Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының қаржы жүйесінің ерекшеліктері

Ресей Федерациясының бюджет құрылымы

 

	2004		2005
	млрд рубль	ЖІӨ - ге %	млрд рубль	ЖІӨ - ге %
1	2	3	4	5
Табыстар	2683,7	29,7	3519,2	32,4
Оның ішінде:
Салықтық табыстар	2345,0	25,9	3136,8	32,4
Олардан:
Кәсіпорын пайдасына  салынатын салық	513,8	5,7	463,3	4,3
Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық	255,8	2,8	358,1	3,3
Қосылған құнға салынатын  салық	639,0	7,1	752,7	6,9
Акциздер	243,3	2,7	264,1	2,4
Мүлікке салынатын салықтар	89,6	1,0	120,5	1,1
Табиғи ресурстарды  пайдалану үшін төлемдер	135,7	1,5	330,8	3,0
Сыртқы сауда мен  сыртқы экономикалық операцияларға  салынатын салық	331,3	3,7	323,4	3,0
Бірыңғай әлеуметтік салық	0,0	0,0	339,5	3,4
Салықтық емес табыстар	198,7	2,2	266,4	2,4
Олардан:
Сыртқы экономикалық саладан	51,5	0,6	65,4	0,6
Мемлекеттік немесе муниципалды  меншік иелігіндегі мүліктерден  түскен табыстар	115,8	1,3	160,5	1,5
Қайтарымсыз аударымдар	-15,0	-	-56,7	-
Мақсатты бюджеттік  қорлардың табыстары	146,7	1,6	160,3	1,5
Кәсіпкерлік саладан  табыстар	8,3	0,1	12,4	0,1
Шығыстар:	2419,4	26,8	3422,3	31,5
Оның ішінде
Мемлекеттік басқару  және жергілікті өзін - өзі басқару	111,0	1,2	149,0	1,4
Халықаралық іс	23,8	0,3	34,2	0,3
Ұлттық қорғаныс	247,7	2,7	295,4	2,7
Құқық қорғау және мемлекет қауіпсіздігін қамтамасыз ету	183,9	2,0	240,4	2,2
өнеркәсіп, энегетика  және құрылыс	237,4	2,6	324,5	3,0
Ауыл шаруашылығы және балық аулау	67,4	0,7	59,8	0,6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.3 Ресейдің  бюджет жүйесі мен бюджет құрылымы

 

Қандай мемлекетте болмасын, оның қаржы жүйесінде басты орынға ие – мемлекеттік бюджет.

Ресей Федерациясының жаңа Бюджет заңы бюджет туралы анықтаманы төмендегідей береді:

Мемлекет өз қызметі  мен міндеттерін жүзеге асыру мақсатында қолданатын ақша қаражаттары қорларын қалыптастыру мен жұмсау деп таниды. Мемлекеттің құрылымының түріне қарай мемлекеттің қаржы жағдайы, ақша ресурстары жалпы әлеуметтік – экономикалық жағдаймен тікелей байланыста болады. Мысал үшін, экономиканың социалистік үлгісіндегі елдерде, соның ішінде бұрынғы Кеңес Үкімет елдеріндегі қаржылық билік толығымен дерлік мемлекет билігінде болатын, және де ең басты міндет – мемлекеттік мұқтаждарды қамтамасыз ету еді. Мемлекеттік қаржылар кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржыларын, тіпті халықтың жинақтарын да толығымен өздеріне бағындырған болатын.

Дегенмен, 80 – 90 жылдардағы Ресейдегі саяси өзгерістер Ресей  экономикасын толығымен өзгертіп жібергені  анық. Меншіктің жаңа түрлері, шаруашылық субъектілерінің пайда болуы ақша табыстары жүйесіне өзгерістер енгізді. Әкімшілік билік жойылған соң, қоғамның қаржы ресурстарын заң шығарушы органдар мен атқарушы билік органдарының арасындағы құзырды анықтау мәселесі туындайды.

Мемлекет қаржыларын модернизациялаудың басты бағыты болғаны – дамыған социализмнен қалыптасып қалған бірыңғай мемлекеттік бюджеттің өз бетінше үш жеке дербес бөліктерге бөлінуі:

федералды бюджет;

федерация субъектілерінің  бюджеті;

жергілікті бюджеттер.

Сондай – ақ, бюджеттің  басты табыс көзі ретіндегі салықтар жүйесі де қолға алынды, сыртқы сауда мен валюта қатынастарына монополияны болдырмау, өнеркәсіптерді мемлекет меншігін алу сияқты маңызды қадамдардың бәрінің нәтижесі Ресей Федерациясының бюджет жүйесі мен құрылымын принципиалды түрде өзгертті.

Осылайша бүгінде Ресей  Федерациясының бюджет жүйесі жоғарыда аталып кеткендей, үш деңгейлі:

Бірінші деңгей – Ресей Федерациясының федералды бюджеті мен мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар бюджеті;

Екінші деңгей – Ресей Федерациясының субъектілер бюджеті және аумақтық мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар бюджеттері;

Үшінші деңгей – жергілікті бюджеттер.

Ескере кететін бір  жәйт, Ресей Федерациясының БК –  сі қабылданғанға дейін бюджеттен  тыс қорлар қаржы жүйесінің элементі болып саналып, бюджет жүйесінің құрамына кірмейтін.

Ресей Федерациясының бюджет заңдылығы бойынша осы бюджеттер  жиынтығы – жиынтық немесе құрама бюджет деп аталады.

Федералды бюджет – федералды  жиналыс арқылы бекітілген мемелекеттің басты қаржы жоспары. Федералды  бюджет ұлттық табыс пен ЖҰӨ - ді қайта бөлудің басты құрамы болып саналады, ол арқылы елді экономикалық  дамытуды реттеу мен мемлекеттің әлеуметтік саясатын жүзеге асыруға қажетті қаржы ресурстары жұмылдырылады.

Мемлекеттік бюджеттен  тыс қорлар – федералды бюджеттен  тыс қалыптасқан және қолданылатын ақша қаоажаттарының қорлары.Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар азаматтардың мынадай конституциялық құқықтарын, яғни зейнетақымен қамтамасыз ету, әлеуметтік сақтандыру, жұмыссыздық жағдайына әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулықты қорғау және медициналық көмек көрсету сияқты құқықтарын жүзеге асыру үшін бағытталған және олар қатаң мақсатты түрде жұмсалады.

Мемлекеттік бюджеттен  тыс қорлар, негізінен, міндетті аударымдар есебінен құралады.

Мемлекеттік бюджеттен  тыс қорлар бюджетінің орындалуы Ресей Федерациясының федералдықазыналығымен жүзеге асырылады.

Ресей Федерациясының Бюджет Кодексіне сәйкес мемлекеттік тыс  қорлар қатарына мыналар кіреді:

- Ресей Федерациясының  зейнетақы қоры;

- Ресей Федерациясының  әлеуметтік сақтандыру қоры;

- Федералды міндетті медициналық сақтандыру қоры;

- Ресей Федерациясының  халықты еңбекпен қамту қоры;

- Ресей Федерациясының  жол қоры;

- Ресей Федерациясының  экономикалық қоры;

- Мемлекеттік қылмысқа  қарсы күрес қоры;

- Ресей Федерациясының  шекара қызметін дамыту қоры;

- Ресей Федерациясының  атом энергиясы министрлігінің  қоры;

- Ресей Федерациясының  кеден жұмысын дамыту қоры;

Ал, мемлекеттік салық  қызметінің федералды қоры жаңа заңдылық бойынша мемлекеттік бюджеттен  тыс қорлар құрам құрамына кірмейді. Оған себеп, бүгінгі таңда көптеген мақсатты қорлардың қаражаттары бюджетке жинақталып, ал қорлардың өздері өз дербестіктерін жоғалтуда.

Осылайша, Ресей Федерациясыныңбюджеттен  тыс қорлары жүйесіндегі реформалау екі бағытта жүріп жатыр: кейбір бюджеттен тыс қорлар өз дербестіктерін жоғалтып, олардың қаражаттары бюджет құрамына енгізіліп, ал қорлардың өздері қаржы органдарының құрамына берілуде; енді біреулері болса, өздерінің заңды дербестіктерін сақтап қалса да Ресей Федерациясының бюджет жүйесінің құрамына кірде.

Осылайша мемлекет қолындағы  қалып ресурстарын орталықтандыру процесі қызу қарқынмен жалғасуда.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Менің курстық жұмысымның тақырыбы – «Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының қаржы жүйесінің ерекшеліктері». Курстық жұмысым 2 бөлімнен тұрады.

Курстық жұмысымның І – бөлімінде Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі, оның ерекшеліктері туралы қарастырдым. Қазақстан Республикасында макро- және микроэкономиканың қаржы жүйесін реттеліп отыратын қаржы қатынастары мен ақша ресурстарының жиынтығы және оларды жұмылдыруды, ұлттық шаруашылықты қаржыландыру мен несиелендіруге байланысты бөлуді жүзеге асыратын қаржы мекемелері құрайды.

Бүгін де Қазақстанның қаржы  жүйесінің құрамы қаржы қатынастарының біршама дербес мына сфераларынан тұрады:

мемлекеттің бюджет жүйесі;

арнаулы бюджеттен тыс  қорлар;

мемлекеттік несие;

жергілікті қаржы;

шаруашылық жүргізуші  субъектілердің қаржысы;

халықтың қаржысы.

Қаржы қатынастарының алғашқы  үш бөлігі жапымемлекеттік, яғни орталықтандырылған қаржыларға жатады және макродеңгейдегі экономика мен әлеуметтік қатынастарды реттеу үшін пайдаланады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы орталықтандырылмаған қаржыларға жатады және микродеңгейдегі экономика мен әлеуметтік реттеу және ынталандыру үшін пайдаланылады.

Ал ІІ – бөлімінде Ресей Федерациясының қаржы жүйесі туралы қарастырдым. Қаржы жүйесі – бұл мемлекет пен кәсіпорынның орталықтандырылған  және орталықтандырылмаған ақша қорларын құру және пайдалану процесіндегі қаржы қатынастарының оқшауланған, бірақ өзара байланысқан әртүрлі салалары мен буындарының, сондай – ақ оларды ұйымдастыратын қаржы органдарының жиынтығы.

Ресей Федерациясының қаржы  жүйесі қаржы қатынастарының біршама  дербес мына салдарынан тұрады:

- мемлекеттік бюджет;

- сақтандыру қорлары;

- қор нарығы;

- мемлекеттік несие;

- шаруашылық жүргізушілердің  субъектілерінің қаржылары;

- бюджеттен тыс қорлар.

Жоғарыда келтірілген  қаржы қатынастарын екі жүйеге бөледі. Шаруашылық жүргізу субъектілердің қаржылары орталықтандырылмаған қаржыларға жатады және микродеңгейдегі экономикамен әлеуметтік қатынастарды реттеу мен көтермелеу үшін пайдаланылады, ал жалпы мемлекетке орталықтандырылған қаржылар жатады және макродеңгейдегі экономика мен әлеуметтік қатынастарды реттеу үшін пайдаланылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Аубакиров Я.Ә. «Экономикалық теория» Алматы, 1999ж

2. Шеденов Ө.Қ, Жүнісов Б.А. Байжомартов Ү.С, Жалпы экономикалық теория. Алматы Ақтөбе. 2002 ж.

3. Крымова В. «Экономикалық теория»: кестелі оқу құралы, Алматы, 2003ж.

4. Құлпыбаев С. «Қаржы теориясы» - Алматы, 2001 ж.

5. Экономикалық теория. Әкімбеков

6. Банк ісі. Мамыров

7. Мақыш С. Б. Ақша айналысы және несие. –  Алматы:ИздатМаркет 2004ж.

8. Сейіткасымов Ғ.С. Ақша, несие, бакнтер. Алматы: Экономика, 2001.

9. Көшенова Б. А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары. Оқу құралы/ - Алматы: Экономика. 2000ж.

10. Экономикалық теория. Әкімбеков