Қаржы нарығы

Қаржы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Қаржы(фр. finance, лат. finantia— аяқтау, төлем туралы бұйрық; қолма-қол ақша, табыс) — мемлекеттің аймақтардың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің, заңи және жеке тұлғалардың ақшалай қаражатының құралуы, бөлінуі, қайта бөлінуі, пайдаланылуы үдерісін сипаттайтын іргелі, қорытындылаушы экономикалық санат (категория), осы үдеріс барысында туындайтын ақша қатынасы; ақшалай қаражаттың қозғалысына байланысты мемлекет, кәсіпорындар мен ұйымдар, салалар, аймақтар, жекелеген азаматтар арасында пайда болатын экономикалық қатынастардың жиынтығы. Қаржы санаты қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық жүйені көрсетеді, осы жүйе жағдайында және құрамында қаржы жүйесі әрекет етеді. Ақша қатынастары қаржы қатынастарын қалыптастырады, бірақ ақша қатынастарының бәрі бірдей қаржы қатынастары болып табылмайды, тек олардың ақшалай қаражат қорларының жоспарлы түрде құралуымен, бөлінуімен, пайдаланылуымен байланысты бөлігі ғана қаржы қатынастары болып табылады, мысалы, жеке тұтынуға, айырбастауға жұмсалатын ақшалайқаражат (бөлшек сауда тауар айналымы, көлік, коммуналдық, тұрмыстық, ойын-сауық қызметтеріне, сондай-ақ қоғамның жекелеген мүшелері арасындағы сатып алу-сату үдерістеріне жұмсалатын ақша енгізілмейді). Қаржы қоғамдық өндірісті басқарудың экономикалық әдістерімен тығыз байланысты, олардың құрамына кіреді, экономиканы басқарудың барлық жақтарына ықпал етеді.Мемлекет пен кәсіпорындар арасындағы, кәсіпорындардың (фирмалардың) арасындағы қаржы қатынастары маңызды рөл атқарады. Алғашқы жағдайда олар мемлекеттік бюджетке төлемдер, салалық не аумақтық деңгейлердегі ұйымдардың түрлі қорларына аударымдар жүйесін қамтиды, екінші жағдайда өндірістік кәсіпорындардың арасындағы, сондай-ақ материалдық-техникалық жабдықтау, бөлшек сауда, қызмет көрсету саласы ұйымдарының арасындағы өзара байланыстарды қамтиды. Қаржының құрылымы мен мазмұны түрлі елдерде түрліше. Экономикасы бір орталықтан басқарылатын елдерде мемлекеттік қаржы, мемлекетгік бюджет пен бюджетг тыс қорлардың құралуы айқындаушы орын алады. Мұнда қаржыны өзі ЖІӨ мен ұлттық байлықтың бір бөлігін бөлу және қайта бөлу үдерісінде туындайтын ақша қатынастары ретінде сипатталады. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде жалпы мемлекетгік, қоғамдық мұқтаждарға, әлеуметтік мақсаттарға пайдаланылатын мемлекеттік қаржының, мемлекеттің кірісі мен шығысын бюджеттендірудің елеулі рөлі сақталады. Алайда қаржы қызметінің негізгі салмағы қаржы ресурстарын бір орталықтан бөлуден тауарлардың, орындалатын жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің еркін нарығының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, салық, баж, есеп мөлшерлемелері, жәрдем қаражат, көмек қаржы, үлестеме, басқа да қаржы тұтқалары арқылы нарықтық қатынастарды реттеуге ауысады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің: кәсіпорындардың, коммерциялық фирмалардың, компаниялардың, банкілердің, жекеше кәсіпкерлердің қаржы ресурстарын дербес пайдалануы мүмкіндігі айтарлықтай артады.

ҚАРЖЫ НАРЫҒЫ,  қаржы рыногі – капитал несие берушілер мен қарыз алушылар арасында бағалы қағаздарды шығару және сатып алу-сату нысанында қайта бөлінетін несие капиталдары рыногінің бір бөлігі. Қ. н-н бастапқы және қайталама рыноктардың жиынтығы деп қарауға болады. Бастапқы рынок бағалы қағаздарды шығару сәтінде пайда болады, оған қаржы қорлары жұмылдырылады. Қайталама рынокта бұл қорлар бірнеше рет қайта бөлінеді. Қайталама рынок биржалық және биржадан тыс рыноктарға ажыратылады. Мамандандырылған қор биржалары болып табылатын биржалық рынокта жетекші компаниялардың акциялары, ал биржадан тыс рынокта түрлі себептермен биржада бағасы белгіленбеген бағалы қағаздар сатып алынады және сатылады.

Институттық тұрғыдан Қ. н. несие-қаржы ин-ттары болып табылады, осы ин-ттар арқылы қаржы ағыны меншіктенушілерден қарызгерлерге және керісінше құйылып отырады. Мұндай құйылу қаржы қорларын ешқандай қаржы делдалдарынсыз несие берушілерден тікелей қарыз алушыларға беру нысанында болады. Мүдделердің үйлеспеушілігін қаржы делдалдары жойып отырады, оларға қаржы ин-ттары: коммерц. банктер, несие одақтары, қор биржалары, қаржы компаниялары, зейнетақы және сақтандыру қорлары, инвестиц. банктер, құрылыс қоғамдары, т.б. жатады. Қаржы делдалдары қажет болған жағдайда қарыз алушылардың елеулі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бірнеше несие берушілердің қаражатын біріктіреді және ықтимал қатерді (тәуекелдікті) мойнына алады, сөйтіп, Қ. н-ның тұрақтануында маңызды рөл атқарады.

Қ. н. несие капиталдары нарығының бір бөлігі ретінде уақытша бос ақша қысқа мерзімді депозиттер түрінде бір күннен екі жылға дейін банкаралық рынокта орналастырылатын қысқа мерзімді ақша рыногімен тығыз ұштасып жатады. Әлемдік экономиканың жаһандануы жағдайында дамыған елдердің ұлттық Қ. н. әлемдік Қ. н-ның бір бөлігі болып табылады. Бұған Қ. н-нда сауданы ұйымдастырушылардың көрсетілетін қызметтері ұсынымын ақпараттық технологиялар негізінде интернализациялау септігін тигізеді. Қ. н-на қатысушылардың қызметін мемл. арнаулы мекемелер (мыс. Францияда Биржа операциялары жөніндегі француз комиссиясы, Қазақстанда ҚР Ұлттық банкінің құрамындағы Бағалы қағаздар рыногін реттеу департаменті) арқылы реттеп отырады.

Экономикасы дамыған елдерде қаржы  нарығы субьектілерінің алатын орны ерекше. Себебі, тарихи маманданған  несие-қаржы институттарының алғашқы  мекемелері қарыз капиталы нарығындағы  кейбір сұрыптардың қанағаттандыру мақсатында пайда болды. Маманданған қаржы-несие институттары (немесе оларды парабанктік мекеме деп атайды) не белгілі бір клиенттерге қызмет түрін көрсетеді немесе бір-екі қызмет түрін меңгереді. Ол мекемелер бір жағынан клиенттердің несие-есеп операцияларын жүргізіп, Орталық банктің талаптарын орындаса, екінші жағынан қаржы, сақтандыру, инвестициялық және сондай операциялар орындаумен сол салалардың бақылауымен қызмет жасайды. Олар әртүрлі маманданған қаржы институттарының жиынтығы несие жинақтау мекемелері инвестициялық қорлар немесе компаниялар, зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, мекемелердегі өзара көмек кассалары, ломбардтар және тағы басқа.

Өркендеген мемлекеттерде бұл  институттар, яғни банктік емес мекемелер, коммерциялық банктермен қаржы нарығында  бәсекеге түсіп, фирмалар мен компанияларға  сан алуан түрде қызмет көрсетті. Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өту шағында бұл  мәселелер бойынша әлемдік тәжірибеге қызығушылық болуы.

ТМД-ның барлық елдерінде, соның  ішінде Қазақстанда, тәуелсіздік алумен бірге экономиканың қаржы секторының реформасы және дамуы қаржы институттарының  тұрақтылығын жетілдіру мен нығайту  және тұрғындардың қаржы секторына  сенімін арттыру бойынша іс-шараларды  белсендендіруге әкелген басымды  мемлекеттік міндеттердің маңыздыларының бірі ретінде қарастырылады.

Айта кететін жәйт, революцияға  дейінгі Ресейде, одан соң КСРО және жаңа экономикалық саясат пен ауыл шаруашылығын ұжымдастыру жылдарында несие институттарының кейбіреулері мысалы, несиелік серіктестіктер өзара  несиелеу қоғамдары, несиелік одақтар  және тағы басқа олардың түрлері  болады: қазірде банктік емес мекемелерге  кәсіпорындардағы өзара көмек кассаларын, ломбардтарды, шаруа қожалық ассоциацияларында  құрылған есеп-айырысу қаржылықтарын  кіргізуге болады.

Бірсыпыра мемлекеттерде маманданған  несие-қаржы институттарына: жинақ  мекемелері, сақтандыру компаниялары, қаржы компаниялары, ақша нарығындағы  өзара қорлар жатады.

реферат / 15 бет

Әлемдік   шаруашылықта    қаржы нарығы   ұғымы   ақша,  валюта,    кредит, капитал рыноктарын      қоса   отырып кеңінен     түсіндіріледі. Бұл қаржыны    жалпы  ақша   мен  құн    категорияларына     бара-бар    категория    ретінде    қарастырылып практикамен,   негізінен   дүниежүзілік     практикамен байланысты, өйткені     экономикалық   ресурстардың     кез келген   түрі    меншіктің    титулдары  болып   табылатын  ақшамен  немесе    тиісті    бағалы   қағаздармен,    басқа   құжаттармен ортақтастырылады.  

Әлемдік қаржы  нарығын    бірнеше    түрге   классификациялауға  болады: олар, ұйымдасқан (ресми және  жабық) және  ұйымдаспаған болып (бейресми, ашық),  тұрақты   нарық.  Мысалы: аукцион.

Әлемдік  қаржы  орталықтары  – бұл  әлемде  шоғырланған қаржы орталығы, басқа   елдермен   тауар-ақша   қатынасы. Бүгінгі   күні   бұл  ең  пайданы  көп әкелетін  сфера болып келеді. Сондықтан  да   әлемдік   қаржы   орталықтарының    құрылымында  ұлттық   нарық, валюталық,  несиелеу, қор нарығы  және   де    алтын   нарығы кіреді.   

1-ші   дүние жүзілік   соғысқа   дейін    қаржы   орталығы  болып  Лондон қаласы   болды. Лондон  қаласында  жалпы  осы  елдің   экономикасының  дамуы  ең   жоғарғы  орында  болған,   оның   банктік   жүйесі   мен   басқа   елдермен   жақсы   сауда   қарым-қатынасының   ұстауы, сонымен  қатар   олар  осылай   фунт  стерлинг   ақша  жүйесін  бір  қалыпта   ұстап  тұрды. Қысқа  мерзімді   несиелеуде    стерлингтік   вексель   қолданылды. 80 % халықаралық   төлемдер осы  фунт   стерлинг  арқылы  іске  асырылды. 

Ал  бірінші   дүние   жүзілік    соғыстан кейін  қаржы  орталығы  болып  АҚШ мемлекеті   орнады. Бірақ   Лондон  өзінің өмір сүруін   осымен  тоқтатқан  жоқ,  ол  АҚШ  елімен  бірге әртүрлі   қаржы-несие    жүйесінде   және   қор  нарығында   өзінің   үстемдігін  орнатты. АҚШ-тан  басқа   тағы  да    басқа  мемлекеттер    келді. Олар:   Батыс  Европа  елдері  мен Жапония және   тағы  да басқа  жерлерден  болды.  Бәсекелесуді    көтеру  мақсатында, АҚШ  мемлекеті   бірінші   болып  валюталалардың    либерализациялауын  бастады. 

Ал  бүгінгі күнге   келетін   болсақ,   1990 жылы  «Делор  жоспары» бойынша  Европалық Одақ  елдерінде     бір ортақ  валюта мен  қаржылық  орталық  құру   туралы   қаулы   қабылданды. 

1993  жылы  ортақ европалық   валюта мен  қор  нарығы  мен қаржы  қызметтері құрылды. 

1999 жылы   Европалық  Одақ  елдерінде    евро  жүйесі   енгізілді. Бағалы   қағаздар мен  дериваттар евро жүйесіне   көшірілді, осымен   валюталық   тәуекелдікке   әкелді.   

Менің   курстық  жұмысымның   мақсаты – ол әлемдегі барлық  қаржы нарығымен  таныстыру. Оның түсінігі мен құрылымымен, сондай-ақ  оның  даму бағдарламасымен таныстыру.  

Бүгінгі   күні  қаржы ол нарықтың   ең  негізгі  элементі   болып табылады. Сондықтан  да  нарықтың  дұрыс   жұмыс  істеп және көркеюіне осы  қаржының   алатын орны  зор.  Мен   өзімнің   курстық  жұмысымда  әлемдегі  ең  жақсы дамыған  индустриалды  елдерді  алдым. Соның   ішінде,  ол  Жапон  елі мен  АҚШ елі.   Осы  екі   ел  нарықтың  тең  жартысын өз тауар  өндірісімен   қамтамасыз етеді.  АҚШ пен Жапон елі  бір-біріне   өте  ұқсас. Екеуі   де   бірінші дүние жүзілік   соғыстан  кейін  өз  экономикасын күрт көтерді. Екі  ел  өз позицияларын  нығайтып және  әлемдік   нарықтағы  өзінің  электро-техникалық,  машина жасау кешенімен,сондай-ақ  тағы да  басқа  ұсақ-ірі тұрмыстық заттарымен  бүгінгі  күні  нарықты  жаулап алуда. 

Нарықтық  қатынастардың  құрылымында да, мемлекет  тарапынан   оларды   реттеу    механизмінде де  қаржы    зор  роль    атқарады.

Қаржы – нарықтық   қатынастардың     құрамды    бөлігі    және   мемлекеттік   саясаты    жүзеге   асырудың құралы. Бұл  орайда    қаржының     әлеуметтік-экономикалық   мәнін     түсіне    білудің,  оның    іс-әрекет     етуінің  ерекшеліктерін    терең    ұғынудың, әлемдегі мемлекеттер  экономикасының     ойдағыдай   дамыту    мақсатымен     қаржы  ресурстарын    неғұрлым    толық   және    ұтымды    пайдаланудың   әдістері   мен  амалдарын   көре   білудің    маңызы  зор.

Сонымен,  әлемдік  қаржы  нарығы – бұл,  ең  алдымен   дербес   экономикалық   категория   ретінде    бағалы    қағаздарды  сату    мен  қайта   жөніндегі  операцияларды    жүзеге    асыру  жолымен    кәсіпорындардың,    фирмалардың, банктердің,    жинақтаушы   зейнетақы    қорларының,  сақтық    институттарының,   мемлекеттің   және    халықтың    уақытша   бос  ақшасын    жұмылдыруды,    бөлінуді    және  қайта    бөлуді    қамтамасыз   ететін     нарықтық    қатынастардың   жиынтығы. Ол  нарықтық    қатынастар     жүйесінің   құрамды    бөлігі    болып   табылады және тауар,   ақша, кредит,  сақтық,  валюта  және басқа    рыноктармен байланысты.  

Әлемдік қаржы орталықтары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет

Әлемдік қаржы орталықтары

Әлемдік қаржы  орталықтары, ірі көлемдегі халықаралық капитал шоғырланған және түрлі халықаралық қаржы операциялары кең ауқымда жүргізіледі. Әлемдік қаржы орталықтары дамуының аса маңызды үрдістері – операциялардың ауқымын кеңейту; дамушы елдерде орналасқан осындай орталықтар санының көбеюі; белгілі бір орталықта белгілі бір операция түрлерінің мамандануы және шоғырлануы. Орталықинфрақұрылымының негізін әдетте қор құндылықтарымен операциялар жасайтын аса ірібиржалармен тығыз байланысқан ұлттық және ұлтаралық банкілер құрайды. Іріброкерлік кеңселер мен түрлі инвестициялық қорлар да айтарлықтай рөл атқарады. Қазіргі кезде қаржы инфрақұрылымы ақпараттық инфрақұрылыммен толығуда. Әлемдік қаржы орталықтарының негізгі операторлары – көп ұлттық ірі банкілер – Лондонда, Токиода, Нью Йоркте, Парижде, Цюрихте, Майндағы Франкфуртта, Люксембургте, Сингапурда, Сянганда шоғырланған. ^[1]

[өңдеу]Сілтемелер