Өнім сапасын арттырудағы экономикалық тиімділікті анықтау

1.1.4. Өнім сапасын арттырудағы экономикалық тиімділікті анықтау.

              Жылдық экономикалық тиімділіктің көлемі (Эпотр) тұтыну сферасында өнімнің сапа көрсеткіштерін арттыруы мына формуламен анықталады:

                            ,                                                                      (1,6)

Мұнда: И1, И2 –салыстыру үлгісіне алынған өніммен жасалынатын жұмыс бірлігінің өзіндік құны және жоғары сапа көрсеткішті өніммен жасалынатын жұмыс бірлігінің өзіндік құны, тг.

                 К/1, К/2 –салыстыру үлгісі ретінде  алынған пайдаланатын және жоғары сапа көрсеткішті өнімге тұтынушының капиталды салымы, тг.

                 Ен –капиталды салымдардың экономикалық тиімділігінң нормативті коэфициенті.

                 γ –эффектінің тождества анықтауға қажетті өнімнің сапа көрсеткіштерінің ара қатынасын ескеретін коэфициент, ол мына формуламен есептеледі:

                                                                                                                              (1,7)

мұнда:ω –базалық өнімнің және жақсартылған көрсеткішті өнімнің техникалық параметрлері бойынша эквиваленттілік коэфициенті, мына формуламен анықталады:

ω=                                                                                                                              (1,8)

мұнда: ωп, ωб –базалық өнімнің және жоғары техникалық көрсеткіштерге ие өнімнің техникалық деңгейінің коэфициенті, келесі формуламен анықталады:

;   ,                                                                                     (1,9)

Мұнда: аі -әрбір і-ші сапа көрсеткішінің салмақтық коэфициенті;

                 Кіб, Кін -әрбір і-ші базалық өнімнің және жоғары сапалы өнімнің сапа көрсеткішінің эталон ретінде алынған өнімнің сапа көрсеткішіне қатынасындағы мәні, ол келесі формуламен анықталады:

                                       =;                                                                                     (1,10)

Мұнда: Віб, Він; Віэ –эталондық, жақсартылған және базалық үлгілердің і-ші сапа көрсеткішінің мәні.

              Егер де жоғары сапа көрсеткішті өнім мен салыстыруға алынған базалық өнім ғана салыстырылатын болса, онда Кін келесі формуламен анықталады:

                            К/ін= ;                                                                                                                 (1,11)

Ал эквиваленттілік  коэфициенті –мына формуламен:

                            ;                                                                                                   (1,12)

ап –эксперттік әдіспен баллмен анықталатын өнімнің қосымша тұтынушылық қасиеттерін ескеретін коэфициент, келесі формуламен есептеледі:

                                          ,                                                                                     (1,13)

Мұнда: Бб, Бн –базалық және жақсартылған сапа көрсеткішті өнімнің тұтынушылық қасиеттерін баллдық бағалау.

              өндіріс сферасындағы жоғары сапа көрсеткішті өнімнің жылдық экономикалық эффектінің (Эпр) мәні мына формуламен анықталады:

                                                                                                                                            (1,16)

Мұнда:ΔК –жоғары сапалы өнім өндірісін игеру мен шығарумен байланысты қосымша капитал салымдары, тг:

              ΔП –жоғары сапалы өнімді игеру, өндіру және жүзеге асыру кезінде алынатын қосымша табыс, мына формуламен анықталады:

                                                                      (1,17)

Мұнда: N1, N2 -.натуралды сипаттамадағы ерте игерілген, жоғары сапалы өнімнің орташа жылдық өндірісі.

              Ц1, Ц2 - өнімнің жоғарылатылған және ертеде игерілген сапасының сәйкес бағалары, тг

              С1, С2 -өнімнің бастапқы игерілген және жақсартылған сапасының сәйкес өзіндік құны, тг:

              Зт –жоғары сапалы өнімді сертификаттау, техникалық дайындау және өндірісте игерумен байланысты орташа жылдық шығындар, тг.

              Жоғары сапалы өнімнң егер де бағасы Ц2 анықталмаған болса, онда өндіріс көлеміндегі жылдық экономикалық эффектінің мәнін келесі формуламенанықтауға болады:

                                                                                    (1,18)

Мұнда К1 және К2 –базалық және  жаңа нұсқаға сәйкес өндіріс көлеміндегі  капитал салымдары.

              Ен –капитал салымдарының нәтижелілігінің нормативті коэфициенті.

              γ –нәтижелілігінің мәнінанықтау үшін өнімнің сапа көрсеткіштерінің ара қатынастарын көрсететін коэфициент.

              Айта кететін жайт, жоғары сапалы өнімніның сертийикациясын өткізу шартында және сапаны басқару жүйесінде К2-ге  өнімді бастапқы сертификаттауға кеткен бір мезгілдегі шығындар да қосылады., ал С2 -ге мерзімдік инспекциялық бақылауға кеткен шығындар, ал Ен-нің мәнін 0,33 деп алу керек, себебі сәйкестік сертификаты 3 жылға беріледі.

              Өнімнің өзіндік құнының түсуін есептегенде жаңа техниканы пайдаланумен және өндіріспен байланысты шығындарды ғана есепке алу керек.

              Егер де жаңа техника бір уақытта шығындарды азайта отырып өндірірісті арттыратын болса, онда оны үнемдеу  айнымалы шығындардың бөлімдерін тікелей санаудың әдісі болып табылады.

              Егер де жаңа техника базалық техникадан тек бірнеше операцияларды өзгертуімен ғана ерекшеленетін болса, онда жылдық экономикалық тиімділік өзгеріп отыратын шығын элементтерін салыстыру арқылы есептеледі.

              Өндіріс кезіндегі жоғары сапалы және ұзақ қолданыстағы жаңа бұйымдарды пайдалануы кезінде жылдық экономикалық эффект мына формуламен анықталады:

+, (1,20)

Мұнда Р2 –жоғары сапалы өнімді толығымен қайтадан қалпына келтіруге кететін баланстық құнның бір бөлігі.

              Жылдық экономикалық эффект көрсеткіші экономикалық есептеулерде кеңінен қолданылады. Оның мөлшері салыстырылатын нұсқаға қарағандағы жалпы жылдық үнемделген сумманы көрсетеді. Жылдық экономикалық тиімділікті есептеу әдістері өндіріс сферасында да, тұтыну сферасында да пайдаланылатын жаңа техниканың обьектін сипаттайтын көрсеткіштерге байланысты  бөлінеді.

              Жылдық экономикалық эффект –жаңа техника және капитал салымдарының экономикалық тиімділігін есептеудің негізгі элекменттерінің бірі.

              Басқа да технико-экономикалық көрсеткіштермен қатар экономикалық тиімділік бойынша сапа деңгейі де анықталады:

                                           (1,21)

Мұнда Э1 мен Э2 –бағаланатын және базалық  өнімнің экономикалық  тиімділіктері.

              Тиімділік көрсеткіштері ретінде жадпы түрдегі  табыстың шығындарға ара қатынасы ретінде есептелетін рентабельділік көрсеткішін кеңінен қолданады.

                                          Шешуі көрсетілген типтік есептер.

Есеп 1.3. Дауыс зорайтқыштың ертеде қолдыналған полимерлі пленкасының орнына титанды фольгалы жоғары сапалы басы жасалды, ол дауыс зорайтқыштың сапа көрсеткішін жоғарылатуға және ойнатылатын жиілік диапазонын жоғары сапалы 40кГц-ке дейінгі аймаққа ұлғайтуға мүмкіндік береді. Өнімнің техникалық параметрінің өзгерісінің әсерінен жылдық экономикалық эффектінің мәнінің өзгерісін  анықтау керек.

              Салыстырылатын өнімдердің техникалық параметрлері.

Бастапқы экономикалық көрсеткіштері.

Шешуі:

1. Жаңа және базалық өнімнің техникалық деңгейінің коэфициентін және әрбір параметрдің салмақтық коэфициентін анықтаймыз. Есептеуді кесте түрінде жүргіземіз.

Техникалық  деңгей және салмақтық параметрі коэфициенттерін есептеу.