Автор работы: Пользователь скрыл имя, 21 Ноября 2012 в 20:01, реферат
Қазақстан индустриясы халық шаруашылығының индустриализация деңгейін, егеменді ел экономикасының нақтылығы мен перспективасын, қазіргі әлемдік шаруашылықтағы орны мен рөлін ақтайтын басты фактор болып табылады. Сонымен қатар, Қазақстанда үлкен руда қорлары, минералды шикізат, отын-энергетикалық ресурстар, құнды және сирек кездесетін жер металдар қоры бар, сондай-ақ, негізінен, өнімі шетелдерге жіберілетін пайдалы қазбаларды табудың және өңдеудің күшті индустриясы бар.
Кіріспе
Инновация ұғымы түсінігі
Ғылыми –техникалық және инновациялық саясат
Инновацияның рөлі мен функциялары
Кәсіпкерліктің инновациялық қызметі
Инновациялық жобаларды бағалау
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Инновация ұғымы түсінігі
Ғылыми –техникалық және инновациялық саясат
Инновацияның рөлі мен функциялары
Кәсіпкерліктің инновациялық қызметі
Инновациялық жобаларды бағалау
Қолданылған әдебиеттер
Кiрiспе
Қазақстан индустриясы халық шаруашылығының индустриализация
деңгейін, егеменді ел экономикасының
нақтылығы мен перспективасын, қазіргі
әлемдік шаруашылықтағы орны мен рөлін
ақтайтын басты фактор болып табылады.
Сонымен қатар, Қазақстанда үлк
Қазіргі кезде Қазақстанда ескі және жаңа
инновациялық жүйелердің элементтері
ұштасқан ауыспалы типтегі ұлттық инновациялық
жүйеде (ҰИЖ) венчурлік қорлар қалыптастыру
арқылы қызмет атқаруда. Жаңа ҰИЖ-ге индустрия
мен қызмет көрсету саласындағы шағын
сектордың ғылыми-техникалық ұйымдарын,
шағын инновациялық кәсіпорындарды, көптеген мемле
Қурстық жұмысының өзектілігі Индустриалдық дамыған елдерде
экономиканың нақтылы секторы кәсіпкерлікті
мемлекеттік деңгейде дамыту мақсатымен
индустриялық-инновациялық іс-әрекеттерді
жандандыру мәселелеріне үлкен көңіл
бөлінуде. Сонымен қатар, кез-келген елдегі
индустриялық-инновациялық белсенділіктің негізгі қозғауш
Инновация туралы түсінік
Инновация – жаңа практикалық әдісті тарату және
қолдануды құрудың комлекстік үрдісі
немесе ғылыми-техникалық шешімнің, адамдардың,
ұсыныстапдың, жаңа идеялардың тәжірибеге
енуі, іске асырылуы және де соңында қолданылуы.
Инновация туралы осындай көптеген түсініктемелер
беруге болады. Инновация ұғымын бірнеше
мағынамен түсіндіруге болады, бірақ та
ең бастысы “инновация” мен “жаңалық”
терминдерін айыра біліп, ол ұғымдардың
мағынасын білу керек. Жаңалық қандай
да қызмет саласында оның тиімділігін
жоғарылату бойынша фундаменталды, қолданбалы,
тәжірибелік жұмыстардың рәсімделген
нәтижесі болып табылады. Жаңалық мынадай
түрлерде рәсімделеді: жаңалық ашу; патенттер;
тауар белгісі ; рационализаторлық ұсыныстар;
жаңа немесе өндіріс процесі құжаттары;
ұйымдастыру, өндіріс немесе басқа құрылымдар;
ноу-хау; ұғымдар; ғылыми тұрғыдағы принциптер;
құжаттар (стандарттар, ұсыныстар, әдістемелер,
нұсқаулар және т.б.); маркетингтік зерттеулердің
нәтижелері және т.б. жаңалықты жасаудағы
инвестиция – жұмыстың жартысы. Ең бастысы
— жаңалықты енгізу, жаңалықты инновация
формасына айналдыру, яғни инновациялық
диффузияны жалғастыруға болады. Жаңалықты
жасау үшін маркетингтік зерттеулер жүргізу
қажет. Ал, инновация – жаңалықты енгізуде
басқару обьектісін өзгерту мақсатында
және экономикалық, әлеуметтік, экологиялық,
ғылыми-техникалық немесе басқа тиімділік
түрлерінің соңғы нәтижесі. Яғни, жаңалықты
ендіріп, іске асырылғанда инновация пайда
болады. Қысқаша айтқанда, инновация –
жаңалықты енгізудің нәтижесі.
Отандық және шетелдік экономикалық әдебиеттерде
“жаңалық” және “инновация” дегенге
әр түрлі категорияларда түсіндірулер
кездеседі. Кей жағдайларда бұл түсініктер
синонимдер секілді қолданылады, бірақ
айқын айырмашылықтар бар. ¬ «Жаңалық»-деген
айқын жаңалыққа мінездеме береді, тап
мұнда түсінік «ойлап табу» деген ұғымға
таяу.
“Жаңалық енгізу”- бұл жаңа техника мен
технологияны меңгеру, басқару мен ұйымдастырудың
жақсарған әдістері.
Инновация – бұл іздеуге, жасауға және
жаңа бұйым түрлерін, технологияларын,
таратуға бағытталған қызмет. Оның басқа
да анықтамасы бар. Иновация –бұл жаңалық
енгізудің жалпы процессі, адамдардың
қажеттілігін қанағаттандыру үшін қолданылатын
және таратылатын жаңалық , қоғамның даму
әсеріне байланысты ауысып отырады.
Фирма жүйесінің “кірісі” сияқты сатушылардың
тез енуіне, инновациялық формаға өтуде,
өзінің енгізу үшін уақытын күтіп, жай
жинақталу жаңалығы болады. Фирманың “шығысында”
тауарлар сияқты тек жаңалық болады. ҒЗТКЖ
стратегиялық маркетинг процесі бойынша
өндірістің ұйымдастыру – технологиялық
дайындығының, жаңалықты рәсімдеу және
өндіру, оларды басқа салаларға таратуды
(диффузия), инновациялық қызметті айтады.
Инновацияның жіктелуінің негізгі критерийлері
болуы қажет:
а) талдау және кодтау үшін ескерілетін
классификациялық жинақтаудың кешенділігі;
б) критерийді анықтаудың сандық (сапалық)
мүмкіндігі;
в) ұсынылған жіктелу белгілерінің ғылыми
жаңалығы;
Инновация және жаңалық портфелін қалыптастыру
барысында тауардың бәсекеге қабілеттілігін
талдау нәтижесі негізінде ұйымдардың
ұйымдастыру, әлеуметтік, техникалық,
қаржылық жағдайын, оның бәсекелестік
мүмкіндігі ұйымның қызмет және кешенді
даму саясаты қалыптасады. Ұйымның саясаты
– басты жолы, қандай да бір қызмеи саласында
(техникалық, экономикалық, әлеуметтік,
сыртқыэкономикалық және т.б.) ұйымдардың
басшыларымен өткізілген стратегиялық
шама жүйесі болып табылады.Кез-келген
саясаттың негізі жаңалығы, яғни инновацияны
ендіру болып табылады. Ұсыныстар бойынша
орындалған жұмыс негізінде ұйымның инновация
және жаңалық портфелі қалыптасады. Инновация
портфелі ұйымда енгізуге жататын (кіргізуге)
жеке еңбектер мен сатып алынатын өзінше
кешенін жаңалық тізімін көрсетеді. Осылайша,
стратегиялық маркетинг ісінің әдістері
мен ғылыми тұрғыда келу негізінде тауарлардың
бәсекеге қабілеттілігі, нормативтері
ұйымдардың жаңалық және инновация портфелінде
жасалған.
Инновация жіктелуін қарастыруда жаңалық
санын алынатыны және жеке жасалған болу
мүмкіндігі айтылған, ал жаңалықты ендіру
нәтижесі сияқты тек ұйымда іс жүзіне
асырылуы мүмкін. Инновация сатылмайды,
жаңалық инновацияда тұтыну саласында
оларды айналдыруүшін сатылады.
Жаңалықтың өмір сүру циклы үш жолдың
біреуі арқылы дамуы мүмкін: 1) инновациялық
ұйымда жинақталу; 2) жаңалықтың инновацияға
айналуы; 3) тауар сияқты сатылуы;
Ұйым қызметінің тиімділігі экономикалық
және қаржылық көрсеткіштерге қарай бағаланады.
Нарықтық қатынас жағдайында көрсеткіштің
бірыңғай жүйе болуы мүмкін емес. Әрбір
инвестор инновациялық жобаның ерекшеліктерінен,
мамандардың, менеджерлердің және т.б.
факторлардың шеберлігіне байланысты
бұл жүйені анықтайды.
Ұйымдардың қызметінің тиімділігі мен
қарқындық негізгі көрсеткіштерінің бірі
оның тұрақтылық көрсеткіші болып табылады.
Экономикалық тиімділікті кіріс формасында
алу есебінен ұйым қызметкерлерінің жағдайын
кешенді көтеру және дамытуды іс жүзіне
асырады. Тиімділіктің басқа түрлері өзіне
потенциалды экономикалық тиімділікті
алып жүреді.
Мұнда қорытынды бағалау принципіне фактілі
экономикалық тиімділікті алу уақыты
мен оны алудың анықталмаған дәрежесі
болып табылады.
Экономикалық катынастардың жалпы жүйесінде иновациялық қызметті
Дамыған индустриялы елдерле технологиялардан, кұрал-жабдықтардан, кадрлар даярлаудан, өндірістерді ұйымдастырудан көрініс табатын жаңа ілімдер үлесіне ІЖӨ өсімінен 80-нен 95%-ына дейін келеді. Бұл елдерде жаңа технологияларды енгізу нарықтық бәсекелестіктің өзекті факторы өндіріс тиімділігін арттырудың және тауарлар мен кызметтер санасын жаксартудың негізгі кұралы болып отыр.
Қазіргі уақытта ғылымды көп кажетсінетін отандық өндірісті дамыту, бәсекеге қабілетті өнімдерді алуға бағдарланған ғылымды көп кажетсінетін жаңа технологияларды және акпараттық технологияларды әзірлеу мен игеру республиканың өнеркәсіп пен ғылыми–техникадағы әлеуетін сақтау мен дамыту есебінен ұлттық экономикалық кауіпсіздік мүдделерін қамтамасыз ету.Қазақстан экономикасының өзекті стратегиялық міндеті болып табылады.
Қазақстанның ғылыми-
Шағын инновациялық кәсіпкерліктің дамуы тежелуінің негізгі себебі шағын кәсіпорынның әдетте, ірі кәсіпорындармен салыстырғанда бәсекеге қабілетті өнімдер шығара алмауында болып отыр.
Шағын кәсіпкерлікті ірі кәсіпорындармен біріктіру (коперациялау) мақсатында табиғи монополия субъектілерінің негізхгі қызметіне қатыссыз қызметтер көрсету жөніндегі функцияларын шағын бизнес субъектілерінің бәсекелестік ортасына беру тетігін әзірлеу қажет. Бұдан өзге, шағын бизнесте инновациялық және ғылымды көп қажетсінетін өндірістерді, оның ішінде лизинг бойынша құрал-жабдықтар мен технологияларды сатып алу, және шағын және ірі бизнестің франчайзингтік қатынастырының кең таралуы есебінен дамыту үшін жағдай жасау керек.
Қазақстандық өндірушілерге ғыл
Қазақстандағы ғылымның
қазіргі таңдағы жағдайы
Инновациялық дамудың базалық үлгісі негізінде ішкі және сыртқы инновация көздерінің арасындағы қатынас жатыр. Инновацияларды өсіру стратегиясы іргелі және қолданбалы жеке зерттеулерге негізделген өзіндік технологияларын белсенді жетілдіретін алдыңғы қатардағы елдерге тән. Технологиялардың трансферті стратегиясы іргелі және қолданбалы жеке әзірлемелері жоқ және бұл мақсаттарға арналған ресурстары шектеулі елдерде де іске асырылады.
Сонымен, ғылыми-техникалық және қызмет саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары:
Инновациялық сала үшін кадрлар даярлау және қайта даярлау;
Инновацияның рөлі мен функциялары
Қазіргі таңда кез-келген
бір кәсіпорынның немесе фирманың инновацияға
деген көзқарасы өте маңызды болып табылады. Сондықтан
да нарықтық экономика жағдайындағы бәсекелестік
көптеген жағдайда инновациялық қызметтерді
талап етеді. Жалпы инновациялық қызмет
ролінің маңыздылығын талдау мақсатында
инвестицияның берген анықтамасы мен
оның механизмін зерттеу болып табылады.
Мұның ішінде келесі талдау бағыттары
қарастырылады:
- мәселелердің негізделген құрылымдық
идеясын талдау;
- ұйымның рационалды құрылымын талдау;
- ұйым басшысының инновациялық жоба басшылығын,
олардың командаларының кәсіби шеберлігін
талдау;
- ұйымның ақпараттық қамтамасыз сапасын
талдау;
- ғылыми тұрғыда келу және қазіргі менеджмент
әдістерін жобалауда қолданылатын сәйкестікті
талдау;
- ұйымның бәсекелестік мүмкіндігін қолдануды
талдау;
- инновация және жаңалық портфелі құрылымын
талдау (сатып алынатын жаңалық, ұйымға
ендіруге арналған жаңалық, жинақтауға
арналған жаңалық, жеке жасалған жаңалық,
сатуға арналған жаңалық);
- жоба экспертизасының сапасын талдау;
- ұйымның инновациялық қызмет тиімділігінің
есеп көрсеткішінің сапсаын талдау;
- инновациялық қызметтің ынталандыру
жүйесін талдау;
Ұйымның инновациялық қызмет тиімділігін,
рөлін талдауды келесі принциптерді сақтай
отырып іс-жүзіне асыру керек:
- диалектика (жүйелікпен келу, динамикалықпен
келу). Қажеттілік және кездейсоқтық ашу
принципі, бірлік және қарама-қарсылықты
күрес принципі, өту принципі, жоқты жоққа
шығару принципі;
- талдау мен жинақтау бірлігі;
- ранжирлеу;
- баламалы нұсқаулардың сәйкестігін қамтамасыз
ету;
- оперативтілік;
- сандық анықтамалылығы және т.б.
Талдау әдістері: салыстыру, балансты,
индексті, факторлық және т.б.
Инновация бұл – экономикалық категория.
Категория бойынша инновация жаңа енгізудің
жалпы және маңызды қасиеттерін, себептерін,
қатынасын көрсетеді.
Категорияның маңызы оның функцияларында
көрінеді. Экономикалық категорияның
функциясы оның ішкі құбылысын нақты түрде
енгізеді. Инновацияның функциялары оның
экономикалық жүйедегі көрінісін және
де шаруашылық үрдісіндегі рөлін көрсетеді.
Инновация жаңа өнім немесе операцияға
(технология, үрдіс) салынған капиталдың
пайда болған нарық көрсеткіші болып табылады.
Сатуға дайын инновацияны іске қосарда,
«ақша-инновация» айырбасы жүзеге асырылады.
Осындай айырбастың нәтижесінде кәсіпкермен
(продуцент, инвестор-сатушы) алынған ақша
мүліктері, біріншіден, инновацияны құру
және сату шығынын жабады; екіншіден, инновацияны
жүзеге асырудың нәтижесінде пайда түседі;
үшіншіден, жаңа инновацияларды құруға
үлкен бір ынта (стимул) береді; төртіншіден,
жаңа инновациялық үрдістің қаржыландыру
қайнар көзі болып табылады.
Осыларды қарастыра отырып, инновацияның
үш функциясын көрсетуге болады:
- өндірістік;
- инвестициялық;
- ынталандырушы;
Өндірістік функция мынаны білдіреді:
яғни, инновация кең өрістің маңызды қайнар
көзі болып табылатынын көрсетеді.
Нарықта сатылған инновациялардан түсетін
ақшалай түсім қаржылық ресурстардың
қайнар көзі және де инновациялық үрдістің
эффектілік мөлшеріндегі қызметін жасайтын
қызметкерлік пайданы құрайды.
Қызметкерлік пайда сауда-өндірістік,
инвестициялық, инновациялық және қаржылық
істердің көлемін кеңейтуге бағытталуы
мүмкін. Пайданың қолдану бағыттары «Шаруашылық
субьект ақша ағымының жоспарында» көрсетіледі.
Осылайша, инновациядан пайда көру және
оны қаржылық ресурстардың қайнар көзі
ретінде қолдану өндірістік функцияның
инновациясын құрайды.
Инновацияны өткізу нәтижесінде түскен
пайда әрбір бағытта қолдануы мүмкін,
соның ішінде капиталдың қызметінде.
Капитал пайда көру үшін алынатын ақша
болып табылады. Бұл капитал бүкіл инвестициялардың
қаржыландыруы немесе белгілі бір инновацияның
жаңа түрлері үшін қолданылатын инновация
пайдасы инновацияның иевестициялық функциясын
құрайды.
Инновацияны енгізу нәтижесінде кәсіпкердің
алатын пайдасы кез-келген коммерциялық
шаруашылық субьект мақсатының функциясына
тікелей сәйкес келеді. Бұл құбылыс кәсіпкердің
жаңа инновацияларға стимул ретінде қызмет
атқарады; әрқашанда оған сұранысты үйренуге,
маркетингтік істерді жүргізуді ынталандыруға
, қаржылық басқарудың жаңа қасиеттерін
қолдануға (реинжиниринг, брэнд-стратегия,
бенчмаркинг және т.б.) қызуғышылық тудырады.
Жоғарыда айтылғандар ынталандырушы функцияның
құрамын құрайды.
Жаңалық нарығының механизмі және функциялары.
Жаңалық нарығын инновациялық кәсіпкерлікпен,
тауар-жаңалықтарының өндіру амалы мен
мекеніне байланысты экономикалық формалардың
және механизмдердің жүйесі ретінде қарастыруға
болады. Нарықтық механизмге бағалар,
ақша, несие және басқа да бағалы категориялар
жатады. Жаңалық нарығына жаңалық сұранысы
мен ұсынысы, бағалар масштабы, жаңалықтардың
өзіндік құнының сұранысы және т.б. байланысты.
Нарықтық механизм тауар-жаңалықтарының
байланысына қызмет етеді және оны бақарудың
факторы болып табылады. Сонымен бірге
де ол жаңалық өндірушінің және кәсіпкердің
қолданысы үшін пайдалынады.
Астыдағы кестеде жаңалықтар нарығының
тауарлары мен инновациялық тауарлар
топтарының жалпы мінездемесі мысал ретінде
берілген:
Инновациялық тауарлардың
түрлері Тауар мінездемесі
Бірлік жаңалық Белгілі бір өмір уақыты
мен моральдық қартаюының интеллектуалдық іс-шаралары ретіндегі
өнімді білдіретін инновациялық тауар
Обьектік жаңалық Жаңа
қолданушы бағалықты құрайтын және
техника мен технологияның
Негізгі жаңалық Жаңа өнімдерге сұранысты немесе экономикалық өсудің жаңа сапасын қамтамасыз ететін жаңалықтардың біртестік комплексі
Программалық жаңалық Жаңа сұранысты қамтамасыз ететін бірлік обьектер мен негізгі жаңалықтардың, және де бірыңғай өзгермелі комплексі.
Кәсіпкерліктің инновациялық қызметі
Кәсіпкерліктің инновациялық
қызметі – бұл жаңа немесе өнімнің
жақсаруы, не қызмет көрсетуі, оларды өндірудің
жаңа әдістерін қолдану мақсатындағы
ғылыми-техникалық және зияткерлік әлеуеттік
шаралар жүйесі. Бұл жеке сұранысты, сонымен қатар
жалпы пайдалы жаңалықтарға қоғамның
мұқтажын қанағаттандыруы үшін пайдаланылады.
Инновацияның екі тұрпаты ажыратылады:
- өнімділік;
- үрдістік.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның
түбегейлі өнімділігі ретінле анықталады.
Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға
негізделеді, не тіршілікте қолданылып
жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын
ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты
енгізу немесе өндіріс тәсілін және технологияны
едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті
ұйымдастыруды өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде
жаңа, яғни өткен, отандық және шетелдік
тәжірибеде ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің
салыстырмалы жаңалығы болып ұсақталады.
Негізінде өнімнің жаңа түрлері, технологиясы
және қызмет көрсетуі басымдық, абсолюттік
жаңалықтарға ие болады және үлгінің түп
нұсқасы болып табылады. Инновацияның
өмірлік кезеңі өзара байланысты процестердің
және жаңалықтарды енгізу сатысының жиынтығын
көрсетеді. Инновацияның өмірлік кезеңі
уақыт аралығы ретінде идеяның дүниеге
келуінен өндірістік өткізуден алып тастағанға
дейінгі инновациялық өнімнің негізінде
анықталады.
Кәсіпкерліктің инновациялық қызметін
әзірлеуде, енгізуде, жаңалықтарды пайдалануда
қосылатындары:
- жаңалық идеяны әзірлеу, зертханалық
ғылыми жұмыстар, өнімнің
жаңа зертханалық үлшілерін, техниканың
жаңа түрлерін, жаңа конструкцияны және
бұйымдарды дайындауда ғылыми-зерттеу
және конструкциялық жұмыстарды жүргізу;
- өнімнің жаңа түрлерін дайындау үшін
шикізаттар мен материал-
дардың қажетті түрлерін таңдап алу;
- жаңа өнімді дайындауда технологиялық
процесті әзірлеу;
- қажетті өнімдерді дайындау үшін жобалау,
жасау, сынақтан
өткізу және жаңа техниканың үлгілерін
енгізу;
- жаңалықтарды іс жүзіне асыруға бағытталған
ұйымдастырушылық-
басқарушылық шешімдерді әзірлеу және
енгізу;
- қажетті ақпараттық ресурстарды және
инновацияны ақпаратпен
қамтамасыз етуді зерттеу және әзірлеу;
- қажетті ғылыми – зерттеу және конструкторлық
жұмыстарды
жүргізу үшін дайындау, оқыту, жаңа мамандық
беру және
қызметкерлерді арнайы әдіспен іріктеу;
- лицензиялау, патенттеу, ноу-хау жұмыстарын
жүргізу немесе қажетті
құжаттарды алу;
- инновацияны жетілдіруді ұйымдастыру
және маркетингтік
зерттеулерді жүргізу.