Кәсіпорын шығындарын басқару

 

4 – ші кестенің жалғасы

1	2	3	4	5	6	7
4 Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер	9608	17,63	7255	12,56
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек	8494	15,59	6027	10,43	28447	18,12
Ұзақ мерзімді міндеттемелер жиыны	18102	33,22	13282	22,99	28447	18,12
5 Капитал
Жарғылық капитал	7830	14,37	7830	13,55	7830	4,98
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)	13836	25,39	19407	33,6	46274	29,48
Капитал жиыны	21666	39,76	27237	47,15	54104	34,47
Баланс	54488	100	57761	100	156953	100

 

 

Сурет 4. «Бобровка +»ЖШС-ның баланс активінің өтімділігінің динамикасы

 

 

 

Сурет 5. «Бобровка +»ЖШС-ның баланс пассивінң өтімділігінің динамикасы

 

 

Қорытынды: кәсіпорынның ақша қаражаттары 2009 жылы жоғарылап,  2010  7 есе кеміген байқалады, себебі кәсіпорының өткізетін өнімдерінің көлемі азаюына байланысты. Қысқа мерзімді активтер 2008 жылы 23,96 ,ал 2009 50,5,    2010 жылы 6,73 құрайды.

Негізгі құралдар жыл  сайын артуда, бұл кәсіпорынның негізгі құралдарды сатып алумен байланысты. Кәсіпорынның қысқа мерзімді кредиторлық берешегі көбейген, ол 2008 жылда 11,94 % құраса, 2010 жылы бұл көрсеткіш 33,34 % көбейген. Бұл кәсіпорын үшін жағымсыз жағдай. Ал ұзақ мерзімді міндеттемелер  2008 жылмен салыстырғанда  2 есе азайған.

 

Кесте 5

«Бобровка +»ЖШС-ның баланс активтерінің құрамы мен құрылуын көлденең талдау

Актив	2008-2009	2009-2010	2008-2009 (%)	2009-2010 (%)
1 Ағымдағы активтер	16126	-18622	+123,49	-63,81
2 Ұзақ мерзімді активтер	-12852	-117813	-31,02	-80,48
Баланс	3273	-99192	+39,42	-63,19
Пассив
3 Қысқа мерзімді міндеттемелер	2522	-57160	+17,13	-76,83
4 Ұзақ мерзімді міндеттемелер	-4820	-15165	-26,63	-53,31
5 Капитал	5571	-26867	+25,71	-49,69
Баланс	2522	-99192	+39,42	-63,19

 

Кәсіпорынның 2008 жылға  қарағанда 2009 жылы қысқа мерзімді активтері  өскен, ол +123,49 % құрайды. Ал ұзақ мерзімді активтердің керісінше азайғаны байқалады, -31,02.

Кәсіпорынның 2009 жылмен 2010 жылды салыстығанда ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді активтердің азайғаны байқалады. 2010 жылы кәсіпорынның қысқа және ұзақ мерзімді міндетемелері де өскен.

«Бобровка +»ЖШС-ның қаржылық жағдайына экспрес талдау жүргіземіз. Экспрес талдаудың негізгі үш көрсеткішін есептейміз, олар келесідей:

1) Ағымдағы өтімділік коэффиценті

 

Каө = АА / АМ ≥ 2                                                  (1)

 

мұнда, АА – ағымдағы активтер;

  АМ – ағымдағы міндеттемелер.

  Каө ₂₀₀₈  = 13058 / 14720 = 0,89 < 2                   

  Каө ₂₀₀₉  = 29184 / 17242 = 1,69 < 2

  Каө ₂₀₁₀  = 10562 / 74402 = 0,14 < 2

 

Кәсіпорынның  ағымдағы өтімділік коэффициенті 3 жылда да нормадан төмен, бірақ кәсіпорын үшін қауіпті емес.

2) Меншікті айналым қаражаттарының қамтамасыз ету коэффициенті

 

Кмақ = МАҚ / АА ≥                                                 (2)

 

МАҚ = МК – ҰМА                                                (3)

 

мұнда, МК – меншікті капитал;

  ҰМА – ұзақ мерзімді активтер.

   Кмақ ₂₀₀₈  = (21666-18102) / 13058 = 0,27 < 1          

   Кмақ ₂₀₀₉ = (27237-13282) / 29184 = 0,48 < 1

   Кмақ ₂₀₁₀ = (54104-28447) / 10562 = 2,43 < 1 

Кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттары 2008 жылға қаранда 2010 жылда 2 есе азайған, бұл кәсіпорынның ағымдағы активтердің 2010 жылы төмендеуіне  байланысты.

Жоғарыдағы 2 коэффиценттің  нормаға сай болмауына байланысты төлем қабілеттілікті қалпына келтіру коэффициентін есептейміз.

3) Төлем қабілеттілікті қалпына келтіру коэффиценті

 

Ктққ = (Каөа + М / Ұ (Каөа – Каөб)) / Каөн ≥ 0,1                       (4)

 

мұнда, М – төлем  қабілеттілігін қалпына келтіру  мерзімі (6 ай);

  Ұ – есеп беру мерзімінің ұзақтығы (ай)                                              

            Каөа, Каөб- ағымдағы өтімділік коэффицентінің  есеп беру мерзімінің аяғына  және басына;

            Каөн – ағымдағы өтімділік  коэффицентнің нормативі.

Ктққ _2008-2009 = 1,69 + 6 / 12 (1,69 – 0,89)) / 2 = 1,05

          Ктққ _2009-2010 = 0,14 +6 / 12 (0,14-0,69)) / 2 = - 0,32

Кәсіпорынның 2008-2009 жылдардағы төлем қабілеттілігін калпына келтіру  коэффиценті нормаға сай, ал 2009-2010 жылдары төлем қабілеттілігін калпына  келтіру коэффиценті - 0,32- ні құрайды, яғни кәсіпорын өз міндеттемелері бойынша жауап бере алмайды.

 «Бобровка +»ЖШС-ның баланс құрамы мен құрылуына талдау жасалды, ендігі кезекте кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдаймыз.

 

 

2.2 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдау.

 

Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне өзін өзі қаржыландырумен, яғни меншікті капиталдың көмегімен жүзеге асырылады. Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін талдау болады. Бұл кезде кәсіпорын мүлкінің келіп түсуі, оны сатып алу және оны құрылуы да, кәсіпорынның өзінің де, қарызға алынған капиталдың да есебінен жүргізілуі мүмкін екендігін есте сақтау керек. Ал меншікті капитал мен қарызға алынған капиталдың арасындағы қатынас оның қаржылық тұрақтылығын көрсетеді.                                                                                                                        

Автономдық  коэффициенті немесе тәуелсіздік коэффициент.

 

Кавт =  Меншікті капитал / Баланс валютасы ≥ 0,5-0,6  (5)

 

К авт ₂₀₀₈ = 21666 / 54488 = 0,4 ≤ 0,5 – 0,6                             

К авт₂₀₀₉= 27237 / 54104 = 0,5 ≤ 0,5 – 0,6                             

К авт₂₀₁₀ = 27237 / 57761 = 0,47 ≤ 0,5 – 0,6   

                 

Кәсіпорынның 2008 жылдан 2010 жылға қарай қаржылық тауелсіз емес, себебі меншіктік капиталдың үлесі төмен және корпорация активтерді өз капиталынан қаржыландыра алмайды.

Тәуелділік  коэффициенті.

 

Кт = Міндеттемелер / Баланс валютасы  ≥ 0,4 – 0,5     (6)

 

Кт ₂₀₀₈ = 32822 / 54488 = 0,6  ≥ 0,4 – 0,5                  

Кт ₂₀₀₉  = 30524 / 57761 = 0,53 ≥ 0,4 – 0,5

Кт ₂₀₁₀ = 102849 / 156953 = 0,66 ≥ 0,4 – 0,5

Кәсіпорынның  қарыз капиталына тәуелділігі жоғары екенін көрсетілген. Меншікті қаржаттар  есебінен қаржыландыра алмағандықтан қарыз капиталы көп тартылған.

Қаржыландыру  коэффициенті.

 

К қ = Меншікті капитал / Міндеттемелер ≥ 1    (7)

 

К қ₂₀₀₈ = 21666 / 32822 = 0,66 ≤ 1

К қ₂₀₀₉ = 27237 / 30524 = 0,89 ≤ 1

К қ₂₀₁₀ = 54104 / 102849 = 0,53 ≤ 1

 

 

Сурет 6. «Бобровка +» ЖШС-ның автономдық, тәуекелділік және қаржыландыру коэффициенттерінің динамикасы

 

Кәсіпорынның  қаржыландыру төмен, капитал мен  міндеттемелер есебінен активтердің  аз мөлшері ғана қаржыландырылады.

Қаржылық тұрақтылық коэффициенті.

 

К қар.тұр. = (Меншікті капитал + ҰММ) / Баланс валютасы ≥ 0,9    (8)

 

К қар.тұр. ₂₀₀₈ = (18102 + 21666) / 54488 = 0,73 ≤ 0,9  

К қар.тұр. ₂₀₀₉ = (13282 + 27237) / 57761 = 0,7 ≤ 0,9  

К қар.тұр. ₂₀₁₀ = (28447 + 54104) / 156953 = 0,53 ≤ 0,9  

Кәсіпорынның  қаржыландыру коэффициенттері қауіпті 0,75 төмен мәнде орналасқан, корпорация қаржылық тұрақсыз.

Инвестициялық коэффициент.

 

К и = Капитал / Негізгі құрал ≥ 0,5       (9)

 

К и ₂₀₀₈ = 21666 / 32580 = 0,67 ≥ 0,5

К и ₂₀₀₉ = 27237 / 28578 = 0,95 ≥ 0,5

К и ₂₀₁₀ = 54104 / 126467 = 0,43 ≥ 0,5

Кәсіпорының негізгі  құралдарды өз қаражаттар есебінен сатып  алады. Бірақ 2008 жылға қарғанада 2010 жылы негізгі құралдарды сатып алу  және қаржыландыру төмендеген. Бұл кәсіпорынның негізгі құралдарына деген қажеттілік төмен болуына байланысты.

Маневрлілік коэффициенті.

 

Кмане = МАҚ / Капитал ≥ 0,5               (10)

 

Кмане ₂₀₀₈ = (21666 – 18102) / 21666 = 0,16 ≥ 0,5 

Кмане ₂₀₀₉ = (27237 – 13282) / 27237 = 0,51 ≥ 0,5 

Кмане ₂₀₁₀ = (54104 – 28447) / 54104 = 0,47 ≥ 0,5 

 

 

Сурет 7. «Бобровка +» ЖШС-ның қаржылық, инвестициялық, маневрлілік клэффиценттерінің динамиикасы

Кәсіпорынның  қаржылық жағдайы 2008 жылмен салыстырғанда 2010 жылы маневрлік коэффициенті төмендегені  байқалады.

Қорларды меншікті айналым қаражаттарымен қамтамсыз ету коэффициенті.

 

К қ.мақ қ.е= МАҚ / Қорлар ≥ 0,6             (11)

 

К қ.мақ қ.е₂₀₀₈ = (21666 – 18102) / 32580 = 0,11 ≥ 0,6

К қ.мақ қ.е₂₀₀₉ = (27237 – 13282) / 28578 = 0,49 ≥ 0,6

К қ.мақ қ.е₂₀₁₀ = (54104 – 28447) / 126467 = 0,2 ≥ 0,6

Кәсіпорынның толықтай меншікті айналым қаражаттар есебінен қорларды қамтамасыз етеді. 2008 жылмен салыстырғанда 2010 жылы бұл көрсеткіш төмендеген.

Дебиторлық  және кредиторлық борыштың ара қатынасы коэффициенті.

 

К д.және к.б ара қат. = Дебиторлық берешек / Міндеттемелер ≥ 2    (12)

 

К д.және к.б ара қат.₂₀₀₈ = 2423 / 32822 = 0,07 ≤ 2

К д.және к.б ара қат.₂₀₀₉ = 16268 / 30524 = 0,53 ≤ 2

К д.және к.б ара қат.₂₀₁₀ = 1258 / 102849 = 0,01 ≤ 2

Кәсіпорынның  кредиторлық борышы дебиторлық борышпен қамтамасыз етілмеген, коэффициенттер нормаға сай келмейді.

«Бобровка +» ЖШС кәсіпорынның мәліметтері негізінде баланс активінің өтімділік дәрежесі және оның пассивінің мерзімінің шұғылдығы бойынша баптарының тобы.

 

Кесте 6.

«Бобровка +» ЖШС- ның баланс өтімділігі

Актив	2008	2009	2010	Пассив	2008	2009	2010
Ең өтімді активтер	133	1969	255	1 Тез төленуге  тиісті міндет-темелер	8008	57323	57068
Тез өткізілетін активтер	3065	17831	1409	2 Қысқа мерзімді  міндеттемелер	6504	0	18536
3 Баяу өткізіле-тін  активтер	8720	9384	8898	3 Ұзақ мерзімді міндеттемелер	18102	13282	28447
4Қиын өткізіле-тін  активтер	41430	0	0	4 Тұрақты мін-деттемелер	21666	27237	54104