Банктік маркетинг

Теңгені тұрақтандыру жолында  Ұлттық Банк валюталық қорын бір  қатар бөлігін жоғалтты. Доллардың  күшейуі, жоғарыда айтылып өткен  экономика долларизациясына әкеліп соқтыруы мүмкін. Теңге имиджінің өз алдына бір мәселе болмақ. Бұған дейінгі 2 жыл теңге атағымен ғана емес әрекетімен де ұлттық валюта атанатынына сенім берді./20/

Несиелік нарық 2004 жылы қаржы нарығының ең жедел дамушы сегментінің бірі болды.Экономикадағы  банк несиелерінің көлемі 57,7 %, 1 484,0 млрд теңге өсті. Банк несиелерінің ЖІӨ - ге қатынасы 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы 21,2 % - нан 26,8 % өсті.

Теңгенің долларға қатысында  өсуівалюталар түрі бойынша банк несиелері құрылымының өзгерісіне алып келді. 2004 жылы Ұлттық валютадағы несиелер 64,0 %, 714,0 млрд өсті, шетел валютасында – 44,9 %, 769,9 млрд теңгеге өсті. Теңгелік несиелер үлесі 44,5 %, 48,1 % өсті.

2004 жылда мерзімдік  несиелер бағытында да бір  қатар оң өзгерістер болды,  онда қысқа мерзімді несиелерге қарағанда ұзақ мерзімді несиелер көбірек орын алды. Ұзақ мерзімді несиелер – 60,3 %, 975,4 млрд теңгеге, қысқа мерзімді несиелер – 37,5 %, 508,6 млрд теңгеге өсті. Ұзақ мерзімді несиелер үлесі 62,2 % - нан 65,7 % - ға өсті.  Қосымша Ж.

Несиелік қызметтер нарығында займшиктер корпаративті клиенттер болғаныны қарамастан, жалпы алғанда, 2004 жылы өндірістерге берілген несие 87,5 % - нан 79,5 % - ға төмендесе, жеке тұлғаларға берілген несиелер 12,5 % - нан, 20,5 % - ға дейін өскен. Қосымша Ж. Бұл негізінен ипотекалық және тұтынушылық несиелеу қызметтеріне байланысты. 2004 жылы ипотекалық және тұтыну несиелері сәйкесінше 3,4 және 2,3 есе яғни 99,4 млрд және 144,4 млрд теңгеге өскен. (7 кесте)

2004 жыл аяғында банктердің  кіші кәсіп керлікке берген  несие көлемін 47,0 % - ға яғни 288,4 млрд теңгеге жетіп, несиелердің жалпы көлемінің 19,4 % құраған./20/

Несиелер бойынша ставкалар  біртіндеп төмендей бастады. 2004 жылдың желтоқсанында алдыңғы жылмен салыстырғанда  несиелер бойынша сыйақы орташа өлшемді  ставкасы Ұлттық валютада жеке тұлғалар үшін - 20,3 % - дан 19,5 % - ға, заңды тұлғалар үшін – 14,9 % - дан 13,7 % - ға төмендеді. Қосымша К.

 

Кесте 7 2004 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

 

	Экономикаға несиелер, период соңына, млн.тенге
	Барлы ғы	Соның ішінде валюта түріне байланысты		Соның ішінде мерзіміне байланысты		Соның ішінде субъект бойынша
		Ұлттық  валюта дағы	Шетел валюата дағы	Қызқа мерзімді	Орташа-және ұзақ мерзімді	Заңды тұлғалар	Жеке тұлға лар
01.04	974621	451501	523120	363187	611433	850629	123992
02.04	1013192	460461	552731	372473	640719	881034	132158
03.04	1036637	484575	552062	367333	669303	896188	140449
04.04	1094665	508073	586592	386730	707936	939261	155404
05.04	1156583	540525	616058	406656	749927	988463	168120
06.04	1183533	546217	637316	407885	775648	996967	186566
07.04	1233136	570544	662592	416465	816571	1023882	209254
08.04	1286553	594481	692072	426621	859932	1055343	231210
09.04	1328852	601356	727496	454084	874768	1078464	250388
10.04	1372888	620178	752710	473311	899577	1108234	264654
11.04	1428072	648927	779145	499515	928558	1147646	280426
12.04	1484010	714071	769939	508596	975414	1179969	304041

 

Макро экономикалық шарттардың жақсаруы мен банктердің ресурстік  базаларының өсуіне қарай 2005 жылы несиелік нарық қаржы нарығының ең жақсы дамығын сегменттерінің бірі болып қалды. Банк несиелерінің көлемі 74,7 %, 2592,1 млрд теңге болды. Несиелер көрсеткіштерінің ЖІӨ - ге қатынасы 2004 жылмен салыстырғанда, 2005 жылы лезде өсіп 26,8 % - дан 34,8 % - ға жетті.

Ұлттық валютадағы несиелер шетел валютадағы несиелерге қарағанда алға шықты. 2005 жылы ұлттық валютадағы несиелер 75,9 %, 1255,8 млрд теңгеге, шетел валютасындағы несиелер – 73,5 %, 1336,3 млрд теңгеге өсті нестижиесінде теңгелік несиелер көлемі 48,1 % - дан 48,5 % - ға өсті. (8кесте)

2005 жылы мерзімдік  несиелер жүйесінде де бір  қатар өзгерістер болды осы  жылы ұзақмерзімді несиелер саны  қысқа мерзімді несиелерге қарағанда  жоғарылады. Ұзақ мерзімді несиелер  – 76,6 %, 1722,9 млрд теңгеге, қысқа  мерзімді несиелер – 70,9 % - ға яғни 869,1 млрд теңгеге ұлғайды. Ұзақ мерзімді несиелер үлесі 65, 7 % - дан 66,5 % - ға өсті. Қосымша Л.

Ұзақ мерзімді несиелер нарығындағы негізгі займшиктер коорпаративті клиенттер болғанына  қарамастан, жалпы алғанда 2005 жылы өндірістерге берілген несие 79,5 % - дан 74,2 % - ға дейін төмендеді, ал жеке тұлғалардың берілетін несие 20,5 % - дан 25,8 % - ға дейін өсті. Қосымша Л. Бұл негізінен ипотекалық және тұтынушылық несиелену қызметтеріне байланысты. 2005 жылы аталған несиелер 2,2 есе өскен, сәйкесінше 220,5 млрд және 320,5 млрд теңгені құраған. Қосымша М.

 

Кесте 8 2005 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

 

	Экономикаға несиелер, период соңына, млн.тенге
	Барлы ғы	Соның ішінде валюта түріне байланысты		Соның ішінде мерзіміне байланысты		Соның ішінде субъект бойынша
		Ұлттық  валюта дағы	Шетел валюата дағы	Қызқа мерзімді	Орташа-және ұзақ мерзімді	Заңды тұлғалар	Жеке тұлға- лар
01.05	1502418	709095	793322	515440	986977	1192508	309910
02.05	1551692	745230	806461	526165	1025526	1227034	324658
03.05	1623357	790026	833331	537555	1085802	1272230	351127
04.05	1716087	860615	855472	574675	1141412	1338531	377556
05.05	1781526	905195	876331	594941	1186585	1376270	405256
06.05	1901945	958397	943548	640216	1261729	1460259	441686
07.05	1974666	1000197	974469	645031	1329635	1497926	476740
08.05	2036975	1038163	998812	654479	1382496	1524482	512494
09.05	2118482	1079507	1038975	673204	1145277	1574462	544019
10.05	2215472	1120815	1094657	700412	1515061	1637350	578122
11.05	2326156	1178301	1147855	727344	1598812	1703963	622193
12.05	2592090	1255882	1336208	869136	1722953	1923271	668819

 

Банктердің несиелер бойынша экономика қарызы 2006 жылдың 12 айы ішінде 82,7 % ұлғайып, 4735,7 млрд теңгені  құрады.

Ұлттық валютадағы несиелер осы жыл ішінде 95,9 % ұлғайып 2460 млрд теңгені құраса, шетел валютада несиелер 70,3 %, 2275,6 млрд теңгеге ұлғайды. Нетижиесінде 2005 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда теңгелік несиелер 48,5 % - дан 51,9 % - ға өсті. Қосымша Н.

Ұзақ мерзімді несиелер өсімін байқауда. Қаңтар – желтоқсан айларында ұзақ мерзімді несиелер 2 есе өсіп 3448,9 млрд теңгені құраса қысқа мерзімді несиелер 48,1 %  - ға өсіп, 1286,8 млрд теңгеге жетті. Нәтижиесінде ұзақ мерзімді несиелер үлесі 66,5 % - дан 72,8 % - ға жетті. (9 кесте.)

Банктің кіші кәсіпкерлік субъектілеріне берілген несиелері 2006 жылдың қаңтар – желтоқсанында 83,3 %, 861,7 млрд теңгеге ұлғайды. Қосымша Н.

Салалық жіктеме болу үшін сауда 23,3 % құрылыс 13,9 %, өнеркәсіп 11,1 % және ауыл шаруашылығы 4,4 белсенді несиенеленеді. Қосымша П.

Несиелер бойынша сыйақылардың ұлттық валюта бойынша орта өлшемді  ставкасы банктік емес заңды тұлғалар ұшін 2005 жылы 13,0 % - дан 2006 жылдың желтоқсанында 12,2 % пайызға төмендесе жеке тұлғалар үшін 19,7%- дан 18,0 % - ға төмендеді./23/

 

Кесте 9 2006 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

 

	Экономикаға несиелер, период соңына, млн.тенге
	Барлы ғы	Соның ішінде валюта түріне байланысты		Соның ішінде мерзіміне байланысты		Соның ішінде субъект бойынша
		Ұлттық  валюта Дағы	Шетел валюата дағы	Қызқа мерзімді	Орташа-және ұзақ мерзімді	Заңды тұлғалар	Жеке тұлға лар
12.05	2592090	1255882	1336208	869136	1722953	1923271	668819
01.06	2588744	1268119	1320625	839501	1749243	1911800	676943
02.06	2665268	1328568	1336699	826950	1838318	1963731	701536
03.06	2733194	1370983	1362212	811508	1921686	1980030	753164
04.06	2854212	1450330	1403882	850607	2003605	2055626	798586
05.06	2982403	1516763	1465640	848913	2133491	2119143	863261
06.06	3116183	1608148	1508036	875220	2240963	2180728	935455
07.06	3309844	1714790	1595054	907119	2402725	2293290	1016553
08.06	3583764	1801639	1782125	945524	2638239	2444939	1138825
09.06	3825453	1933132	1892321	1007011	2818442	2582033	1243421
10.06	4125033	2090294	2034739	1104337	3020696	2781401	1343632
11.06	4361197	2225441	2135756	1115114	3246082	2932486	1428711
12.06	4735656	2460024	2275632	1286770	3448886	3195750	1539906

 

Банктердің несиелер бойынша экономикаға қарызы 2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 2007 жылдың қаңтарымен 1,4 % ұлғайып 4803,6 млрд теңгені  құрады.

Ұлттық валютадағы несиелер 1 ай ішінде 0,9 % - ға ұлғайып, 2483,2 млрд теңге болса, шетел валютасындағы несиелер 2 % болып, 2320,5 млрд теңгені құрады. Нәтижиесінде 2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда теңгелік несиелер үлес салмағы 51,9 % - дан 51,7 % төмендеді.

 Ұзақ мерзімді несиелер 3 %, 3552,3 млрд теңгеге ұлғайса, қысқа  мерзімді несиелер 2,8 % төмендеп 1251,3 млрд теңгені құрады. Ұзақ мерзімді  несиелер үлес салмағы 72,8 % - дан 74,0 % - ға ұлғайды.

Заңды тұлғаларға берілетін  несие, 0,3 % - ға өсіп, 3205,2 млрд теңгені құраса, жеке тұлғаларға берілетін несиелер 3,8 %, 1598,5 млрд теңгені құрады. Нетижиесінде заңды тұлғаларды несиелендірудің үлес салмағы 32,5 % - нан 33,3 % құрады (10 кесте).

Банктердің кіші кәсіпкерлікті  несиелендіруі қаңтарда – желтоқсанмен салыстырғанда 2,4 % - ға ұлғайып, 882,5 млрд теңгені құрады.

Салалық жіктеме бойынша  сауда 23,6 %, құрылыс 13,6 %, өндіріс 10,7 %, ауылшаруашылығы 4,4  %  белсенді несиеленді.

2006 жылдың желтоқсанымен  салыстырғанда 2007 жылдың қаңтарында  несиелер бойынша сыйақылардың ұлттық валюта бойынша ортақ өлшемді ставкасы, жеке тұлғалар үшін 18,0 % - дан 18,7 % - ға дейін өссе, заңды тұлғалар үшін 12,2 % - дан 12,9 % - ға көтерілді./23/

 

Кесте 10 2007 жылы екінші деңгейлі банктердің несиелері.

 

	Экономикаға несиелер, период соңына, млн.тенге
	Барлы ғы	Соның ішінде валюта түріне байланысты		Соның ішінде мерзіміне байланысты		Соның ішінде субъект бойынша
		Ұлттық  валюта дағы	Шетел валюата дағы	Қызқа мерзімді	Орташа-және ұзақ мерзімді	Заңды тұлғалар	Жеке тұлға- лар
12.06	4735656	2460024	2275632	1286770	3448886	3195750	1539906
01.07	4803649	2483191	2320458	1251330	3552319	3205192	1598457
02.07	5027059	2587853	2439206	1259215	3767843	3358537	1668522
03.07	5272399	2749335	2523064	1248717	4023682	3481763	1790636
04.07	5595243	2935636	2659607	1264802	4330441	3685789	1909454

 

Несиелер нарығын қортындылайтын болсақ. Соңғы үш жылда халықтың несиелерді банктерден алуға құмарлығының негізгі себептері банктерге  деген сенімділіктің артуы, клиентерге жағымды несиелік шарттардың болуы, себеп болуда. Жалпы несие нарығында халық несие алуға жағымды тенденциялар бойқалып жатыр. Банктер өз тарапынан несие алуға жағымды жағдайлар жасауда мысалы несие алу үшін құжаттар тызымын қысқаруы, ипотеканың мерзімінің 30 жылға үзартылуы т.б. Несие нарығының үлғайуна алып келуде.      

 

2.3 «Қазақстан  Халық Банкі» АҚ- ның жаңа банктік  өніміне талдау.

 

Қазіргі банктік нарықта  бәсекелестің күрт өсуінен банктер  өздеріне жаңа клиеттерді тарту, ұстап  түру үшін жағдайлар жасауда. Оның нәтижесі деп банктердің нарықа жаңа өнім мен жаңартылға өнімнің шығуын айтуға болады.    

«Мобильный банкинг  жүйесі». Қазақстан Халық Банкінің «Мобильный банкинг» жүйесі – Қазақстандағы  ұялы телефон көмегімен карт –  шотты басқарудың алғашқы жүйесі. Қазіргі уақытта жүйе қызметін 130 мыңнан астам клиенттер пайдалануда, оның ішінде 95,5 жүйеге 2006 жылы қосылған – бұл елдегі қашықтағы банкингтің ең көп сұранысқа ие түрі.

Мысалы Қазақстан Халық  Банкінің «Мобильный банкинг» жаңа өнімі.    

«Мобильный банкинг» - бұл сіздің ұялы телефонға SMS хатама көмегімен карточкалы шотағы қаражатдың қозғалысын хабарлау жүйесі.

«Мобильный банкинг» жүйесіне қосылудың артықшылықтары:

• тәуліктің кезкелген уақытысында банке бармай SMS хатама арқылы ө зіңіздің карточкалы шоттіңіз жайлы ақпарат ала аласыз;
• SMS – хат арқылы өз есепшотыңызға жасалған операциялар мен  авторизация туралы мәлімет беруге;
• телефон есебін төлеуге;
• сәйкес SMS хатпен қажет жағдайда карточканы бейтарап етуге;
• Мобильный банкинг жүйесіне қосылған карточкалар статусы жөнінде  ақысыз мәлімет алып, Мобильный банкинг қызметтерін осы карталар  арқылы ашып-жабу
• өз телефоныңыздағы қолайлы меню көмегімен қызметтердің барлығын  пайдалану;

«Мобильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің кез-келген карточка ұстаушысы қасыла алады  және қазақстандық ұялы телефон операторлардың иеленушісі.  «Мабильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің банкоматтары арқылы немесе Халық Банкінің кез-келген бөлімшесінде арыз жазып қосылуға болады.

«Мобильный банкинг» жүйесі арқылы карсетілетін қызметтер:

• төлем карточкасы байынша баланс (операция коды 01n);
• төлем карточкасы байынша операциялар тарихы (операция коды 02n);
• төлем карточкасын бейтараптандыру (операция коды 03n);
• «Мобильный банкинг» жүйесін бейтараптандыру (операция коды 04n);
• «Мобильный банкинг» жүйесін жандандыру (операция коды 05n);
• жүйеге қосылған төлем карточкалары туралы ақпарат (операция коды 06n);
• ұялы телефонға ақы төлеу (операция коды 07n t );
• төлем карточкасы бойынша қарызды тексеру (операция коды 09n).