Автор работы: Пользователь скрыл имя, 22 Февраля 2013 в 14:54, доклад
Кәсіпорын экономиканың негізгі буыны ретінде нарық жағдайындағы ақша –тауар қатынастарының дамуы жағдайында, әр түрлі меншік нысаны түрінде қалыптасады. Кәсіпорындардың ұйымдық құқықтық нысандарының қалыптасуы олардың қаржыларының ұйымдастырылуында: капиталдың қалыптасуы, өндірістік-шаруашылық қызметтің қаржыландырылуы, шаруашылық нәтижелерін бөлістіруде ерекшеліктердің орын алуын қамтамасыз етеді.
Коммерциялық
негізде қызмет жасайтын кәсіпорындардың
қаржысы
Кәсіпорын экономиканың негізгі буыны
ретінде нарық жағдайындағы ақша –тауар
қатынастарының дамуы жағдайында, әр түрлі
меншік нысаны түрінде қалыптасады. Кәсіпорындардың
ұйымдық құқықтық нысандарының қалыптасуы
олардың қаржыларының ұйымдастырылуында:
капиталдың қалыптасуы, өндірістік-шаруашылық
қызметтің қаржыландырылуы, шаруашылық
нәтижелерін бөлістіруде ерекшеліктердің
орын алуын қамтамасыз етеді.
Коммерциялық қызметтің мақсатына
пайда алу жатады. Коммерциялық негізде
материалдық және материалдық емес өндіріс
аясындағы кәсіпорындардың көптеген түрі
қызмет жасайды: коммерциялық банктер,
сақтандыру ұйымдары, басқада қаржылық
сектордың ұйымдары мен мекемелері( жинақтау,
депозиттік, инвестициялық қорлар, бағалы
қағаздар мен сауда делдалдық қатынастарды
жүзеге асыратын көптеген мекемелер),еркін
қоғамдық қорлар мен трасттық компаниялар
және т.б. Коммерциялық ұйымдардың қаржыларын
ұйымдастыру бір қағида негізінде жүзеге
асырылады. Бір қағидаға негізделу мақсаттардың
бірлігін, өндірісті дамыту міндеттерінің
жалпы жағдайын көрсетеді. Бұл типтегі
кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржыларын
ұйымдастырудың негізгі қағидаларына
коммерциялық есеп-айырысу, жоспарлылық,
меншік нысандарының тең жағдайы және
қаржылық резервтердің болуы жатады.
Кәсіпорын қаржылық- шаруашылық қызметінде
белгілі бір мақсатқа арналған қаржылық
қорларды құрып, пайдаланады. Қорларда
ақшалай қаражаттар барлық уақытта қозғалыста
түсіп, айналысқа келіп, шығынға жұмсалады.
Қаржылық тәжірибеде кәіспорындарда олардың
мақсаттары мен өндірістік, әлеуметтік
қызметтеріне байланысты әр түрлі қорлар
пайдаланылады. Экономикалық жағдайлардың
өзгеруіне байланысты көптеген қорлар
қолданылмай қалды.
Кәсіпорындар мен ұйымдардағы ең маңызды
қорларға келесілер жатады: жарғылық,
резервті, жинақ, валюталық, жөндеу, еңбек
ақы қорлары. Кәсіпорындар өздері жеке
қорларды да ұйымдастыра алады. Мысалы,
медициналық сақтандыру, жекешелендіру,
мүшелік жарна қоры, өндірістік және инфрақұрылымдық
қор.
Коммерциялық шаруашылық
жүргізуші субъектілердің қаржысын
ұйымдастырудың негіздері. Коммерциялық шаруашылық жүргіз
Коммерциялық
кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржысы қаржы жүйесінің маңызды сфераларының
бірі ретінде құн түріндегі ІЖӨ-ні жасау,
бөлу және пайдалануүдерістерін қамтиды. Олар негізінен
ІЖӨ мен ҰТ жасалатын материалдық өндіріс сферасында іс-әрекет етеді.
Сондықтан коммерциялық кәсіпорындар
мен ұйымдардың қаржысы материалдық өндіріс
кәсіпорындары (ұйымдары) қаржысының мазмұнымен және оларды ұйымдастырудың
қағидаттарымен бірдей болып келеді.Коммерциялық кәсіпорынд
Коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржысын ұйымдастыру белгілі бір қағидаттарға негізделген, олардың қатарына мыналар жатады: коммерциялық есеп (қаржылық қызмет саласындағы дербестік, өзін-өзі өтеу, өзін-өзі қаржыландыру, қаржылық-шаруашылық қызметтің қорытындысына ынталылық, оның нәтижелері үшін жауапкершілік, кәсіпорынның қызметіне бакйлау жасау); жоспарлылық; меншіктің барлық нысандарының теңдігі; қаржылық резервтердің болуы.
1.Коммерциялық есеп - шаруашылық жүргізуші субъектілердің шаруашылық-қаржылық қызметін жүргізудің негізге алынатын қағидаты және басты әдісі. Мемлекеттік меншіктің шаруашылық жүргізуші субъектілеріне сәйкес дәстүрлі «шаруашылық есеп» терминін қолдану қолайлы, жеке меншік, аралас субъектілерге «коммерциялық есепті» қолдану қолайлы, алайда бұл ұғымдардың экономикалық тұрғыдан маңызы бірдей. Коммерциялық есеп қағидаты кәсіпорынға оның қызметі үшін, оның жарғылық капиталын құрайтын қажетті негізгі және айналым құралдары (капиталы) тұрақты пайдалануға бөліп берілетінін білдіреді. Шаруашылықты жүргізудің әдісі ретіндегі коммерциялық есеп қағидаты шығындарды шаруашылық қызметтен алынған табыспен өлшеуді және табыс алуды қажет етеді.
2.Жоспарлылық қағидаты
шаруашылык жүргізуші субъектілердің
қаржылық қызметі өндірістің мақсаттарына, міндеттеріне, оларға жетудің
белгіленген әдістеріне жетудің дәйектілігі
мен мезгіліне қарай оның параметрлерін есептеу арқылы алдын ала қарастырылатынын
білдіреді. Есеп-қисаптар негізінде және
белгіленген қаржылық нормативтерді пайдалану
арқылы арнаулы құжатта - қаржы жоспарында (болжамында)
бейнелеп көрсетілетін қаржылық көрсеткіштер
анықталады, Шаруашылық жүргізуші субъектілер
болжалды қызметі факторларының тұрлаусы
3.Шаруашылық жүргізуші
субъектілер меншігінің барлық нысандарының
теңдігі қағидаты қатынастардың тұрақты
Шаруашылық жүргізуші
субъектілер қаржысын ұйымдастырудың
қажетті қағидаты - басқарудың барлық деңгейлерінде қаржылық
резервтердің (резервтік капитал, тәуекел
қоры) болуы. Қаржылық резервтер эр түрлі әдістермен өндірістік
және әлеуметтік қорлардың мөлшеріне
пайызбен, пайда немесе табыстан тұрақты нормативтер
бойынша аударымдар арқылы жасалуы мүмкін.
Қаржылық резерв уақытша болатын қаржылық
қиыншылықтарды жоюға және шаруашылықтардыңқызметіне қаже
Коммерциялық емес ұйымдар мекеме, қоғамдық бiрлестiк, акционерлік қоғам, тұтыну кооперативi, қор, дiни бiрлестiк, қауымдастық (одақ) нысанындағы заңи тұлғалардың бiрлестiгi нысанында және заңнамалық актiлерде көзделген өзге де нысанда құрылуы мүмкiн. Бұл ұйымдардың қызметiнiң мақсаты пайда немесе табыс табу емес, керiсiнше қоғамдық қажеттiлiктердi қанағаттандыру болып табылады.
Коммерциялық емес ұйымдардың қаржысы деп материалдық емес игiлiктер мен қызметтердi жасау мақсатында материалдық өндiрiс салаларында жасалған ұлттық табысты қайта бөлу нәтижесiнде құрылатын ақша қорларының қозғалысын ортақтандыратын ақша қатынастарының жиынтығын тусiнедi.
Коммерциялық емес қызмет түрлерi мен салаларында мынадай қаржы қатынастары қалыптасады:
Қызметтің айрықшалықты түрлерiндегi
өзара байланыстардың тым қысаң
анықтықты сипаттайтын
Аталынған қаржы қатынастары ақша қорларын қалыптастыру, бөлу және пайдалануды бiлдiредi, оларды мынадай негiзгi топтарға бiрiктiруге болады:
Коммерциялық емес ұйымдардың
қаржысын ұйымдастыруға негiзiнен
олардың ұйымдық-құқытық
Коммерциялық емес ұйымдардың шаруашылық қызметiн жүргiзудiң әдiстсрi сметалық қаржыландыру (көрсетiлген қызметтер мен игiлiктердiң өтеусiздiгi кезiнде) және шаруашылық есеп пен өзiн-өзi өтеу негiздерi (өтеулiгi көзiнде) болып табылады. Рынок жағдайында ұйымдардың көбiсi коммерциялық есеп негізінде көшуде — көрсетiлетiн қызметтердi сұраным бағасы бойынша сатады, өздiгiнен даму үшiн жеткілікті қорланым жасайды.
Сметалық қаржыландыру— меншiктi табыстары жоқ ұйымдар мен мекемелердiң шығыстарын жабу үшiн мемлекеттiк бюджеттен ақша қаражаттарын беру. Өндiрiстiк емес мекемелердi үстауға жұмсалатын бюджеттен қаржы бөлудiң көлемi, мақсатты 6ағыты және оны бөлу шығыстардың сметасымен анықталады. Сметалық тәртiппен бiлiм беру, денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру мекемелерi, мемлекеттік билiктiң, мемлекеттiк басқару мен қорғаныстың органдары, ғылыми, шығармашылық, мәдениет мекемелерiнiң бiр бөлiгi қаржыландырылады. Бiрқатар мекемелердi сметалық қаржыландыру кезiнде шығындарды қамтамасыз етудiң қосымша көздерi пайдаланылуы, қызметтердi тұтынушылардың жарналары мен төлемдерi бағытталуы мүмкiн. Ақша қаражаттары бюджеттен қаржы бөлуге сәйкес берiледi және мекеменiң қаржы жоспарында - шығыстардың сметасында қамтып көрсетiледi, негiзгi капиталдарды, материалдық босалқы қорларды сатып алуға, қызметтердi төлеуге, жалақы беруге, басқа шаруашылық мұқтаждарға жұмсалынады. Мекемде шаруашылық немесе коммерциялық қызметтен алынатын табыстар болса, олар дербес кiрiс-шығыс сметасын жоспарланады және айрықша тәртiппен пайдаланады.
Шаруашылық жүргiзудiң шаруашылық-коммерциялық есебi шығындарды материалдық емес қызметтер көрсету мен игiлiктердi сатудан түскен түсiм-ақшадан өтелетін мекемелер мен ұйымдарда қолданылады. Бұл ұйымдардын қызметтерi ақыға көрсетiледi. Бұларға ақылы негiзде жұмыс iстейтiн бiлiм беру мен денсаулық сақтау мекемелерi, салалық ғылыми-зерттеу институттары, бiрқатар шығармашылық мекемелерi, ойын-сауық орындары жатады. Бұл әдiстi коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердiң кәсiпорындары пайдаланады. Олар қызметпен байланысты әр түрлi ақшалай шығындар жасайды: игiлiктер мен қызметтердi өткiзе отырып, түсiм-ақша алады; кiрiстердiң шығыстардан асыл түсуi қорланымды құрайды. Бұл кесiпорындарда қаржы материалдық өндiрiс кәсiпорындарындағыдай ұйымдастырылады.
Шығындардың өзiн-өзi өтеу әдiсi ақылы кызмет негiзiндегi шаруашылық қызметiн ұйымдастыруды қарастырады, бұл кызметтердiң бағасы қорланымсыз шығыстардың көлемiне қатысты анықталады. Бұл әдiс мәдени-ағарту қызметi, бос уақыты ұйымдастыру саласында (тұрмыстық, кәсiби машықтар мен бiлiм алу жөнiндегi, шет тiлдердi, мүдделер бойынша ұлттық клубтарда оқып — үйренудiң курстары мен мектептерi) қолданылады.
Нсгiзiнен коммерциялық емес қызмет қоғамдық тауарлар, игіліктер мен қызметтердi өндiру және олармен қамтамасыз етудiң қажеттiгiмен айқындалады. Қоғамдық тауарлардың белгiлi бiр тұрлерiн ондiрудi едәуiр ауыс пайдасымен байланысты мемлекет өзiне алады.
Коммерциялық емес мекемелер,
ұйымдар қызметiнiң
Коммерциялық емес сфера мекемелерiндегi қызметтер көрсету (жасау) ақша қорларын қалыптастыру, бөлу және пайдаланумен, өзгеше қаржы қатынастарымен қосарланып отырады.Бұл қатынастардың бастапқы табыстар мен қорларды алғашқы бөлу мен құру процесiнде болмауы оларға ортақ сипат. Сонымен бiрге олардың негiзiнде өндiрiстiк (коммерциялық) емес сала мекемелерi мен ұйымдарының қаржы көздерi қалыптасады.
Информация о работе Кәсіпорын қаржысының экономикалық мәні және ұйымдастыру негіздері