Экономикалық ой - пікірлер

     «Бүгінде  әлемді қаржы дағдарысы жайлаған тұста қазақстандық экономиканың үлгісі өзінің тиімділігі мен тұрақтылығын және әлеуеттілігін көрсетті деуге  болады. Біз дағдарысты ең қиын кезеңдерінен өттік. Енді біздің экономикамыз өзінің үшінші, яғни дағдарыстан кейінгі даму кезеңіне аяқ басты» - деді бүгін «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының басқарма төрағасы Қайрат Келімбетов.

     Басқарма  төрағасының сөзіне қарағанда, Қазақстанның дағдарыстан кейінгі дамуы айтарлықтай  жаңалық емес. Ол Мемлекет басшысының       1997 жылы «Қазақстан - 2030» стратегиясында көрсеткен бағыттың заңды жалғасы. Қазір біздің экономикамыз өте маңызды кезеңді бастан өткергелі отыр. Өйткені, алдағы кезең шешуші рөл атқарады. Егер біз одан сүрінбей өтсек, Қазақстан Азия барысына айналды дей беріңіз. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру міндеті күрделі, соған қарамастан қол жеткізуге болатын мақсат. Әрине біз ол міндеттерді жүзеге асыру жолдарын таба білсек. Жалпы дамыған елдердің тәжірибесін түбегейлі көшіріп алу шарасы өзінің тиімсіз екендігін біз іс жүзінде көрдік. Өйткені, экономиканы дамыту - өте күрделі әрі ұзақ жүретін процесс. Экономиканы жаңғырту және әртараптандыру, экономикалық даму деңгейі мен әлеуметтік саланың жетілуі  аз уақыттың ішінде шешіле салмайтын мәселе екендігін өмір көрсетіп отыр. Өз елінің экономикасын түрлендіре білген бізге белгілі мемлекеттер бұл мақсатқа 20-30 жыл жұмсайды. Мысалы Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне «Азия жолбарысы» атануы үшін 20-30 жыл қажет болды» -деді Қ.Келімбетов.

     Оның  пікірінше, аталған мысалдарды негізге  ала отырып, сараптап қарайтын болсақ, Қазақстан бүгін елімізді жаңғырту бағытындағы мақсаттарының жартысын жүзеге асырып үлгерді. 

     «Жаңа әлемдік қаржы дағдарысы басталуы сөзсіз, өйткені 2008 жылғы коллапс себептері әлі де жалғасуда», - дейді Templeton Asset Management  атқарушы президенті Марк Мобиус.

     Сарапшы Токиода өткен конференциядағы  әлемдік экономиканы қалай елестетіні жайлы өз пікірін ортаға салды. «Қаржы құралдарының нарығы реттеліп отыр ма? Жоқ. Бұл нарық бұрынғыша өсіп келе ме? Иә», - деп Мобиус жаңа қаржы-экономикалық келеңсіздіктердің алғышарттарын  санамалап берді.

     Оның  айтуынша, бүгінде әлемдік нарықта  болып отырған деривативтердің  жинақталған құны жаһандық жалпы  ішкі өнім көлемінен   10 есе артып отыр. Бұл нарықта қаржылық алаңдарда мөлшерлемелер құбылып тұр. «Дағдарысқа дейінгіден банктер көбейді ме? Көбейді! «Тіпті көптігі соншалықты олардың банкроттыққа ұшырауы да мүмкін», - дейді Мобиус.

     ҚР  Премьер-Министрі 2011 жылғы 20 маусымдағы Парламент палаталарының бірлескен  отырысында сөйлеген сөзінде, Қазақстан  «әлемдік экономикаға ықпал ете  алмайды, алайда халықтың мүддесі үшін оларға дер кезінде үн қатысуы  тиіс», деп атап өткен болатын.

     «Қазақстан  ашық экономикалы, әлемнің бір бөлшегі  бола отырып, әлемдік экономикаға  ықпал ете алмайды. Олар біздің еркімізден және тілегімізден тыс болып жатыр. Біз бүгінде болып жатқан үдерістерге  тек қана үн қата аламыз? Біз мұны істеуге тиіспіз», - деді Кәрім Мәсімов  депутаттарға.

     Сөйтіп, Қазақстан Үкіметі ықтимал тәуекелдерге әзірленді. Биылғы жылы әлемдік экономиканың құлдырауына қарамастан біздің республикамызда  мемлекеттік қызметкерлер мен бюджеттік  сала қызметкерлерінің еңбекақылары, зейнетақылар арттырылды, халықтың тұрмысы  төмен топтарына әлеуметтік қолдау ұлғайды.

     «Шағын және орта кәсіпкерлік ел экономикасының негізгі тірегі екені белгілі. Соңғы жылдары осы саланы қолдау үшін мемлекет тарапынан бөлінетін қаржының көлемі де еселеп өсуде. Елбасы биылғы Жолдауында кәсіпкерлікті дамыту мақсатында ұзақ мерзімді бағдарлама қабылданып, қаржыландыру ісін жүйелендіруді тапсырды. Әлемдік қаражат тапшылығы тұсында ел кәсіпкерлерін қысылтаяң сәттен шығаруды көздейтін мұндай шаралар болашақта өз жемісін берері анық.

Экономика ғылымдарының докторы Рахман Алшанов:

     – Бізде шағын кәсіпкерліктің ішінде сауда орындары, кафе, қонақ үйлер  қызметі біршама жақсы дамыды. Бұл дамыған мемлекеттерде де бар үрдіс. Оларда да бірінші осы қызмет көрсету саласы алға шыққан. Өйткені, әлемнің көптеген елдерінде шағын және орта бизнес – үлкен табыс көзі. Біріншіден шағын кәсіпкерліктен пайда тез түсетін болса, екіншіден бұл салада бәсеке жоғары. Бірақ, оларда инновация, яғни жаңалық басты орында. Бізге де осы қажет. Әйтпесе, қашанғы базар, сауда үйі секілді дүниелерді аша береміз? Оның да шегі бар шығар. Сондықтан, нақты өнім дайындайтын салаға мойын бұратын кез жетті. Мысал үшін, Германияда машина шығару өндірісіне 80 мыңдай бөлшек керек екен. Оны дайындайтын шағын кәсіпорындар. Бұл алып өндірістердің жұмысын алға бастыратын да шағын және орта бизнес деген сөз. Елбасының Жолдауында айтылған «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы мен индустриялды-инновациялық бағдарламалар осы саланы дамытудың негізгі жолдары деп айтуға болады.

     Тәуелсіз  кәсіпкерлер қауымдастығының вице-президенті Тимур Назханов:

     – Жыл басында Нұрсұлтан Назарбаев  шағын және орта бизнесті ашуды жеңілдететін заң жобасына қол қойғаны белгілі. Меніңше, бұл жағдай еліміздегі кәсіпкерліктің дамуына оң ықпал етеді. Бұған дейін кәсіпкерлікпен айналысуға қажетті құжаттар 15 күнде дайындалса, енді 7 күнде дайындалатын болды. Ескі заң бойынша кәсіп ашуға талаптанған адамның капиталдық жарнасы мың доллардың көлемінде болуы тиіс еді. Ал жаңа заң бойынша жарна мөлшері 100 теңге мөлшерінде белгіленді. Сондай-ақ, құжаттарды нотариалдық рәсімдеуден өткізу талабы да алынып тасталғанын айта кетуіміз керек. Мұның өзі кәсіпті жаңа бастаған адамдар үшін біршама жеңілдік туғызып отыр. Өйткені бұрын әрбір құжатты ноториалдық рәсімдеуден өткізу үшін біраз қаржы жұмсауға тура келетін. 
 
 
 

                                          Жоспары: 

1. «Дағдарыстан  кейін даму» - «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының басқарма төрағасы Қайрат Келімбетовтың ой- пікірі

2. «Дағдарыстан  кейінгі банк жүйесі» - Templeton Asset Management  атқарушы президенті Марк Мобиус пікірі

3. «Шағын  және орта кәсіпкерлікті дамыту» - Экономика  ғылымдарының докторы Рахман Алшанов