Кәсіпорынның Инвеститциялық тартымдылығын арттыру

Мазмұны

 

Кіріспе........................................................................................................3

1. кәсіпорынның Инвеститциялық тартымдылығын      арттырудың теорилық негіздері...........................................................4

1.1 Инвестициялық тартымдылық мәні мен түсінігі..................................4

1.2 Инвестциялық тартымдылықты анықтайтын көрсеткіштер  мен әсер ететін факторлар.....................................................................................................5

2. «Қазпочта» ақ-ның, «ҰЗҚ қазақстанның ұлттық банкі» ақ-ның инвестициялық тартымдылығын талдау..................................................................................................................8

Қорытынды...........................................................................................10

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.............................................................11

ҚОСЫМША.................................................................................................12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 Қазақстан нарықты экономика жүйесiне енгелi қоғам өмiрi көптеген өзгерiстердi бастан өткердi. Бүгiнгi таңда шаруашылықты жүргiзу барысында экономикалық саясаттың басты мақсаты өнеркәсiптiк өндiрiстiң тиiмдiлiгiн арттыру болып табылады. Нарық жағдайында кәсiпорындардың тиiмдi қызмет етуi, экономикалық өсуi және дамуы адам ресурстары, материалдық ресурстары және басқа да ресурстардың ең тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк беретiн стратегиялық бағыттың дұрыс анықталуына тәуелдi.

Елбасы Н.Назарбаевтың биылғы Қазақстан халқына Жолдауында «Біздің  ұлттық экономикамыздың бәсекеге қабілеттілігіне  оны әлемдік экономикаға интеграцияланған жағдайда ғана қол жеткізе алатынымыздың» атап көрсетілуі ел экономикасының жаһандық ықпалдастыққа жақындап келе жатқаның айқындады. /1/

Нарықты қатынастар жағдайы  кәсiпорын мен мемлекет арасындағы қарым-қатынастардың жаңа формалары  мен әдiстерiн талап етедi. Үзiлiссiз  дамуды, икемдiлiктi және қазiргi заманғы  кәсiпорын қызметiнiң тиiмдiлiгiн  қамтамасыз ететiн бiрдей мағынаға ие бәсекелестiк пен ынтымақтастық  сияқты нарықты экономиканың маңызды  құраушыларының арақатынасын белгiлеу  күрделi мiндеттерiнiң бiрi болып табылады.

Қазақстанның инвестициялық  климаты қолайлы, оған қауіптенген  инвестициялар әкелуге болады деген  шешімдер бар. Осындай шетел инвесторлары үшін қолайлы жағдай жасауда елімізде көп шаруа атқарылды. Мемлекеттің  инвестициялық саясатында даму институттарына белсенді рөл жүктеледі, олардың  қызметі 2015 жылға дейінгі Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыруға бағытталған./2/ Бұл көрсеткіштер мені қызықтырды. Сондықтан кәсіпорын экономикасы пәнінен курстық жұмыс тақырыбын мен «Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын арттыру» деп алдым. Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығы көп факторларға тәуелді, инвестордың белгілі бір кәсіпорынға өз қаржысын салу үшін көптеген тексерулер керек. Оның бәрі құйылған қаражаттың ертеңгі күні бос кетпей, ал максималды табыс әкелуі ішүн жасалынады. Бұл тақырыптың өзектілігін ашып жазатын балсақ, әділеттік үшін аталмыш инвестицияның дені біздің орасан зор табиғи байлығымызды игеру үшін, ал оны игеру шетелдіктерге өте тиімді болғанынан да, келді деуіміз керек. Қазір инвестициялық саясаттың сыңаржақтылығынан арылу қамын ойластырып жатырмыз. Өңдеуші салаларды жаңа техника, технологиямен жарақтау жобасы; жаңа, әлемдегі бәсекеге қабілетті бұйымдар шығаратын кәсіпорындар салу жобасы жасалды. Даму институттары құрылды, өткен жылы 43 жаңа зауыттар мен фабрикалар іске қосылды, әрі қарай бұл қарқын күшейе бермек. Осыған орай шикізат орындарына емес, өндеуші салаларға шетелдік инвестициялар әкелу., жаңа, өте тиімді, жоғарғы техналогиялар әкелу инвестициялық саясаттың болашақтығы басым, негізгі бағыты болып қалыпласып келеді. Бұл да назардан ешқашан тыс қалмауы керек мәселе.

 

1.  кәсіпорынның Инвеститциялық тартымдылығын      арттырудың теорилық негіздері.

1.1 Инвестициялық тартымдылық  мәні мен түсінігі.

Инвестициялық тартымдылық – инвестиция  құйылып  жатқан өндірісте экономикалық  аспектілерді ескере отырып белгілі  бір уақыт аралығында кепілді  және сенімді түрде  инвестордың  мақсаттарына жету. Кәсіпорынның инвестициялық  тартымдылығы белгілі бір факторларға  байланысты алдын ала анықталуы  мүмкін, бұл факторлардың құрамы мен  рөлі инвесторлардың контингентіне  байланысты өзгереді. Өндірістің материалдық-техникалық қарулануыны және бұрынғы уақыттағы  және болашақтағы экономикалық дамуына  байланысты.

Кәсіпорын деңгейінде инвестициялық тартымдылықты арттыруда бірінші болып, алдағы кезеңдерге арналған даму сипаттары үлкен орын алады. Инвестиция тарту жолымен дамудың алдағы кезеңдердегі көкжиегін нақты талдаулар  жасау  арқылы  болжанған  жетістіктерге  қол жеткізу мүмкіндігі. Ол экономикалық тиімділік деңгейінің қатынастары, өнім өндіру мен оған кететін өндірістік шығындарды дұрыс есептеп, үнемді пайдалану. Кәсіпорындағы инвестициялық тартымдылыққа өндірілетін өнімнің өмірлік циклінің ұзақтығы тығыз байланысты. Инвестициялық қызметтің ұтымды жолдарының бірі инвестициялық  тиімділікті бағалауды  өте дұрыс  есептеу  шарт.  Шаруашылық қызметтің  негізгі шарттарының бірі болып, өндідістің барлық элементтерін ұдайы жаңартып, жетілдіріп отыру. Шетелдік тәжірибеде инвестициялық  тартымдылықты арттыру көбінесе инвестициялық жобаларды ғылыми негіздеп, іс-тәжірибеге лайық, сондай-ақ макро деңгейдегі болатын өзгерістерге барынша төтеп бере алатын жобалар әзірлеумен анықталады.

 Инвестиция дегеніміз  – табыс  алу  мақсатында  кәсіпкерлік және басқа  да  қызмет түрлері, объектілері,  ақша  қаражаттар технологиялар, машиналар, жабдықтар, тауарлық белгілер, несиелер, басқа да мүліктік құқықтық интелектуалдық құндылықттар.

Инвестициялық қызмет бұл – инвестицияларды  салып және инвестицияларды  жүзеге асыру бойынша  тәжірибелік әрекеттер  жиынтығы.

Инвесторлар (инвестициялық iс-әрекеттi iске асырушы немесе заңды тұлғалар), тапсырыс берушiлер, жұмысты орындаушылар, инвестициялық iс-әрекет объектiлерiн пайдаланушылар, жабдықтаушылар, инвестициялық қорлар) және инвестициялық процестiң басқа да қатысушылары – инвестициялық iс-әрекет субъектiлерi болып табылады. Тапсырыс берушiлер ретiнде инвесторлар немесе инвестициялық жобаны iске асыру жөнiнде инвестордан алған жеке және заңды тұлғалар болуы мүмкiн. Инвестициялық iс-әрекеттiң субъектiлерi ретiнде жеке және заңды тұлғалар, соның iшiнде, шетелдiк тұлғалар, мемлекеттер және халықаралық ұйымдар болуы мүмкiн.

 

2. Инвестциялық тартымдылықты анықтайтын көрсеткіштер

 

Қазіргі кездегі шаруашылық жағдайға байланысты кәсіпорын инвестциялық тартымдылықты анықтау үшін берілген көрсеткіштердің кейбіреуін қолдану жеткілікті болады. Соған қарамастан инвестициялық тартымдылықты есептеген кезде бағалау логикасын сақтау қажет.

Төлем қабылеттілік көрсеткіштер коэфиценті	Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштер коэфиценті	Мүлікті тиімді пайдалану  көрсеткіші коэфиценті
Толық өтімділік. жабу өнімді өткізуден түскен таза табыс	Өзіндік айналым құралдармен қамтамас ету Меншікті және қарыздық құралдарының  ара қатынасы Маневрелік	активтердің рентабельділігі Өнімді өткізуден түскен табыс активтер айналымы

1-кесте инвестициялық  тартымдылықты бағалаудың кезектілігі  /3/.

 

1. Кәсіпорын төлем қабылеттілігін есептеген кезде кәсіпорынның өзіндік қысқа мерзімді қарыздарын төлеу қабылеттілігін қарастыру керек. Төлем қабылетін бағалау үшін айналым активтер қанша уақыт ішінде қолма-қол ақшаға айналатынын есептеу керек. Ол үшін мына көрсеткіштер керек:

• Жалпы жабу коэффициенті ;

• Аралық жабу  коэффициенті;
• Абсолютті өтімділік коэффициенті;
• Таза табыс коэффициенті;

Жалпы жабу коэффициенті дегеніміз  айналым құралдар арқылы ағымдағы кредиторлық  міндеттемелердің қандай бөлігін жабуға болатындығын көрсетеді (оптималды 1; 2-2,5 дейін).

 

Запастар мен шығындар + ақша қаражаттар ж/е қысқа мерзім

қарж  салымдар + дебит есеп айрылсу

қысқа мерз банк кредит + кредиторлық  қарыз

 

Аралық жабу  коэффициенті – Кәсіпорын есеп айрысу шот, банктегі шоттар, бағалы қағаздар арқылы  қысқа  мерзімдің қанша бөлігін жаба алатындығын көрсетеді  (норма 0,7-0,8).

 

ақша қаражаттар ж/е қысқа мерзім қарж. салымдар + дебит есеп айрылсу

қысқа мерз .банк. кредит. + кредиторлық  қарыз

Абсолютті өтімділік коэффициенті – Кәсіпорын есеп айрысу шот арқылы және  банктегі басқа шоттар арқылы қысқа мерзімді міндеттемелердің  қанша бөлігін жаба алатындығын көрсетеді(0,20 – 0,25).

 

ақша қаражаттар ж/е қысқа мерзім қарж. салымдар

қысқа мерз банк кредит + кредиторлық  қарыз

 

Таза табыс коэффициенті – 1 теңге өткізілген өнімге қанша  таза табыс келеді.

 

Таза табыс + есептелген тозу *100

өнім өткізгеннен түскен табыс

 

2. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын есептеу үшін қызметтің үздіксіз үрдісін сипаттайтын коэффициенті қолдану қажет.

• өзіндік қор есебін қамтамас ету;
• қаржылық және өзіндік құралдардың қатынасы;
• өзіндік құралдардың маневрілігі;

Өзіндік қор есебін қамтамас ету –материалдық жағдай тұрғысынан     бағаланады.

өзіндік айналым  құралдары

материалдық шығындар

 

Қаржылық және өзіндік  құралдардың қатынасы - өзіндік активтер 1 теңгесіне тартылған капиталдың қанша мөлшері сәйкес келеді.

 

Қарыздық  қаражаттар

өзіндік қаражат көздері

 

Өзіндік құралдардың маневрілігі  – кәсіпорынның  өзіндік құралдарының икемділік деңгейін көрсетеді.

 

өзіндік айналым  құралдары

өзіндік қаражат көздері

 

 

3.  Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығы.

Инвестициялық тартымдылық  кәсіпорындағы көптеген қаржылық көрсеткіштерге  тәуелді,  сонымен қатар инвесторды тікелей қызықтыратын  факторлар  мен  капиталының  табыстылығына. Оларға келесі факторлар жатады: 

 

• Активтердің рентабельділігі;
• Өнімді өткізуден түскен табыс;
• Айналым активтер.

Активтердің рентабельділігі  – кәсіпорынның табыс табу  мақсатында қанша қаражат жұмсады. Активтердің  рентабельділігі жоғары болса  кәсіпорынның инвестициялық  тартымдылығы  да жоғары  болады.

 

Баланстық табыс  х 100

Активтердің орташа құны

 

Өнімді өткізуден түскен табыс – кәсіпорын барлық  салалар бойынша өзінің қызметін  қаншалықты пайдалы және нәтижелі жүргізеді, сонымен бірге баланстық табысты ескере  отырып.

 

Баланстық табыс  х 100

Реализациядан түскен түсім

 

Айналым активтер – периодта қанша рет өндірістің толық циклы жүргізіледі, соған  байланысты  табыс әкеледі.

 

Реализациядан түскен түсім х 100

Активтердің орташа құны

 

Мысалы: Кәсіпорынның  төлеу  қабылеттілігін  анықтау  үшін  қаржылық  отчетт және  баланс пайдаланады.

 

Баланстық табыс – 64752

Активтердің орташа құны – 520625

Реализациядан түскен түсім  – 277771

 

Онда активтердің рентабельділігі:  64752х100 ═ 10,8

                                                                 520625

 

Өнімді өткізуден түскен табыс:  64752х100 ═ 23,3

                                                             277771

 

Айналым активтер:  277771х100 ═ 53,3    

                                      520625

 

 

 

 

 

Инвестициялық тартымдылыққа  әсер ететін факторлар

Кәсіпорында инвестициялық  тартымдылықты арттыру саясатын жүргізген кезде мыналарды ескеру керек:

• өндіріс орынның қаржылық ахуалы;
• өндірістің техникалық дәрежесі;
• аяқталмаған құрылыс;
• лизинг арқылы құрал-жабдыктарды алу мүмкіншілігі;
• меншікті қаржының жеткіліктілігі;
• капитал нарығының конъюктурасы;
• мемлекеттен келетін жеңілдіктер;
• инвестициялық бағдарламаның коммерциялық және бюджеттік тиімділігі;
• сақтандыру қызметі;
• салық;
• маркетингтік зерттеу;
• өнімнің сату бағасы;
• өнімді сатудағы географиялық шекараның жағдайы;
• жалпы өнімнің мөлшері;
• инвестициялық саясат жүргізетін уақытта тұтынушылардың сұранысының динамикасы;
• нарықтағы бәсекелестік дәрежесі;
• техникалық мүмкіншілігі және дамыту мүмкіншлігі.  
• Инвестицияны өндіріс орнында басқаруды жақсарту  үшін мынандай шараларды қолдану керек:
• инвестиция кызметінің қажеттілігін табу;
• инвестициялық табыстың үлес салмағын преферениялау болып табылады, яғни мемлекет тарапынан көрсетілетін, берілетін жеңілдіктер. Жеңілдіктер үш түрде болып келеді:
• инвестициялық салыктық преференциялар;
• кеден баждарын салудан босату;
• мемлекеттік заттай гранттар.