңын және пайданың нормасының динамикасын реттейді, бағалы қағаз капиталдың бір салаға кірісін және басқа капиталдың шығысын қаматасыздандырады.

Информатикалық бағалы қағаздар экономикалық жағдайды көтереді.

Бақылаушылық қызметі  бағалы қағаздар көмегімен экономикалық процесстерді бағалауға мүмкіндік береді.

Бағалы қағаздар өз шешушісімен  қосымша құқықтарды қамтиды.

Бағалы қағаздар капиталға  табыс әкеледі және сақталуы мен  қайтарылуына мүмкіндік береді.

Бағалы қағаздар экономиканың салаында, мемлекет территория арасында қаржылық құралдарды қайта бөлуі.

Бағалы қағаздар мемлекеттік  саяси құрылымдық институттарды  байланыстырушы буын.

Бағалы қағаздарды шығару – кәсіпорынның қосымша капиталын  тарту көзі т.б.

Бағалы қағаздарды шығару – ақша массасын ұлғайтпай-ақ, қаржы ресурстарын көбейту.

Бағалы қағаздарды экономикалық рөлі – бүгінгі күні елімізде көптеген АҚ сақтандыру компанияларды, мемлекеттік  емес зейнетақы қоры болып табылатын  кәсіпорындармен ұйымдар тіркелген.

Олардың барлығы да еліміздегі бағалы қағаздар нарығының потенциалды қатысушылар қатарына жатады. Олардың кейбіреулері эмитент, яғни айналымға бағалы қағаздар шығарушылар болып табылса, ал екіншілері инвестор ретінде қызмет атқарады. Кәсіпорындар мен ұйымдар айналымға акциялар мен облигациялар шығарса, онда елімізде бағалы қағаздар нарығы пайда болады.

 

15 билет

Вексель түсінігі және түрлері.

Вексел дегеніміз белгілі  бір саланы алдын ала келісілген мерзімге және белгіленген жерде  төлейтіндігі туралы борышқордың жазбаша  қарыздың міндеттемесін білдіреді. Вексельдің келесі қызметтері бар:

Вексель – бағалы қағаз

Вексель – несие құралы

Вексель – қолма қолсыз есеп айырысуды қолданатын төлем  құралы.

Жай вексель (соло) – вексель  ұстатушыға вексельде көрсетілген  соманың белгілі бір уақытша  немесе талап етуге байланысты төлеу туралы вексель берушінің еш нәрсемен негізделген міндеттемесін сипаттайтын вексель.

Аудармалы вексель (тротта) – вексельде көрсетілген соманы белгілі бір уақытты алғашқы ұстаушыға төлеу туралы 3-ші тұлғаға вексель берушінің еш нәрсемен негізделмеген ұсынысын сипаттайды.

 

 

16 БИЛЕТ . Қаржылық  активтерді бағалау әдістері

Қаржылық активер –  ұйымның алдыңғы кезеңінің нәтижелерін  пайдалана отырып, болашақтағы пайдасын көздейтін қаржылық ресурстар. Қаржылық активтерді  бағалау кезінде келесі көрсеткіштер қолданылады:

Өтімділік коэффиценті 

төлем қабілеттілік коэффиценті

Төлемқабілеттік кәсіпорынның өз міндеттемелері бойынша есеп айырысуын  білдіреді.

Қабө= (ақша қаражаттар + құнды қағаздар)/ағымдағы міндеттемелер

Бұл  көрсеткіш ағымдағы міндеттемелердің қандай бөігі баланс жасалатын күні немесе жуық арады өтімділігін көрсетеді.

Аралық өтеу (жедел  өтімділік) коэффиценті:

Қжө=(РҚ+ҚҚ+ДБ)АМ≥1

Ол кәсіпорынның дебиторларымен өз уақытында есеп жүргізу жағдайында болжамданған төлемдік мүмкіндігін көрсетеді, яғги ағымдағы міндеттемелердің қандай бөлігі тек ақша қаражаттар есебінен емес, сонымен қатар өткізілген өнімдер, жұмыстар үшін түсімдер есебіне өтілетінін сипаттайды.