Кәсіпкерлік құқықдаму тарихтың қалыптасу және даму тарихы

1Кәсіпкерлік құқықдаму тарихтың қалыптасу және даму тарихы. Кәсіп-лік құқықтың жетілуі сауда құқығының пайда болуына байланысты тарихи қалыптасты.Бастапқыда сауда құқығы Батыс Еуропа мен Азия арасындағы сауда-саттықтың даумында делдалдық қызмет атқарған Италияда пайда болады. ХI- XIII ғғ. Консулдық соттар шешімдеріне негізделген қарапайым құқық болып табылатын итальяндық сауда құқығы қалыптасты. әуел баста сауда заңдары, ал тек 130жыл өткен соң ғана азаматттық заңдар бір жүйеге келтірілген . Франция-ң 1804 жыолғы Азаматтық  кодексі және  Францияның 1807 жылғы Сауда кодексі азаматтық және сауда құқығы дуализмнің яғни жеке құқық дуализмнің негізін қалады. Ағылшын –американдық құқық жүйесі елдерінде азаматтық  кодекстер жоқ,бірақ арнайы сауда заңы жұмыс істейді. Ресей иммпериясында , батыс еурплық құқық жүйелерінен айырмашылығы, ешқашанда азаматтық құқықты айрықша бөлігі саналатын оқшау сауда құқығы болған емес. Алайда жеке капиталды экономикаға тартпай, кеңстік мемлекеттің ары қарай дамуы мүмкін болмады, соған орай жаңа экономикалық саясат (ЖЭС)жарияланды. ЖЭС-ке өтуге және көпсалалы экономиканың құрылуына байланысты. П.И.Стучка әзірлеген екі секторлы құқық теориясы дүниеге келдіі. Бұл теория негізінде халық шаруашылығында екі - өзара әрекеттері нәтижесінде мемлекеттік сектор толықтай жеке секторды ығыстырып шығаратын мемлекеттік және жеке сектордың өмір сүруі туралы тезис. XX ғ -ң 30 жылдарында кеңес мемлекетінің экономикадағы көп салалықты жеңуге бағытталған өзгерген экономикалық саясаты жағдайында <екі секторлы құқық > теориясының орнын біртұтас шаруашылық құқығы басты, ал оның өкілдері (Л.Я.Гинцбург, Е.Б. Пашукинс және басқалары ) социалистік шаруашылық қатынастардың арнайы құқықтық реттеуді қажет ететінін, ол үшін Шаруашылық кодексін әзірлеу және қабылдау керек екендігін айтты. XX ғ 60-80 жылдарында шаруашылық құқығы теориясы өркендеу шегіне жетті, іс жүзінде барлық ғалым-заңгерлер шаруашылық  құқығының жоғары деңгейде ұйымдастырылуымен ерекшелінетін және оны құқықтың дербес саласы ретінде сипаттайтын қажетті белгілерге ие тұтас құқықтың білім болып табылатынын растады. XX ғасырдың 90 жылд. Бастап, ТМД-нің жекелеген елдерінде құқықтың жаңа мектебінің қалыптасу және даму үдерісі басталды.

2. Кәсіпкерлік құқықтың түсініг,пәні және жүйесі. Кәсіпкерлік құқықтың қазіргі заманғы тұжырымдамасы, дамыған социолизм жағадайында болғандай,бүтін және біртұтас болып табылмайды. Кәсіпкерлік құқыққа қатысты оның мәні және құқықтық табиғатын түсіну үшін,негізгі үш көзқарасты бөліп айтуға болады: 1нші көзқ. б/ша кәсіпкерлік құқық құқықтың дербес саласы б.т. В.С.Мартемьяновтің пікірі б/ша кәсіпкерлік құқық саласына тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді өндіру үшін азаматтардың меншігін сату барысында пайда болған қатынастар көшті. 2нші бағыт кәсіпкерлік заңының белгілі тұтастығын тануға негізделген. Осыған байланысты Ю.Г.Басин кәсіпкерлік құқық азаматтық құқықтың қосымша саласы,ал кәсіпкерлік заң заңның кешенді саласы ретінде әрекет етеді дегенді айтады. 3нші бағытөкілдері(Н.Ю.Круглова, П.Г.Лахно. С.П.Мороз) кәсіпкерлік құқық – бұл жеке-құқықтық және әртүрлі салаларға жататын көпшілік-құқықтық нормаларды біріктіретін құқықтың кешенді саласы дегенді мақұлдайды. Кәсіпкерлік құқық – құқықтың әртүрлі салалары нормаларын біріктіретін жан-жақты саласы. Құқықтың жан-жақты саласы – бұл, жекелеген ғалымдардың па              йымдауынша,жартылай сала емес,бұл- құқықтың негізі саласынан ерекшелінетін сала, алайда ол құқықтық институттан және құқықтың қосымша саласынан айтарлықтай дәрежеде өзгеше. Батыстық құқықтануда құқықжүйесіндегі кәсіпкерлік құқықтың алатын орны туралы мәселені шешудің екі негізгі бағыты қалыстасқан.1нші бағытқа сәйкес шаруашылық құқығы құқық саласы н/е заң саласы емес, себебі ол экономикалық қатынастарды реттейтін құқық нормаларын әзірлейтін н/е қолданылатын жаңа тәсіл б.т. Шаруашылық құқығының екінші бағыты оны құқықтың дербес саласы деп танудан көрінеді. Тар түсінікті жақтаушылар шаруашылық құқыққа қатынастарды экономиканың мемлекеттік реттелуі б/ша ретейтін нормаларды енгізеді. Шаруашылық құқығының кең түсінігі жан-жақты,яғни кәсіпкерлік құқықтың көпшілік-құқықтық және жеке-құққықтық табиғатын тануға саяды.

3 Кәсіпкерлік құқықтың құқық жүйесіндегі орны. Сауда құқығы ешқашан Қазақстанның құқық жүйесінде оқшау өмір сүрмегенін есепке ала отырып,кәсіпкерлік құқықтың дамуында негізгі екі кезеңді бөліп атауға болады: 1ші кезең:-бұл экономиканың жеке және мемлекеттік секторларының қатар өмір сүруімен және экономиканың жаңа тұрпатын құқықтық реттеу қажеттілігімен, сонымен қатар социалистік құқықжүйесі және социолистік заңдар негіздерін құрумен сипатталады. XX ғ.-ң 20-30жж басталып, ал одан кейін жиырма-отыз жыл үзілістен соң, XX ғ, 60-80 ж.ж. ол құқықтың дербес саласы ретіндегі шаруашылық құқғын құрумен аяқталды. 2нші кезең – бұл шаруашылық құқығының іс жүзінде ҚР-ң тәуелсіздік алған сәтінен басталып,осы уақытқа дейін жалғасып келе жатқан кәсіпкерлік құқыққа айналу кезеңі. Қазақ КСР-нің 1990ж. Желтоқсанның 11індегі «Қазақ КСР-дегі шаруашылық қызметтің еркіндігі және кәсіпкерліктің дамуы туралы» Заңы Қ-ң кәсіпкерлік қызмет туралы арнайы заңынан тууына және кәсіпкерлік құқықтың қадыптасуына бастама болды.Мемлекеттік басқарудың жоспарлы экономикасы мен шаруашылық-құқықтық механизмдердің орнына ашық тұрпатты экономика келуіне және оны реттеудің нарықтық механизмдері құрыла бастағанына болды. 1994 ж.ҚР-ң жаңа Азаматтық кодексінің қабылдануына байланысты,кәсіпкерлік қатынастар азаматтық заң тақырыбының құрамына енді. Шаруашылық қызметтің еркіндігі және кәсіпкерлік дамуы туралы арнайы заңдық актілердің қабылдануына байланысты, ол заң саласы ретінде қалыптаса бастады. 2006 ж. Қаңтардың 31-ндегі ҚР-ң «Жеке кәсіпкерлік турал» Заңының қабылдануына жеткізген өзгерістер егеменді Қ-ң заңының жіне кәсіпкерлік құқығының дамуындағы жаңа баспалдақтарды көрсетеді.

4. Кәсіпкерлік құқықтың құқықтық реттеу пәні.Кұқықтық реттеу құралы – қоғамдық қатынастардың оларға біртұтас құқықтық форма қолдаануға жол беретін біртектес тобы. Ол құқық жүйесінің шешуші және бағалаушы белгісі ретінде қолданылады. Реттеудің өзіндік құралының болуы құқықтың негізгі салаларына ғана емес, сонымен бірге құқықтың жан-жақты салаларына тән.Дәстүрлі түрде кәсіпкерлік құқық құралының құрамына қатынастардың үш тобы жатқызылады: 1)кәсіпкерлік мүліктік,2)кәсіпкерлік басқару,3)кәсіпкерлік фирмаішілк. 1нші тобына кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру барысында пайда болатын қатынастар, оның ішінде кәсіпкер өз қызметін іске асыру кезінде пайда болған коммерциялық қатынастар ғана емес, сонымен бірге коммерциялық емес қатынастар да, оның ішінде заңды тұлғаларды құру және тарату б/ша ұйымдастырушылық-мүліктік қатынастар. 2нші тобы кәсіпкерлік қызмет субьектілері және мемлекеттік н/е соған өкілетті басқа да органдар арасында қалыптасқан кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыруға байланысты қатынастар құрайды. 3нші тобына деңгейлесе де, сатыласа да қалыптаса беретін шаруашылықішілік н/е корпорациялық деп аталатын қатынастар кіреді.Кәсіпкерлік қатынас белгілері:1) кәсіпкерлік қатынастар кәсіпкерлік қызметпен байланысты,2)бұл қатынастардың тікелей қатысушы болып кәсіпкер н/е басқадай шаруашылық жүргізуші субьект саналады.

5. Кәсіпкерлік құқықтың реттеу әдістері. Құқықтық реттеу әдісі-бұл құқықтық қатынастар қатысушыларына құқықтық ықпал ететін тәсіл н/е тәсілдер жиынтығы б.т Кәсіпкерлік құқық қатынастарды тең дәрежеде реттеудің;құқықтық реттеудің диспозитивтік әдісі және құқықтық реттеудің өктем әдісі деп аталатын екі әдісін қолданумен сипатталады. Сөйтіп, қызметтің бір н/е басқа түрін лицензиялау б/ша міндетті талаптарды белгілейтін нормаларды іске асыру барысында лицензиялаушы органның директивалық ұйғырымдары қолданылатын болады.Ондай кезде егер лицензиялаушы органның ұйғарымы талапқа сай болмаса,онда онымен келіспеушілік белгіленген тәртіптен қаралып,заңсыз деп танылуы мүмкін. Жеке-құқықтық кәсіпкерлік қатынастарда барлық субьектілер –оның ішінде мемлекет және әкімшіілк-аумақтық бірлік те бар,-бұл қатынастардың басқа қатысушыларымен тең дәрежеде әрекерт етеді. Сондықтан кәсіпкерлік қатынастарды диспозивтік реттеу әдісінің үлкен маңызы бар және ол кәсіпкерлік қызметтің оң ықпал етеді.

6.Кәсіпкерлік құқықтың басты қағидалары және олардың сипатталмалары. Негіз болып табылатын бастау іспетті кәсіпкерлік құқық қағидалары кәсіпкерлік қатынастардың мақсатқа сай реттеуін қамтамасыз етеді. Қәсіпкерлік қатынастар ҚР  Азаматтық кодексінің 2- бабында бекітілген қағидалар:1) азаматтық заңмен реттелетін қатынастарға қатысушылардың теңдік ұстанымы (азаматтық құқықтың барлық субьектілері,оның ішінде кәсіпкерлік қызмет субьектілері де тең құқықтарға ие және олардың ешқайсысы да басқаларға қарағанда басымдылық жағдайында бола алмайды) 2) меншікке қол сұқпау ұстанымы(мемлекет меншік иеленушілерге- кәсіпкерлік қызмет субьектілеріне ҚР Конституциясының 26-бабының 3-тармағы сәйкес. 3) келісім-шарт еркіндігі ұстанымы(тараптар келісімдердің мазмұнын өз қалауы б/ша айтарлықтай дәрежеде айқындап алуға құқылы) 4) әлдекімдердің беталды жеке істерге араласуына жол бермеу ұстанымы (кәсіпкерлік қызмет субьектілері заңмен белгіленегн талаптарды бұзбаса, мемлекеттік органдар)  5) азаматтық құқықтарды кедергісіз іске асыру ұстанымы (кәсіпкерлік қызмет субьектілерінің өз құқыларын толық көлемде және қандай да бір шектеулерсіз) 6) бұзылған азаматтық құқықтарды қалпына келтіруді қамтамасыз ету ұстанымы(оның мәні кәсіпкерлік қызмет субектілеріне белгіленіп берілген құқықтар бұзылған жағдайда.) 7) азаматтық құқықтарды сот арқыла қорғау ұстанымы (кәсіпкерлік қызмет субьектілері өздернің құқыларын қорғай алады дегенді білдіреді.

7. Кәсіпкерлік құқықтың жүйесі . Құқық институттары өздері құқық теориясында құқық саласының жалпы және ерекше «бөлімдері» деген атау иеленген екі үлкен қауымдастыққа топтаса алдаы. Жалпы бөлімі бөлімі жүйесіне оның құқықтың кешенді саласы ретіндегі мәнін ашып көрсететін төмендегі құқық нормаларының жиынтығыкіреді: кәсіпкерлік қатынас,кәсіпкерлік құқық субьектілері,банкроттық(дәрменсіздік) ,кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу, кәсіпкерлік шарт, кәсіпкерлік қызмет саласындағы жауапкершілік ,кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау. Ерекше бөлімнің басқаша арнайы құқық институттары деп аталатын құқық нормаларының жиынтығы (институтар) қатынастардың жекелеген аспектілерін н/е түрлерін реттеуге арналған. Сол себепті кәсіпкерлік құқықтың ерекше бөлімін мынадай құқық нормаларының жиынтығы құрайды: биржа қызметін құқықтық реттеу, көлік қызметін құқықтық реттеу, банк қызметін құқықтық реттеу, көлік қызметін құқықтық реттеу, сақтандыру қызметін құқықтқ реттеу, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметін құқықтық реттеу. Кәсіпкерлік құқықтың ерекше бөлімі жүйесіне соынмен қатар кәсіпкерлік шарттардың жекелеген түрлері, оның ішінде сыртқы экономикалық мәмілелер, биржа мәмілелер, жер қойнауын пайдалану саласындағы кәсіпкерлік шарттар кіреді.

8. Кәсіпкерлік қызмет туралы ұғым. Кәсіпкерлік адам қызметі салаларының бірі болып табылады, ал кәсіпкерлік қызмет-бұл кәсіпкерлікті ұйымдастыру және іс жүзіне асыру бойынша орындалатын әрекеттер жиынтығы. Кәсіпкерліктің өркендеуінің алғышарты болып тауар-ақша қатынастары, ел және аймақ экономикасының орнықты дамуының экономикалық заңдылықтарын жанама те айналдыратын обьективті эккономикалық заңдар саналады. Кәсіпкерлік қызмет-бұл шаруашылық қызметінің кәсіпкерлік қызмет субьектісінің пайда табуға бағытталған өз бетінше жүргізілетін бастамышылық қызметі болып табылатын түрі. Өз кезегінде шаруашылық қызмет – ол тауарды өндіру, жұмыстар орындау ,қызметтер көрсету бойынша мемлекеттік билік және басқару органдары, сонымен қатар шаруашылық жүргізуші сдьективті тағайындаған ережелерге сай жүзеге асырылатын экономикалық қызмет түрлерінің бірі. Экономикалық қызмет – бұл өндірісті , сауда-саттықты, көлік,қызметтер ,тұрмыстық қызмет көрсету және т.б ұйымдастыруға бағытталған экономика саласындағы кез келген қызмет. Экономикалық қызмет өндірісті , бөлуді, айырбастауды және тұтынуды қосқандағы материалдық және рухани игіліктер үдерісінен көрініс табады. Қ.Р заңдарында кәсіпкерлік қызмет түсінігің орнына кәсіпкерлік

Деген термин енгізілген . Сөйтіп жеке кәсіпкерлік деп жеке кәсіпкерлік субьектілерінің табыс табуға бағытталған, жеке кәсіпкерлік субьектілернің өздерінің меншігіне негізделген және олардың тәуекелдері мен мүліктік жауапкершілігі үшін жеке кәсіпкерлік субьектілері атынан жүзеге асырылатын бастамашылық қызметін айтамыз. (<Жеке кәчіпкерлік туралы> ҚР Заңы 1-бабының 5-тармағы ). Сондықтан заң шығарушы жеке кәсіпкерліктің белгілері ретінде мыналарды атайды: 1)бастамашылық,2)табыс табу,3)меншіктің болуы,4) кәсіпкердің тәуекелі,5) кәсіпкердің дербес мүліктік жауапкершілігі.

9. Кәсіпкерлік қызметтің белгілері. Кәсіпкерлік қызметтің заңдық белгілері қатарына төмендегілер жатқызу керек : 1)кәсіпкерлік қызметтің бастамашылығы және дербестігі 2)меншіктің болуы,3)тәекел сипаты 4)пайда алуға деген мүдделілік. Кәсіпкерлік қызметтің бастамашылығы мен дербестігі: кәсіпкердің жұмыс бағыттары мен әдістерін таңдау еркіндігі, шешімдерді тәуелсіз қабылдауы, әлдекімдердің жеке істерге жосықсыз араласуына жол бермеуі ,құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруы,олардың сақталуы, сот арқылы қорғалуын қамтамасыз етуі дегенді білдіреді. Меншіктің болуы кәсіпкердің өз қызметін жүзеге асыруының негізі болып табылады. ҚР Конституциясының 26-бабының 4-тармағыны сәйкес, кез келген адам өзінің мүлкін кезкелген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін пайдалануға құқылы . Сонымен бірге белгілі бір мүлікті иелену кәсіпкерлік қызметпен айналысуға мүмкіндік береді,яғни кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қажетті шарт болып табылады. ҚР Азаматтық кодексі айқын бекіткендей, мншік құқымен шаруашылық жүргізу немесе тікелей басқару үшін оқшау мүлкі бар ұйым заңды тұлға деп танылады, сондықтан оқшау мүліктің болмауы қандай да бір ұйымның заңды тұлға, тиісінше кәсіпкерлік қызмет субьектісі деп танылуына себеп болды. Тәуелдік сипаты нарықтық қатынастардың өзіндік ерекшеліктеріне негізделген. Кәсіпкерлік қызметтің тәуекелдігіне контрагенттің келісім-шарт міндеттерін орындамауы н/е қанағаттанғансыз дәрежеде орындауы сияқты, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін пайдаланылатын мүлікті құрту н/е бүлдіру де , кәсіпкерлік қызметтен мүмкіндігінше пайда,табыс ала алмау да жатады. Маңызды белгілері пайда,табыс табу,өзара тиімді нәтижелерге қол жеткізу б.т. Пайда ақша қаражаттары түрінде де, басқадай материалдық және материалдық емес құндылықтар түрінде де болуы мүмкін. Кәсіпкерлік қызмет жүйелігі аталған қызмет біржолғы сипатта емес және ұзақ мерзім н/е тіпті шектеусіз уақыт ішінде іске асырыла алады дегенді білд.

10. Кәсіпкерліктің қызметтің мазмұны. Кәсіпкерлік адам қызметі салаларының бірі б.т, ал кәсіпкерлік қызмет-бұл кәсіпкерлікті ұйымдастыру және іс жүзіне асыруб/ша орындалатын әрекеттер жиынтығы. Кәсіпкерліктің өркендеуінің алғышарты болып тауар –ақша қатынастары,ел және аймақ экономикасының орнықты дамуының экономикалық заңдылықтарының жанама түрге айналдыратын обьективті экономикалық заңдылықтарын жанама түрге айналдыратын обьективті экономикалық заңдар саналады. Кәсіпкерлік қызмет – бұл шаруашылық қызметтің кәсіпкерлік қызмет субектісінің пайда табуға бағытталған өз бетінше жүргізетін бастамашылық қызметі болып табылатын түрі. Өз кезегінде шаруашылық қызмет –ол тауар өндіру,жұмыстар орындау, қызметтер көрсету бойынша мемлекеттік билік және басқару оргнадары,сонмен қатар шаруашылық жүргізуші субьектілер тағайындаған ережелерге сай жүзеге асырылатын экономикалық қызмет түрлерінің бірі. Экономикалық қызмет- бұл өндірісті,сауда-саттықты,көлік,қызметтер,тұрмыстық қызмет көрсету ж/е т.б ұйымдасыруға бағытталан экономика саласындағы кез келген қызмет.Экономикалық қызмет өндірісті,бөлуді,айырбастауды және тұтынуды қосқандағы материалдық рухани игіліктер үдерісінен көрініс табады. Кәсіпкерлік қызмет – кәсіпкерлік тәекелге негізделген және жүйелі түрде пайда табуға бағытталған шаруашылық қызмет. Шаруашылық қызмет –кәсіпкерлік қызметке қарағанда кеңірек ұғым, өйткені оны іс жүзіне асыру үшін кәсіпкерлік ерекше мәртебесі болғаны талап етілмейді,онымен коммерциялық емес ұйымдар да айналыса алады. Экономикалық қызмет-бұл өте терең ұғым, ол барлық тауар өндірісін қамтиды ж/е адамның қажеттіліктерін өтеуге, оның өмір сүруін қамтамасыз етуге бағытталған.Экономикалық қызмет экономика саласында заң жолымен іс-әрекет жасауға қабілетті кез келген тұлға, заңды тұлға мәртебесі жоқ кейбір ұжымдық құрылымдар,көшілік құрылымдар,соынмен қатар,тұтастай алғанда,қоғам қоғам мүшелері алынатын экономикалық табыс есебінен материалдық және рухани игіліктер жасау,жеке адамның әртүрлі мұқтаждықтарын қанағаттандыру мақсатында айналыса алатын жалпы пайдалы қызмет түрі б.т.

11. Кәсіпкерлікің қызметтің  түрлері мен нысандары. Жеке және мемлекеттік кәсіпкерлік ҚР-дағы кәсіпкерліктің негізгі нысандары б.т. ҚР Азаматтық кодексі меншік түріне қарай жеке және мемлекеттік кәсіпкерліктің аражігін ажыратып көрсетеді – жеке кәсіпкерлік жеке меншікке,ал мемлекеттік меншік мемлекеттік кәсіпорынды шаруашылықпен басқару құқына негізделген(ҚР АК  10-бабының 1-тармағы). Мемлекеттік кәсіпкерлік деп мемлекеттің өзінің кәсіпкерлік қызметін емес,а шаруашылық жүргізу құқы бар мемлекеттік кәсіпорындар іске асыратын кәсіпкерлікті түсіну керек . Мемлекет кәсіпкерлік қызмет субьектісі бола алады және екі қасиетте : кәсіпкерлік қатынастарды реттеуші және кәсіпкерлік қатынастардың жай қатысушы ретінде әрекет етуі мүмкін.Соңғы жағдайда дәл сол мемлекеттік кәсіпкерліктің негізгі ұйымдық-құқықтық формасы мемлекеттік кәсіпорын б.т Сонымен бірге шаруашылық жүргізу құқы бар кәсіпорындар ғана құра алатын еншілес кәсіпорындар да кәсіпкерлік қатынастардың қатысушысы бола алады(1995 жылғы маусымның 19-дағы №2335 «Мемлекеттік кәсіпорын туралы» ҚР  Заңының 46-бабы) Мемлекеттік меншік түріне байланысты мемлекеттік кәсіпорындарды төмендегідей түрлерге бөлуге болады: 1) республикалық мемлекеттік кәсіпорындар ,2) коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындар. Ерекше ұйымдық-формалары болып ұлттық компаниялар және ұлттық холдингтер әрекете етеді. ҚР Үкіметінің шешімімен құрылған акцияларының бақылау пакеті мемлекетке н/е ұлттық холдингке тиесілі және заңмен көзделген жағдайларды есепке алмағанда (2003 ж. Мамырдың 13-інде шыққан №415-II «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңының 34-бабы). Кәсіпкерлік қатынастардың қатысушылары қатарына ұлттық басқарушы компанияларды және ұлттық даму институттарын жатқызу керек.

12. Мемлекеттік кәсіпкерлік нысандары. Мемлекеттік кәсіпкерлік деп мемлекеттің өзінің кәсіпкерлік қызметін емес, а шаруашылық жүргізу құқы бар мемлекеттік кәсіпорындар іске асыратын кәсіпкерлікті түсіну керек. Мемлекет кәсіпкерлік қызмет субьектісі бола алады ж/е екі қасиетте: кәсіпкерлік қатынастарды реттеуші және кәсіпкерлік қатынастардың жай қатысушысы ретінде әрекет етууі мүмкін. Соңғы жағдайда дәл сол мемлекеттік кәсіпкерлік туралы сөз болып тұр. Демек, мемлекеттіккәсіпкерліктің негізгі ұйымдық –құқықтық формасы мемлекеттік кәсіпорын б,т. Мемлекеттік меншік түріне байланысты мемлекеттік кәсіпорындарды төмендегідей түрлерге бөлуге болады: 1) республикалық мемлекеттік кәсіпорындар,2) коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындар 2) коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындар («Мемлекеттік кәсіпорындар туралы» Заңның 1-бабы,2-тармағы) Сонымен қатар мемлекеттік кәсіпкерліктің ерекше ұйымдық-құқықтық нысандары болып ұлттық компаниялар және ұлттық холдингтер әрекет етеді. ҚР Үкіметінің шешімімен құрылған акцияларының бақылау пакеті мемлекетке н/е ұлттық холдингке тиесілі ж/е заңмен көзделген жағдайлардыесепке алмағанда(2003 ж. Мамырдың 13-нде шыққан № 415-II «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңынан 34-бабы) ұлттық экономиканың құрамдас бөліктерін құрайтын стратегиялық маңызды салаларда қызмет ететін акционерлік қоғамдар ұлттық компания болып саналады.

13. Жеке кәсіпкерлік түрлері. Жеке кәсіпкерлікті екі негізгі түрге –заңды тұлғалардың жеке кәсіпкерлігі (мемлекеттік емес заңды тұлғалардың кәсіпкерігі) ж/е жеке тұлғалардың заңды тұлға құрмаған кәсіпкерлігі(жеке кәсіпкерлік) деп бөлуге болады. Жеке кәсіпкерлі түрлеріне дара ж/е бірлескен кәсіпкерлік жатады . Дара кәсіпкерлікпен меншік құқымен өзіне тән мүлік негізінде, сонымен бірге мүлікті пайдалануға ж/е билеуге басқадай құқы Бар («Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңның 7-бабы,2 тармағы)бір жеке тұлға айналысады. Бірлескен кәсіпкерлікпен оларға ортақ меншік құқымен берілген мүлік негізінде және мүлікті ортақ пайдалануға ж/е билеуге басқадай құқы бар («Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңның 7-бабы, 2 –тармағы) жеке тұлғалар тобы айнылысады. Жреке кәсіпкерлікті үш түрге саралауға болады: 1) шағын кәсіпкерлік(шағын бизнес) 2) орташа кәсіпкерлік (орташа бизнес) 3) ірі кәсіпкерлік (ірі бизнес)

14.Бірлескен кәсіпкерлік нысандары. Бірлескен кәсіпкерлікпен оларға ортақ меншік құқымен берліген мүлік негізінде және ортақ пайдалануға және билеуге басқадай құқы бар(«Жеке Кәсіпкерлік туралы»Заңның 7-бабы,2-тармағы. Нысандары: 1)ерлі-зайыптылардың бірлескен ортақ меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылар кәсіпкерлігі; 2) шаруа(фермерлі) қожалығының н/е жекешелендірілген тұрғынжай негізінде жүргізілетін отбасылық кәсіпкерлік; 3) жеке кәсіпкерлік ортақ үлес меншігі негізінде жүзеге асырылатын жай серіктестік.

15 Кәсіпкерлік қызмет субьектілерінің ұғымы.Кәсіпкер дегеніміз-ол кәсіпкерлік қызметті заңмен н/е келісім шартпен белгіленген тәртіпте тұрақты негізде жүзеге асыратын тұлға.Эко-лық қатынастардың қандай да бір қатысушысын кәсіпкер деп тану үшін,ол белгілі бір талаптарға:1) оқшауландырылған мүлкінің болуы,2) кәсіпкерлік құқықтары мен міндеттерінің болуы;дербес мүліктік жауапкершілік; кәсіпкерлік қызмет субьект ретінде мемлекеттік реттелуі сияқты белгілерге сай болған. Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін субьектінің оқшауланған мүлкі болуға тиіс,өйткені кәсіпкерлік қызмет белгілі бір мақсаттарға жету үшін мүлікті пайдалуға тілкелей байланысты. Мұнадай оқшауланудың негізгі формалары болып жеке меншік құқығы ж/е шаруашылық жүргізу құқығы саналады ж/е жалдау құқығы т,б Шаруашылық құзыреттің мынадай түрлереі ажыратылады: 1)жалпы құзырет(субьект кәсіперлік қызметті жүзеге асыруға қажетті субьективьі құқықтар мен заңдық міндеттерге ие болады) 2) арнайы құзырет (құрылтайшылық құжаттарда анықталады)3) шектеулы құзырет( жалпы құзыретке ие субьектінің өз қалауы б/ша құрылтайшылық құжаттарда айқындалады) 4)дара шаруашылық құзырет( қызметтің басқа түрлерімен айнылыса алмайтын  қызметтің жекелеген субьектілеріне.) Азаматтық заңдар кәсіпекрдің жоғары жауапкершілігін белігілеген ол кінәсінің бар-жоғына қарамастан кәсіпкерлеердің міндеттемелері орындамағаны н/е қанағатсыз нәтижеде орындағаны үшін мүліктік жауапты екендігінен көрсетеді.

16. Жеке тұлға кәсіпкерлік құқық субьектісі ретінде. Жеке тұлға кәсіпкерлік құқық субтектісі ретінде төмендегілерді орындауға мінддетті:1)ҚР заңларын,жеке және заңды тұлғалардың заңмен қорғалатын құқықтары мен мүдделерін сақтауға;2)өндірілетін өнімнің ҚР заңдары талаптарына сай болуын қамтамасыз етуге; 3) жеке кәсіпкерліктің лицензиялау туралы заңына сәйкес лицензия алуға; 4) ҚР заңдарына сәйкес азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру орындау(«Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңның 8-бабы,2-тармағы) Жеке кәсіпкерлік құпия саналатын ақпаратты заңсыз алуға, таратға н/е пайдалануға тыйым салу болып табылатын жеке кәсіпкерлік субьектісі туралы ақаратты құқықтық қорғау мәселелеріне айрықша көңіл бөлінген. Жеке кәсіпкерлік субьектісі :1) коммерциялық құпия болып саналатын ақпаратқа еркін қол жеткізу құқы бар адамдар тобын белгілейді ж/е оның құпиялылығын қорғау шараларын қабылдайды;2)ақпаратты жария ақпарат санатына жатқызу тәртібін;3) коммерициялық құпия болып саналатын ақпаратты жария еетпеу туралы қызметкерлерден қолхат алуға ,ал оны тексеретін адамдарға ҚР заңдарына сәйкес жауапты екендіктерін ескертуге құқылы;4)мемлекеттік органдарға ж/е лауазымды тұлғаларға тіркеу ,бақылау қызметтерін ж/е басқа әрекеттерді атқару кезінде ҚР заңдарымен белгіленіп жүктелген қызметтерді орындауға қажетті ақпараттан басқа коммерциялық құпия болып табылатын ақпаратты бермеуге құқылы.

17. Шаруа қожалықтары түсінігі және жалпы сипаттамасы . Шаруашылық жүргізу құқығы мүлікті мменшік иесі ретіндегі мемлекеттен алған және бұл мүлікті заң актілермен белгіленген шектерде иелену,пайдалану және билеу құқықтарын жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорынның заттық құқығы б.т (ҚР АК 196-бабы) ҚР заңдарындағыдай Украина заңдарында шаруашылық жүргізу құқығы бастапқыда мемлекеттік ксіпорындар құқығы деп қана түсінілді. Бұл құқықтық санаттың пайда болуы мемлекеттік меншік құқын ж/е оған бөлінген мүлікке қатысты мемлекеттік кәсіпорын құқығын ажырату қажеттілігінен туындады. Қазіргі кезде шаруашылық жүргізу субьектілерінің енгізу есебінен кеңейді. ҚР Азаматтық заңымен мемлекеттік кәсіпорынның мүліктік құқықтарын іске асырудың айрықша шарттары белгіленген: мемлекеттік кәсіпорын шаруашылық жүргізу құқымен меншік иесімен н/е  ол өкілеттік берген мемлекеттік органның жазбаша келісімінсіз төмендегілерді: иеліктен шығару н/е басқадай тәсілмен билеуге,ұзақ мерзімді жалға беруге,өзіне тиесілі ғимаратты,құрылысты,жабдықтарды және кәсіпорыннң негізгі құралдарын уақытша қайтарымсыз пайдалануға беруге,филиалдар,өкілдіктер,еншілес кәсіпорындар құруға,жеке кәсіпкерлермен бірігіп кәсіпорындар ж/е бірлескен өндірістер құруға,оларға өзінің өндірістік ж/е ақшалай капиталын салуға;өзіне тиесілі акцияларға сонымен қатар дебиторлық берешектерге билік етуге;қарыз беруге ;үшінші тұлғалардың міндеттері бойынша кепілгер болуға н/е кепілдік беруге құқылы емес.

18. Шаруа қожалықтары мүліктерінің құқықтық жағдайы. Азаматттық құқықтың ең көп тараған нысандарының қатарына заттар жатады. Заттар деп адамдарды қоршаған сыртқы ортаның матриалдық нәрселері түсініледі, оаған қоса заттардың мәртебесі оларадың пайдалы қасиеттерін тек адамдар түйісетін және игеретін материалдық құндылықтарға ие. Заттың мүлік ретіндегі мәнін ашатын белгілер деп төмендегілер аталады:1)зат-адманың қажеттіліктерін қанағаттандыратын мүліктік игілік.2) зат тұтынушылық және айырбас құнына ие. 3) заттың көбінесе ақшалай құны болады;4) әдетте, зат айналымға қабілетті болуға тиіс. Әлемде заттардың сан алуан түрлері бар және азаматтық құқық ғылымында оларды жіктеудің әртүрлі тәсілдері қалыптасқан. Тіпті әуелі ертеримдік заңгерлер алғаш рет заттардың түрлерін саралауға әрекет жасаған және заттарды жылжитын(res mobiles)және жылжымайтын( res inmobiles),денелі(res corporals),денесіз (res incorporales) және басқадай деп бөлуді негіздеген. Заттардытүрлерге бөлуге қатысты айтылған пікірлерді қорытындылай келе, заттардың төмендегідей топтарын ажыратуға болады:

1)айналымға рұқсат етілген (ҚР АК 116-бабы)2) жылжитын ж/е жылжымайтын заттар(ҚР АК 117-бабы) 3) табиғаттан шыққан заттар ж/е адам еңбегімег құрылған заттар(1996 ж. Қаңтар 27. №2828-нші «Жер қойнауы ж/е жер қойнауын пайдалану туралы» ҚР Заңының 1-бабы) 4)бөлінетін ж/е бөлінбейтін заттар (ҚР АК 120-бабы) 5) басты заттар ж/е керек жарақтар (ҚР АК 122-бабы) 6) күрделі және қарапайым заттар(ҚР АК 121-бабы) 7) дара белгілі заттар ж/е тектік белгілерімен айқындалатын заттар (ҚР АК  715-бабы1 тармағы)8) тұтынылатын ж/е тұтынылмайтын заттар(ҚР АК 541-бабы 1 тармағы) 9) денелі және денесіз заттар ;

19. Заңды тұлғалар кәсіпкерлік субьектісі ретінде. Заңды тұлға – меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығында оқшау мүлкі бар және осы мүлікке өзінің міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді сатып ала алатын және жүзеге асыра алатын, сотта талап қоюшы және жауап беруші бола алатын ұйым. Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуы тиіс. «Жеке кәсiпкерлiк туралы» 2006 жылғы 31 қаңтардағы N 124-111 Заңына сәйкес заңды тұлға құрмаған, жұмыскерлерiнiң жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын дара кәсiпкерлер және кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын, жұмыскерлерiнiң жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын және жыл бойғы активтерiнiң орташа жылдық құны тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген 60000 еселенген айлық есептiк көрсеткiштен аспайтын заңды тұлғалар шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi болып табылады.

«Жеке кәсiпкерлiк туралы» Қазақстан Республикасының  Заңында белгіленген жекелеген қызмет түрлерін жүргізетін (акцизделетiн өнiмдi өндiрудi және (немесе) көтерме сатуы, ойын және шоу-бизнес саласындағы қызметтi, радиоактивтi материалдардың айналымымен байланысты қызметтi, аудиторлық қызметтi) дара кәсiпкерлер мен заңды тұлғалар шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi болып таныла алмайды.

20. Шағын кәсіпкерлік субьектілері.Шағын кәсіпкерлік субьектілер болып заңды тұлға құрмаған,жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайтын жеке кәсіпкерлер және жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайтын әрі активтерінің орташа жылдық құны жыл ішінде тиісті қаржылық жылға республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген(заңғаа сәйкес 2009 ж. Қаңтардың 1нен бастап АЕК-1273 теңге)алпыс мың еселеген айлық есептік көрсеткіштен жоғары емес жеке кәсіпкерлікпен айналысатын заңды тұлғалар саналады, ал шағын кәсіпкерлік сунбьектіілері жұмыскерлерінің орташа жылдық саны барлық жұмыскерлерді филиалдар,өкілеттіліктер және сол субьектінің басқа да оқшауланған бөлімшелерінің жұмыскерлерін қоса есептеп анықталады. Аталған шарттардың біреуі артық болған жағдайда,шағын кәсіпкерлік сбьектілері үшін қарастырылған жеңілдіктерді бұл шағын кәсіпкерлік субьектісі пайдалана алмайды. Бұл жерде сөз шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары туралы да,басқа жеңілдіктер туралы да болып тұр. Сонымен қатар заң аталған шарттар талабына сай болғанмен,шағын кәсіпкерлік субьектілері болып таныла алмайтын субьектілерді арнайы бөлі көрсетіп отыр. Оларға төмендегідей қызмет түрлерін: 1)есірткі заттары,психикаға әсер ететін заттар;2) акцизделген өнім өндіру және көтерме саудамен сату қызметі; 3) астық қабылдау орындарында астық сақтау б/ша қызмет;4)лотарея өткізу қызметі;5)ойын-сауық шоу-бизнес саласындағы субьект.

21.Шағын кәсіпкерліктімемлекеттікқолдауҚазақстанРеспубликасыҮкіметіне «Мемлекеттік-жекесеріктестікнегізінде 100 мектеп пен аурухананыңқұрылысынжүргізу» жобасынжүзегеасырубойыншабіріншікезектегііс-шараларжоспарынабірқатарұсыныстаренгізілдіолар: құрылысқажәнеқұрылысматериалдарынөндіретінкәсіпорындардыкеңейтугеқатыстыжобалардышұғылтүрденесиелендірумәселесібойынша «Шағынкәсіпкерліктіқолдауқоры» АҚ-мен тығызбайланыстажұмысжүргізу, отандыққұрылысиндустриясыныңөнімдерінөндіретінкәсіпорындардыңөндірісітуралыақпаратпенқамтамасызетутуралыжәнетағыбасқа. Кәсіпкерлікқызметтіжүргізудеқолайлыжағдайжасаумақсатында Индустрия жәнесаудаминистрлігінеәкімшіліктосқауылдардытөмендетубойыншабақылау-қадағалауфункцияларынжүзегеасырушымемлекеттікоргандарыныңкәсіпкерліккебайланыстынақтықызметсаласындағыөкілеттіктерінеөзгерісенгізутуралыұсынысберілді. Кәсіпкерлікқызметтіжүргізугеқолайлыжағдайжасауүшінәкімшіліккедергілердіжою, кәсіпкерлікинфрақұрылымдардыдамытужәнекәсіпкерлердің кредит қаржаттарынақолжеткізуінжеңілдетумәселелерібойыншаоблысәкімдігінежоғарғыдеңгейдешешумақсатындаұсынысжасалынды. Кәсіпкерліктіқолдау мен дамытудың 2006-2008 жылдарғаарналғанөңірлікжәнесыбайласжемқорлыққақарсыкүресбағдарламаларынасәйкесәкімшіліктосқауылардыжоюжөніндегіміндеттердііскеасыруүшінкәсіпкерлергеарналғанжолсілтемесіәзірленді. Ондашағынкәсіпкерліксубъектілерініңқызметінебақылау-қадағалауфункцияларынжүзегеасыратынжәнеолардыңқызметінежоспарлыжәнеөзге де тексерулердііскеасыратынұйымдардыңтізбесі, облыстағықаржыинституттары мен кәсіпкерлердіңмүдделерінқорғайтынқоғамдықұйымдар мен бірлестіктердіңтізіміберілді. 

22.Орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері Қазақстанэкономикалықжүйесініңнарықтыққатынастарғаөтукезеңіндешаруашылықтүрлерініңәртүрлiменшіккенегізделгенформаларынұйымдастырудашағынкәсiпкерлiкроліерекшеболыптабылады. Ел экономикасындамытуда, нарықтыжүйеліқалыптастыруда, іріөнімөндірушілермонополиясыншектеудежәнебәсекелестiктiдамытуда, тауаржәнеқызметсұранысынқанағаттандыруда, жұмыссыздықмәселесiнтежеудежәнежаңатехнологиялардыенгiзудешағынжәне орта бизнестіңәлеуметтік – экономикалықмәнізорекенібелгілі. Өйткенiолқоғамныңалғажылжуыныңбiрден-бiртетігіболыптабылатынысөзсiз. Шағын бизнес iрiбизнескеқарағанданарыққа тез бейiмдi, өзгермелiжағдайларғабайланыстыикемдi, жаңаданжұмысістептұрғанөндiрiссекторларындажұмысiстеугеқабілеттi.

2010 жылғы 29 – шықаңтардаҚазақстанРеспубликасыныңПрезидентіН.Ә.Назарбаевтың «Жаңаонжылдық – жаңаэкономикалықөрлеу – Қазақсатанныңжаңамүмкіндіктері» аттыҚазақстанхалқынажолдауы «Кәсіпкерлік – жаңаэкономиканыңқозғаушыкүшітармағында - әртараптандырудыңөзегікәсіпкерлікболады. Бізтәуекелдердіөзмойнынаалуға, жаңарыноктардыигеруге, инновацияларендіругедайынқуаттыкәсіпкерлертабынкөргімізкеледі. Нақ осы кәсіпкерлерэкономиканыжаң¬ғыртудыңқозғаушыкүшіболыптабы¬ладыделiнген. ОсығанбайланыстыҮкімет 2010 жылданбастапөңірлердекәсіпкерліктідамытужөніндебірыңғайбюджеттікбағдарламаенгізіп,оны “Бизнестіңжол картасы-2020” депайтылған. Бұлбағдарламаныңмақсатыөңірлердекәсіпкерліктің, бәріненбұрыншағынжәне орта бизнестіңжаңатобындамытуесебінентұрақтыжұмысорындарынашуболады.Бұлбағдарламақаражатынпайдаланумы¬надайбағыттарбойыншажүзегеасы¬рылуытиіс:

- несиелербойыншапайыздықставкалардысубсидиялау;

- шағынжәне орта бизнескенесие¬лердіішінаракепілдендіру;

- бизнес жүргізугесервистікқолдаубілдіру;

- кадрлардықайтадаярлаужәнебіліктілігінарттыру, жастарпрактикасыжәнеәлеуметтікжұмысорындары.

“Бизнестіңжол картасы-2020” кәсіпкерлерүшін де, солсекілдібанктер мен инвесторларүшін де шикізаттықемесжобалардықаржыландыружөніненжаңамүмкіндіктерашады.

23.Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің ұғымы мен құру тәсілдері Кәсіпкерлік – бұл шаруашылық жүргізудің әдісі және өз бетімен жұмыс істеуге негізделген экономикалық ойлаудың ерекше типі. Кәсіпкерлікті дамытудың басты сәті нарық экономикасында бәсекелестік отанын құру үшін ғана емес, сонымен қатар еркін кәсіпкерлік үшін жол ашатын мемлекет иелігінен алу мен мемлекеттік меншікті жекешелендіру болып табылады. Әр бір заттың немесе құбылыстың өзіне тән даму және қалыптасу тарихы бар. Сол тәрізді кәсіпкерліктің даму тарихы талай ғасырларды қамтиды. Дегенмен қазіргі түсініктің орын алуы капитализмнің қалыптасу және даму кезеңіне сай келеді. Буржуазиялық саяси экономияда кәсіпкерлік түсінігі XVIII ғасырда пайда болды, сонымен қатар «меншік иесі» деген түсінік алды. Кәсіпкерліктің даму тарихы 4 бағытта дамыды:1 – бағыт. Кәсіпкерлікті тәуекелдікпен байланыстырды. Бұл бағыттың негізін салушысы болып француз экономисі – Ричард Контильон болып саналады. Ол мынадай шешімге келеді: «Кәсіпкер болашақтағы мүмкіндіктерді болжап, өзіне табыс табу мақсатында мүмкіндіктерді жүзеге асырады. Сұраныс пен ұсыныс қатынасын ескере отырып, кәсіпкер тауарды арзан бағаға сатып алып, қымбат бағаға сатады». 2 – бағыт. Ж. Сей мен А. Маршалдың көзқарастарымен байланысты. Олардың ойынша өндірістік факторлардың бірі рационалдық комбинацияны жүзеге асыру және қалыпты кәсіпкерлік табыс табу. 3 – бағыт. Кәсіпкерлік теориясын құрудағы негізгісі мен перспективалық бағыт. Бұл бағыттың негізін салушы Шумпеттер. Егер шаруашылық субъектілері жаңа комбинацияны жүзеге асырмаса, ол кәсіпкер болып саналмайды. Кәсіпкерлік функцияларын мынадай адам ғана жүзеге асыра алады. Егер ол сезімтал, иновациялық өзгерістерге икемді адам болса, жаңалықты таба білетін, оның нәтижесін тиімді қолдана білетін тұлға. 4 – бағыт. Бұл бағыттың негізін салған адамдар П. Дюркер, В. Санто олар кәсіпкерлікті менеджментпен тығыз байланыстырады. Кәсіпкерлік пен менеджмент бірін-бірі толықтырып тұрады және құрамдас бөлігі болып табылады. Менеджмент көбінесе кәсіпорынның қызмет көрсету саласына көп көңіл бөледі және кәсіпкерліктің басқару стилін нығайтады.

24.Акционерлік қоғамның құқықтық жағдайы Акционерлік қоғамның (бұдан әрі – акционерлік қоғам) акционерлерінің құқықтары Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңымен (бұдан әрі - Заң) реттеледі. Жай акция акционерге дауыс беруге ұсынылатын барлық мәселелерді шешу кезінде акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқық береді, қоғам таза кіріс алса, сондай-ақ ол таратылған жағдайда Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіппен қоғамның жеке меншік мүлкінің бөлігі болған жағдайда дивиденд алуға құқық береді. 1. Акционер  - акцияның меншік иесі болып табылатын тұлға.  Қоғам акционерінің мынадай негізгі құқықтары бар:   -   Заңмен және қоғамның Жарғысымен көзделген тәртіппен қоғамды басқаруға қатысу;                  -   қоғам акционерлерінің жалпы жиналысына  қоғамның Директорлар кеңесіне (бұдан әрі - Директорлар кеңесі)  сайлану үшін кандидатураларды ұсыну;1 қоғам органдары қабылдаған шешімдерді сот тәртібімен даулау; 2дивидендтер алу; 3 қоғам қызметі туралы ақпарат алуға, оның ішінде акционерлердің жалпы жиналысымен немесе қоғам жарғысымен белгіленген тәртіппен қоғамның қаржылық есеп беруімен танысу; 4тіркеушінің немесе номиналды ұстаушының бағалы қағаздардың меншік иесі құқығын растайтын үзінді көшірмені алу; 5 қоғамға оның қызметі жөнінде жазбаша сұратулар жіберу және қоғамға сұрату түскен күннен бастап отыз күн ішінде дәлелді жауаптар алу;6 қоғамның акцияларын немесе басқа бағалы қағаздарын бағалы қағаздарды орналастыру (сату) туралы шешім қабылдаған қоғамның органы белгілеген орналастыру (сату) бағасы бойынша ондағы бар акцияларға теңбе-тең артықшылықпен сатып алу.Бұл ретте қоғамның жай акцияларын иеленуші акционердің қоғамның жай акцияларына айырбасталатын жай акцияларды немесе басқа бағалы қағаздарды артықшылықпен сатып алу құқығы бар, ал қоғамның артықшылықты акцияларын иеленуші акционер қоғамның артықшылықты акцияларын жеңілдікпен сатып алу құқығы бар

25.Шаруашылық серіктестіктерінің түсінігі және түрлері. Шаруашылық Серіктестік – бұл екі немес одан да көп адамдардың капитал салымдар (үлестері) негізінде құрылған табыс алуға бағытталған іс-әрекеті. Серіктестіктің түрлері:   1. Толық серіктестік мүшелері өз мүліктері шеңберінде жауапкершілікке ие болады.  2. Коммандиттік серіктестік мүшелері аралас жауапкершілікке ие болады, яғни біреуі толық мүлікпен, ал екіншісі салынған капиталы негізінде жауап береді.  3. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік мүшелері тек қана салынған капиталы негізінде тәуекелге барады және жауап береді.  Акционерлік қоғам – бұл жарғылық капиталы белгілі бір үлестерге (акцияларға) бөлінген, заңды тұлға құқығы бар кәсіпорын. Акционерлік қоғам ашық және жабық болып екіге бөлінеді. Ашық акционерлік қоғам өз акцияларын ашық сатуға және басылымдарда акциялардың құнын жариялауға құқылы. Жабық акционерлік қоғамда акциялары құрылтайшылары арасында астылатын, акциялардың құны басылымдарда жарияланбайтын акционерлік қоғамның түрі.

26.Толық серіктестіктің құқытық жағдайы.Толык сериктестиктин кукыктык жагдайы Шаруашылық серіктестіктер (толық) – арнайы кәсіпкерлік іспен айналасуға арнайыы құрылған тұлғалардың бірлестігі. Серіктестіктер кәсіпорындарды ұйымдастыруға екі немесе одан да көп әріптестер шешім қабылдағанда құрылады. Серіктестіктердің артықшылығы қосымша капиталды тартудың мүмкіндігінің болуы. Сонымен қатар бірнеше меншік иелерінің болуы әріптестердің әрқайсысының білімі мен біліктілігі кәсіпорын ішінде мамандануды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Кәсіпкерлік істің бұл түрінің кемшілігі – қатысушылар салым көлеміне қарамастан толық материалдық жауапкершілікте болады.

27.Сенім серіктестігінің құқықтық жағдайы.Шаруашылық серіктестігінің жарғылық капиталының мөлшері оның құрылтай құжаттарында анықталады, дегенмен заң актілерінде белгіленген ең төменгі мөлшерден аз болмауы тиіс. Шаруашылық серіктестіктері туралы Жарлыққа (13-, 28-баптар) және ЖШС туралы Заңға (23-бап) сәйкес толық серіктестік үшін жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері айлық есептік көрсеткіштің жиырма бес мөлшерінен кем емес; сенім серіктестігі үшін айлық есептік көрсеткіштің елу мөлшерінен кем емес; шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестік үшін жүз көрсеткіш мөлшерінен кем емес болуға тиіс.  Серіктестіктің мүліктік базасының азаюының тағы бір жағдайы толық серіктестің толық (сенім) серіктестігінен шығуымен немесе шектеулі (қосымша) жауапкершілікті серіктестікке қатысушының өз үлесін (оның бөлігін) серіктестікке сатуымен байланысты (АК-ның 80-бабының 3-тармағы). Егер қатысушы шыққанда толық (сенім) серіктестік сақталса, шыққан қатысушыға серіктестік мүлкіндегі оның үлесінің құны енгізілген салымға бара-бар, сол шыққан күні жасалған балансқа сәйкес төленеді. Қатысушының талабы бойынша және серіктестіктің келісімімен салым толықтай немесе жарым-жартылай зат түрінде қайтарылуы мүмкін. ІІІығып кеткен қатысушыға оның осы жылы серіктестікте болған кезеңінде серіктестіктің сол жылы алған таза табысының оған тиесілі бір бөлігі де төленеді (АК-ның 67-бабы 2-тармағының 1-бөлігі). Осы тәртіпте толық серіктестіктен шығарылған қатысушыға мүліктің бір бөлігінің құны да төленеді (АК-ның 68-бабының 2-тармағы). Мұндай ереже жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктерге де қолданылады (АК-ның 80-бабы).

28.Жауапкершілігі шектеулген серіктестіктің және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктің құқықтық жағдайы. «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестік туралы» ҚР Заңы негізінде ЖШС фирмалық атауы және ЖШС белгісі болады. ЖҚС-тің фирмалық атауы «жауапкершілігі қосымша серіктестікке» немесе ЖҚС сөзімен сәйкес болуы керек. ЖШС азаматтық хұқыққа ие коммерциялық ұйым болып табылады. ЖШС-тің тұрақты орны болып оның негізгі қызмет органының орны болады. Басқа жерлерде ЖШС филиалдар менөкілеттіктер аша алады.  ЖШС құру оның құрылтайшыларымен құрылтайшылық келісім-шарт жасасу арқылы және серіктестіктің заңды тұлға ретіндегі мемлекеттік тіркеуімен аяқталады. Құрылтайшылық келісім-шарт - ЖШС-ң құрылтайшылық келісім-шарты: 1-Жазбаша түрде бекітіледі 2-әр құрылтайшымен немесе оның өкілетті өкілімен қол қойылады 3-нотариуспен куәландырылады Заңды тұлға құрылтайшысы құрамына енетіндер олардың жетекшілерінің айтуымен заңды тұлға атынан сенім хатсыз жұмыс істей алады. Келісім-шарттан бас Тарту серіктестікке кіруден бас тарту болып табылады. Келісім-шартты түсінік негізінде жасауға жол берілмейді. Серіктестіктің жеке қатысушыларының статусы туралы келісім-шартта көрсетілуі тиіс. Құрылтайшылық келісім-шарт нотариуспен бекітіледі.  Құрылтайшылық келісім-шартқа қол қоюшылар мемлекеттік тіркеуден кейін серіктестік құрамына кіреді. Жарғы  -  Жаупкершілігі шектеулі серіктестік жарғысы серіктестіктің заңды тұлғалық хұқығын анықтайтын құжат болып табылады.  Серіктестікті мемлекеттік тіркеу кезінде оның жарғысы құрылтайшылық құжат ретінде қарастырылады. ЖШС жарғысы төмендегідей жасалады:                1-серіктестіктің фирмалық атауы, орналасқан жері мен адресі; 2-серіктестік қатысушыларының қатары немесе аттары, жеке куәліктері мен мекен-жайлары (серіктестіктен тыс серіктестік қатысушыларын тіркеушімен енгізудег атауы, мекен-жайы, банктік реквизиттер); 3-серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшері туралы мәлімет; 4-серіктестік органдарының құру және құзыретінің тәртібі; 5-серіктестік қызметін тоқтату мен қайта құру жағдайлары; 6-серіктестік қатысушыларын енгізу тіркеушімен жүргізілетін болса, серіктестік таза кірістік бөлініс тәртібі.

29. Өндірістік кооперативтің құқықтық жағдайыӨндірістік кооператив немесе артель – олардың жеке еңбегіне немесе басқа қатысуына негізделген, өндірістік немесе басқа шаруашылық қызметті бірге жүргізу үшін азаматтардың еркін бірігуі. Өндірістік кооператив оның мелерінің мүліктік пайлық жарналары біріктіріледі. Мұндай кооперативтің қызмет сферасы өндірісітен басқа, өнеркәсіп, ауыл шаруашылық және басқа өнімдерді өңдеу, сату, жұмыстарды орындау, сауда, тұрмыстық қызмет, басқа қызметтерді көрсету. Өнердірістік кооперативтің құрылтайшылық құжаты оның мүшелерінің жалпы жиналысы бекіткен жарғы. Өндірістік кооперативтің маңызды ерекшелігі, ол акция шығаруға құқығы жоқ, сонымен қатар кооперативтің әрбір мүшесінің жалпы жиналыстың шешім қабылдауында бір дауысы болады.Кәсіпкерлік (коммерциялық) кәсіпорынның ұйымдастыру құқықтық нысанының ортасындағы негізгі орында мемлекеттік және муниципальды унитарлық кәсіпорындар тұрады. Унитарлық кәсіпорын дегеніміз меншік иесінің өзіне бекітілген мүлікте меншіктік құқығы жоқ коммерциялық ұйым. Унитарлық кәсіпорын мүлігі бөлінбейді және кәсіпорын қызметкерлері немесе басқа тұлғалар арасында үлестерге бөлінуі мүмкін емес. Унитарлы кәсіпорын нысанында тек мемлекеттік және муниципалды кәсіпорындар құрылуы мүмкін. Мемлекеттік және муниципалды унитарлық кәсіпорын мүлігі сәйкес мемлекеттің немесе муниципалдың меншігінде болады

30. Заңды тұлғалардың құрылтай құжаттары.1. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, заңды тұлға өз қызметiн жарғысы және құрылтай шарты негiзiнде, немесе eгep заңды тұлғаны бiр тұлға құрған болса, жарғысы және заңды тұлға құру туралы жазбаша түрде ресiмделген шешiмi (жалғыз құрылтайшының шешiмi) негiзiнде жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда, коммерциялық ұйым болып табылмайтын заңды тұлға ұйымдардың осы түрi жөнiндегi жалпы ережелер негiзiнде iс-әрекет жасай алады. Шағын кәсiпкерлiк субъектiсi болып табылатын заңды тұлға өз қызметiн Қазақстан Республикасының Үкiметi мазмұнын белгiлейтiн үлгi жарғының негiзiнде жүзеге асыра алады. 2. Заңды тұлғаның құрылтай шарты жасалады, ал жарғысын құрылтайшылары бекiтедi. Егер коммерциялық ұйымның құрылтайшысы бiр адам болса, құрылтай шарты жасалмайды. 3. Коммерциялық емес ұйым мен мемлекеттiк кәсiпорынның құрылтай құжаттарында заңды тұлға қызметiнiң мәнi мен мақсаты белгiленуге тиiс.Шаруашылық серiктестiгi, акционерлiк қоғамы мен өндiрiстiк кооперативтiң құрылтай құжаттарында олардың қызметiнiң мәнi мен мақсаттары көзделуi мүмкiн. 4. Құрылтай шартында тараптар (құрылтайшылар) заңды тұлға құруға мiндеттенедi, оны құру жөнiндегi бiрлескен қызмет тәртiбiн, оның меншiгiне (оралымды басқаруына) өз мүлкiн беру және оның қызметiне қатысу ережелерiн белгiлейдi. Егер осы Кодексте немесе заңды тұлғалардың жекелеген түрлерi туралы заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шартта құрылтайшылар арасында таза табысты бөлудiң, заңды тұлға қызметiн басқарудың, оның құрамынан құрылтайшылардың шығуының шарттары мен тәртiбi де белгiленедi және оның жарғысы бекiтiледi.Құрылтай шартына құрылтайшылардың келiсуi бойынша басқа да ережелер енгiзiлуi мүмкiн. 5. Заңды тұлғаның жарғысында: онда оның атауы, тұрғылықты орны, оның органдарын құру тәртiбi және олардың құзыретi, оның қызметiн қайта құру мен тоқтату ережелерi белгiленедi. Егер заңды тұлғаны бiр адам құрса, онда оның жарғысында мүлiктi құру және кiрiстердi бөлу тәртiбi де белгiленедi. Жарғыда заңдарға қайшы келмейтiн басқа да ережелер болуы мүмкiн. 6. Бiр заңды тұлғаның құрылтай шарты мен жарғысы арасында қайшылықтар болған жағдайда. 7. Барлық мүдделi адамдар заңды тұлғаның жарғысымен танысуға құқылы.

31. Заңды тұлғаларлы мемлекеттік тіркеуМемлекеттік қызметті орындау мерзімі: 1) шағын кәсіпкерлік субъектілері, олардың филиалдары мен өкілдіктері, сондай-ақ өз қызметін типтік жарғы негізінде жүзеге асыратын орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері, олардың филиалдары мен өкілдіктері – 5 жұмыс күні; 2) өз қызметін типтік болмайтын жарғы негізінде жүзеге асыратын орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері, олардың филиалдары мен өкілдіктері – 11 жұмыс күні; 3) жеке кәсіпкерлік субъектілеріне жатпайтын ұйымдар, олардың филиалдары мен өкілдіктері, сондай-ақ саяси партияларды қоспағанда, коммерциялық емес ұйымдар, олардың филиалдары мен өкілдіктері; 4) саяси партиялар, олардың филиалдары мен өкілдіктері. Қажетті құжаттар тізбесі: мемлекеттік тіркеу туралы өтініш (түпнұсқа); үш данадағы жарғы (не болмаса типтік жарғы, мемлекеттік кәсіпорын үшін  - жарғы); құрылтай жиналысы хаттамасының түпнұсқасы (мемлекеттік мекеме үшін – Үкіметтің немесе кәсіпорынды құру туралы жергілікті атқарушы органның шешімі); орналасқан жерін растайтын құжат (нотариалдық куәландырылған көшірмесі); түбіртек (не болмаса заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу үшін және филиалдар мен өкiлдiктердi есептік тіркеу үшін бюджетке алым төлегенін растайтын құжат); заңды тұлғаның басшысын және құрылтайшыларының жеке басын куәландыратын құжаттарының, олардың салық төлеуші куәліктерінің көшірмелері. Егер заңды тұлға табиғи монополиялардың субъектісі болып табылса, онда монополияға қарсы органның жазбаша келісімі қажет. Егер заңды тұлғаның құрылтайшысы басқа заңды тұлға болып табылған жағдайда, салық берешегінің, міндетті зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдар бойынша берешегінің жоқ екендігі туралы анықтама қажет

32. Заңды тұлғаларды қайта тіркеу негіздері мен тәртібі. Заңды тұлға мынадай жағдайларда қайта тіркеуге жатады: 1) жарғылық капитал мөлшері азайғанда; 2) атауы өзгергенде; 3) шаруашылық серіктестіктеріндегі қатысушылардың (шаруашылық серіктестік қатысушылары реестрін жүргізу бағалы қағаздар ұстаушыларының реестрлер жүйесін жүргізу бойынша жұмыс істеуге лицензиясы бар бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушысы арқылы жүзеге асырылатын шаруашылық серіктестіктерін қоспағанда) құрамы өзгергенде. Өкілетті орган шешімі қабылданған сәттен бастап бір айдың ішінде заңды тұлға тіркеуші органға қажетті құжаттар пакетімен қоса ұсына отырып, қайта тіркеу туралы арыз беруге міндетті. Қатысушылар құрамының өзгеруі, атауының өзгеруі немесе жарғылық капиталының азаюы негізінде, заңды тұлғаның қайта тіркеуі қайта құрудың келесі жағдайларында болуы мүмкін.  Қосу барысында бір және бірнеше заңды тұлғалар таратылып, беріліс актісіне сай, қосылған заңды тұлғалардың міндеттері мен құқықтарын иемденетін бір заңды тұлғаның іріленуі жүзеге асады. Бұл жағдайда қосылған заңды тұлғалар Реестрден және біртұтас мемлекеттік регистрден шығарылуы тиіс, бұл туралы мемлекеттік қайта тіркеу туралы бұйрықта бірден көрсетіледі. Егер қосылу нәтижесінде заңды тұлға қайта тіркеуге тиісті болмаса, онда қосылатын заңды тұлғаның тіркелуін (қайта тіркелуін) жүзеге асырған тіркеуші орган қосылу туралы шешімі мен беру актісінің негізінде, қосылған заңды тұлғаларды Реестрден шығару туралы бұйрық шығарады, және олардың құрылтай құжаттарының түпнұсқасы және мемлекеттік тіркеу туралы куәлігі тәркіленеді. Тіркеуші органға кредиторларды хабардар ету тәсілі, сондай-ақ заңды тұлғаның қайта құрылуы туралы хабарлама жарияланған бұқаралық ақпарат құралдарының шығарылған күні мен нөмірі көрсетілген еркін түрдегі жазбаша өтініші беріледі. Тіркелімнен шығару заңды тұлғаның қызметінің тоқтатылғаны туралы жазба бойынша жүргізіледі. Бұйрықта қосылған заңды тұлғалардың және оларды қосып алған заңды тұлғаның толық атаулары көрсетілуге тиіс. Бөліп шығару барысында бір заңды тұлғаның құрамынан бір және бірнеше заңды тұлғалар бөлініп шығады. Бұл жағдайда алғашқы заңды тұлғаның әрекеті тоқтатылмайды, ал бөлініп шыққан (жаңадан пайда болған) заңды тұлғалар мемлекеттік тіркеуден өтеді. Осы Ереженің 11 тармағының 1)-3) тармақшаларында көрсетілген негіздер бар болған жағдайда, алғашқы заңды тұлға қайта тіркеледі. Қайта құрылған заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттері бөлінген әрбір заңды тұлғаға бөлу балансына сәйкес беріледі.

33.Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң құқықтары мен  мiндеттерi

  1. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерi:

       1) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, жеке кәсiпкерлiктiң кез келген түрiн жүзеге асыруға;

       2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жалдамалы еңбектi пайдалана отырып, жеке кәсiпкерлiктi жүзеге асыруға;

       3) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiппен филиалдар мен өкiлдiктер құруға;

       4) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, өндiрiлген тауарлар (жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер) бағасын дербес белгiлеуге;

       5) жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiне өтеулi негiзде қаражат (қарыз) беруге;

       6) өзiнiң құқықтық қабiлетi шегiнде сыртқы экономикалық қызметтi жүзеге асыруға;

       7) жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң бiрлестiктерiн құруға;

       8) жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң аккредиттелген бiрлестiктерi арқылы сарапшылық кеңестердiң жұмысына қатысуға;

       9) бақылау және қадағалау функцияларын жүзеге асыратын құқық қорғау органдарына және мемлекеттiк органдарға жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң құқықтарын бұзуға кiнәлi тұлғаларды жауапқа тарту мәселелерi бойынша жүгiнуге;

       10) өз құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау үшiн сот органдарына жүгiнуге;

       11) жеке кәсiпкерлiктi қолдау және қорғау мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердiң орындалмауына немесе тиiсiнше орындалмауына септiгiн тигiзетiн себептер мен жағдайларды жою туралы ұсыныстарды мемлекеттiк органдардың қарауына енгізуге;

       12) әлеуметтік, экономикалық және экологиялық салалардағы жобаларды іске асыру немесе оған қатысу жолымен бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі шараларын өз қызметінде қолдануға құқылы.

       2. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерi:

       1) Қазақстан Республикасының заңнамасын, жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн сақтауға;

       2) өндiрiлетiн өнiмнiң (жұмыстардың, көрсетiлетiн қызметтердiң) Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестiгiн қамтамасыз етуге;

       3) Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңына сәйкес лицензиялануға жататын жеке кәсiпкерлiк түрлерiн жүзеге асыруға лицензиялар алуға;

       4) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес азаматтық-құқықтық жауапкершiлiктi мiндеттi сақтандыруды жүзеге асыруға мiндеттi.

34.Кәсіпкерлік қызмет  субъектілерін мемлекеттік тіркеуТөмендегі талаптардың біріне жауап беретін жеке кәсіпкерлер міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады: 1-жалданған жұмысшылардың еңбегін тұрақты негізде пайдаланады; 2- Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен жеке тұлғалар үшін бекітілген, жиынтық жылдық кіріс мөлшеріндегі салық пайдасынсыз, салық заңнамасына сәйкес есептелген мөлшердегі жеке кәсіпкерліктен түсетін жиынтық жылдық кірісі болады. Салық түсімінсіз 2007 жылғы жылдық жиынтық кірісі 117024 теңгені құрайды (9752 теңге (АЕА) * 12 ай). Тіркеусіз бөлінген, көрсетілген шарттарға жауап беретін жеке кәсіпкерлердің қызметтеріне бір реттік талон негізінде эпизодтық сипаттағы қызметті жүзеге асырушы жеке тұлғалардан тыс тыйым салынады (жылына 90 күннен аспайды). Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеу салық органдарымен жүзеге асырылады.Жеке кәсіпкер ретінде тіркелу үшін тұрғылықты мекен-жайы бойынша салық органына келесі құжаттарды ұсыну қажет: 3-Бекітілген үлгідегі өтініш, 3 x 4 өлшемдегі суретпен Жеке кәсіпкердің мемлекеттік тіркелуі туралы «Куәлікті алуға арналған өтініш» формасы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер министрінің 2002 жылғы 21 наурыздағы Бұйрығымен бекітілген.Өтініш бланкісі салықтөлеушілердің өтініш жасауы кезінде салық комитеттерінде беріледі. 4- Жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелуі үшін алынатын алым сомасының бюджетке төленгенін анықтайтын құжат.Жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелуі үшін алынатын алым ставкасы 4 айлық есептік көрсеткішті құрайды (2007 жылы – 4368 теңге). Алым төлеушілеріне крестьян шаруашылығы (фермерлер), І, ІІ, ІІІ мүгедектері, сонымен қатар Қазақстан Республикасының азаматтығын алғанға дейін кәсіпкерлік қызметпен айналысатын оралмандар жатпайды.  Жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелуі үшін алынатын алыс тіркелу кезінде бір рет төленеді.Жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркелуі мен Жеке кәсіпкердердің мемлекеттік тіркелуі туралы куәлікті беру жоғарыдағы құжаттар ұсынылған соң келесі жұмыс күнінен бастап салық органында жүзеге асырылады.Жеке кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркеуі туралы куәлігінің жарамдылық мерзімін өтініште кәсіпкердің өзі көрсетеді. Егер өтініште мерзім көрсетілмесе, Куәлік мерзімсіз беріледі.Біріккен жеке кәсіпкерлерді тіркеу кезінде азаматтарға, ұйымдар мен мемлекеттік органдарға қатысты қызығушылық көзқарас таныту және азаматтық-құқықтық келісімдер жасауға өтініш өкілетті тұлғамен беріледі. Мемлекеттік тіркеу туралы Куәлік өкілетті тұлғаға жазылып беріледі. Куәлікке тіркеу органының басшылығымен рәсімделген біріккен жеке кәсіпкерлік мүшелерінің тізімі қоса беріледі. Кәсіпкер мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті жоғалтқан жағдайда оның өтініші бойынша мемлекеттік тіркеуді куәландыратын құжаттың көшірмесі беріледі. Көшірмесін бергені үшін мемлекеттік тіркеуге төленетін алым ставкасының жиырма бес пайызы мөлшерінде алым салынады (немесе1 АЕК). Мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті беруге арналған өтініште көрсетілген мәліметтер өзгерген жағдайда кәсіпкер өзгерістер туралы сол органмен бекітілген форма бойынша тіркеу органына забарлауға міндетті. Мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті беруге арналған өтініште көрсетілген мәліметтер өзгерген жағдайда кәсіпкер қайта тіркеліп, жаңа куәлік алуы тиіс. Мемлекеттік тіркеуден өткен соң жеке кәсіпкер салық төлеу режимін таңдауы тиіс: -Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнайы салық режимі; - Бірыңғай жер салығын төлеу негізіндегі крестьян (фермерлік) шаруашылығына арналған арнайы салық режимі - Жекелеген кәсіпкерлік қызмет түрлеріне арналған арнайы салық режимі  --- Салық есептеу мен төлеудің жалпыбекітілген тәртібі.

35. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу тәсілдері мен нысаны.Мемлекеттік кәсіпкерлік қатынастарды реттей отырып, кәсіпкерлік қызмет субьектілерінің мінез-құлқына әсер етудің сан алуан түрлері мен тәсілдерін пайдалынады. Нарықтық қастынастарды мемлекеттік реттеудің обьективті қажеттілігі көпшілік мүдделерді қорғау қажеттілігінен туады, себебі тек мемлекет қана өз органдары атынан қоғамдық мүдделерді қорғай алады және қорғауға тиіс. Қоғамдық қатынастар жүйесінде кәсіпкерлік қызметті реттеу б/ша,бір жағынан,қолданыстағы заңдарға сәйкес кәсіпкер мәртебесін иеленуші жеке тұлғалар ж/е заңды тұлғалар,екінші жағынган уәкілетті мемлекеттік органдар шығады. Оған қоса,көрсетілген субьектілер арасында қалыптасқан қоғамдық қатынастар тұтастай ж/е толық билікке ж/е бағыныштылыққа құрылған сатылас қатынастар(лицензиялау,сертификаттау) да, ешқандай бағыныштылық жоқ дәңгейлес қатынастар да болуы мүмкін. Қолданыстағы жеке кәсіпкерлік туралы заңдарда жеке кәсіпкерлік мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаттары ретінде: 1) жеке кәсіпкерліктің даумына қолайлы жағдайлар туғызу.2)мемлекеттің мүдделері мен тұтынушылардың құқықтарын жеке кәсіпкерлікті әкімшілік басқаруды енгізу жолымен қорғау.(Жеке кәсіпкерлік туралы Заңның 4-бабы.) Мемлекеттік әкімшілік басқару түрлері : 1)ҚР заңдарының жеке кәсіпкерлік өніміне,үдерістеріне талаптар белгілеу.2)сәйкестігін растау б/ша,тексеру,калибрлік ж/е сынақ зертханаларын тіркеу.3) өнімнің жекелеген түрлерінің ҚР заңдарына сәйкестігін міндетірастау  4) жеке кәсіпкерлікке мемлекеттік бақылау 5) жеке кәсіпкерліктің жекелеген түрлерін лицензиялау 6) ҚР заңдарына сәйкес жеке кәсіпкерлік субьектілерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру.7) ҚР заңдарымен жеке кәсіпкерлік субьектілерінің,мемлкеттік органдардың ж/е оларадың лауазымды тұлғаларының жауапкершілігін тағайындау.

36.Кәсіпкерлікті лецензиялау1) айрықша құқықтар кешенi (лицензиялық кешен) - бiрқатар санаткерлiк меншiк объектiлерiне (тауар таңбасына, фирмалық атауға, қызмет көрсету таңбасына, патентке, ашылмаған ақпаратқа, оның iшiнде өндiрiс құпияларына (ноу-хауға) құқықтар; 2) кешендi кәсiпкерлiк лицензия (франчайзинг) - айрықша құқықтар кешенiнiң құқық иеленушiсi осы кешендi басқа тұлғаға өтемдi негiзде пайдалануға беретiн кәсiпкерлiк қызмет;  3) кешендi лицензиар (франчайзер) - кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты бойынша тарап, айрықша құқықтар кешенiн кешендi лицензиатқа өтемдi негiзде пайдалануға беретiн айрықша құқықтар кешенiнiң (лицензиялық кешеннiң) құқық иеленушiсi; 4) кешендi лицензиат (франчайзи) - кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты бойынша тарап, лицензиардың айрықша құқықтар кешенiн кәсiпкерлiк қызмет пайдаланатын, осы кешеннiң құқық пайдаланушысы;  5) лицензиялық брокер - кешендi кәсiпкерлiк лицензия шартын жасасу және орындау кезiнде делдалдық қызметтi жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;  6) әлеуеттi кешендi лицензиат - айрықша құқықтар кешенiнiң құқық иеленушiсiмен кешендi кәсiпкерлiк лицензия шартын жасасу мақсатында келiссөз жүргiзетiн тұлға; 7) франчайзингтiк қызмет - кешендi кәсiпкерлiк лицензия шартын жүзеге асыруға байланысты кәсiпкерлiк қызмет; 8) франчайзингтiк қатынастар - кешендi кәсiпкерлiк лицензия шартын орындау жөнiндегi құқықтары мен мiндеттерi өзара байланысты мiндеттемелерге қатысушылар арасындағы құқық нормаларымен реттелген қоғамдық қатынастар.  2-бап. Қазақстан Республикасының кешендi кәсiпкерлiк лицензия (франчайзинг) туралы заңнамасы.  1. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия (франчайзинг) туралы Қазақстан Республикасының заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады. 2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңда көзделгеннен өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

37. Сертификаттау арқылы кәсіпкерлікті реттеуҚазіргі уақытта республикада 1000-нан астам өнім түрі міндетті сертификаттауға жатады, бұл ТМД елдеріндегі (Ресей Федерациясында - 5000, Қырғызстанда - 3800) ұқсас тізбеден әлдеқайда төменірек. Міндетті сертификаттау - стандарттың немесе адамдардың өмірі, денсаулығы, азаматтардың мүлкі мен қоршаған орта үшін қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өзге де нормативтік құжаттың міндетті талаптарына сәйкестігіне міндетті сертификатталуы тиіс тауарлардың тізбесіне енгізілген тауарлардың сертификатталуы. Қазақстанда 2000 жылдан бастап сертификаттау рәсімдері бәсекелестік ортаға берілді. Қазіргі уақытта сәйкестікті растау бойынша 200 орган, 500 сынақ зертханасы және 400 метрологиялық қызмет жұмыс істейді. Міндетті сертификатталуы тиіс өнімдердің тізбесі "Қазақстан Республикасында өнімдердің сәйкестігін міндетті растау туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 20 сәуірдегі N 367 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының аумағында айналымға шығарылатын өнімдер де және республикадан тыс шығарылатын және ел аумағына әкелінетін өнімдер де міндетті сертификатталуға жатады.  Қазіргі уақытта қызметтердің барлық түрін сертификаттау алып тасталды. Бұдан басқа, техникалық регламенттердің қабылдануымен жоғарыда көрсетілген тізбе қысқартылатын болады. Техникалық стандарттарды әзірлеудің 2007 - 2009 жылдарға арналған жоспарымен 117-ге тарта техникалық регламентті әзірлеу жоспарлануда. Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеудің негізгі мақсаты субъектілердің, зертханалардың тиісті стандарттарға сәйкестігін растау жөніндегі органдардың техникалық құзыреттілігін бағалау болып табылады. Халықаралық практикада аккредиттеу субъектінің құжаттарын зерттеу, оның құжаттарында көрсетілген ақпараттардың нақты жағдайға сәйкестігін, тұрғылықты жерін анықтау және кейіннен аккредиттеуден кейінгі бақылау болып табылады. Аталғандар "Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы" Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 5 шілдедегі Заңында көрініс тапты. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 27 тамыздағы N 773 қаулысымен "Аккредиттеу жөніндегі ұлттық орталық" ЖШС аккредиттеу органы болып анықталды.  Қазақстан 2008 жылы бизнес жүргізу үшін қолайлы болатын нормативтік құқықтық базаны жетілдіруде біршама алға ілгеріледі. Алайда, бизнес жүргізу үшін жағдай жасау бойынша еліміздің төменгі рейтингі рұқсат беру жүйесін жетілдіру стратегиясын әзірлеуді және жүзеге асыруды талап етеді. Бұл жерде реттеу саясатын ғана емес, сонымен бірге сол саясатты әзірлеу мен жүргізу үшін қолданылатын әдістерді ескеру қажет.

38.Стандарттау арқылы кәсіпкерліктк реттеуҚР заңы республикадағы жалпы өнімнің және процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейді және осыған сай «стандарттау» термині: «өнімдерге, қызмет көрсетулерге және процестерге қойылатын талаптарды реттеудің оңтайлы деңгейіне нақты іс жүзіндегі және әлеуетті мәселелерге қатысты жалпылама, бірнеше рет және өз еркімен пайдалануға арналған ережелерді белгілеу арқылы қол жеткізуге бағытталған іс-қимыл» деп айқындалады. «... стандарттау дегеніміз тұтынушыға ең жақсы өнімді жеткілікті мөлшерде және анағұрлым қолайлы бағамен ұсыну үшін өнімнің ең жақсы сапасы мен өндірістің ең жақсы тәсілінің үйлесуі болып табылады». Стандарттаусыз өркендеу болмайды.Стандарттау бәсекелестік, жаңалық енгізу, сауда тосқауылдарын жою, сауданы кеңейту, тұтынушылардың мүддесін қорғау, қоршаған ортаны қорғау және т.б. сияқты мемлекеттік саясат бағыттарын түйінді қуаттау факторы болып табылады. Аймақтарда стандарттау ісімен республиканың 18 ірі әкімшілік орталықтарында орналасқан «ҰлтССО» АҚ филиалдарының қызметтері (бөлімдері) айналысады. Олардың әрқайсысында нормативтік құжаттардың (НҚ) анықтамалық-ақпараттық қоры (ААҚ) бар. ААҚ-да қағаз тасушылардағы мемлекеттік сатндарттар бар.ААҚ НҚ жинақтау аймақта шығарылатын өнімдердің номенклатурасы бойынша жүзеге асырылады, актуалдандыру – ай сайын ақпараттық көрсеткіштерге сай жүргізіледі.Қағаз тасушылардағы НҚ-дан басқа мемлекетаралық стандарттардың (ГОСТ) және жыл сайын келісім негізінде ФГУП «СТАНДАРТИНФОРМ»-да жаңартылатын РФ ұлттық стандарттарының (ГОСТ Р) DVD-ROM-дағы толық мәтінді электронды базасы бар.Қағаз тасушылардағы НҚ көшірмелері мүдделі заңды және физикалық тұлғаларға арналған анықтамалық-ақпараттық материал болып табылады және ресми құжат мәртебесіне ие болмайды.«ҰлтССО» АҚ филиалдарының стандарттау қызметтерінің (бөлімдерінің) мамандары стандарттау саласындағы казақстандық заң шығару базасын қалыптастыру ісінің бастауында тұрды. «Стандарттау туралы» және «Техникалық реттеу туралы» негізгі заңдар осы мамандардың қатысуымен әзірленді.Олардың бәрі жоғары кәсіби біліктілігі, өз ісін жете меңгеруі және жауаптылық деңгейімен ерекшеленеді. Олардың бәрінің өз тәжірибесі, өз көзқарасы, алда тұрған мәселелерді шешуде өз тәсілдері бар, бірақ бәрінен маңыздысы – олардың бәрі өз ісінде табысқа жету үшін корпоративтік ынтымақтастық рухын көрсете алатын және ортақ мүддеге жұмыла білетін ниеттес жандар.

39. Кәсіпкерлік субъектілерінің банкроттығы1. Жеке кәсiпкерлiк субъектiсi борышқордың сотқа өтiнiшi немесе кредитордың, ал Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда өзге адамдардың сотқа өтiнiшi негiзiнде сот шешiмiмен банкрот деп жарияланады. 2. Заңды тұлға болып табылатын жеке кәсiпкерлiк субъектiсiн қайта ұйымдастыру немесе тарату жеке кәсiпкерлiктiң нақты ұйымдық-құқықтық нысаны үшiн белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.3. Дара кәсiпкердiң қызметi ерiктi немесе мәжбүрлеу тәртiбiмен, сондай-ақ осы Заңда көзделген мән-жайлар туындаған жағдайда тоқтатылуы мүмкiн.  Дара кәсiпкердiң қызметi өзiндiк кәсiпкерлiк кезiнде - дара кәсiпкер өз бетiмен, бiрлескен кәсiпкерлiк кезiнде - барлық қатысушылар бiрлесiп қабылдаған шешiм негiзiнде кез келген уақытта ерiктi түрде тоқтатылады. 4. Жеке кәсiпкердiң қызметi мынадай жағдайларда: 1) ол банкрот деп танылған; 2) ол қайтыс болды деп жарияланған;5. Осы бапта көзделген негiздемелерден басқа, дара кәсiпкердiң қызметi мынадай жағдайларда:1) өзiндiк кәсiпкерлiк - дара кәсiпкер әрекетке қабiлетсiз деп танылған, қайтыс болды деп жарияланған немесе ол қайтыс болған жағдайда;2) отбасылық кәсiпкерлiк және жай серiктестiк - егер осы тармақтың 1-тармақшасында аталған мән-жайлар болуы салдарынан бiрлескен кәсiпкерлiк қатысушысының бiреуi қалған немесе бiр де бiрi қалмаған жағдайда, сондай-ақ некенi бұзуға байланысты мүлiктi бөлу кезiнде тоқтатылады. 6. Дара кәсіпкердің қызметі оның өтініші немесе соттың заңды күшіне енген шешімі негізінде тіркеуші органда дара кәсіпкер ретінде тіркеу есебінен шығарылған кезден бастап тоқтатылған болып есептеледі.             7. Белгiленген жағдайларда тiркеусiз дара кәсiпкерлiктi жүзеге асыру кезiнде оны тоқтату ерiктi сипатта болса - нақты тоқтатылған кезден бастап,мәжбүрлеп тоқтату кезiнде тиiсiнше соттың шешiмi заңды күшiне енген кезден бастап ол тоқтатылды деп есептеледi. 8. Орындалмаған міндеттемелері жоқ және мемлекеттік органдар төмен немесе орташа дәрежедегі тәуекел санатына жатқызған жеке кәсіпкерлік субъектілері үшін Қазақстан Республикасының заңдарымен қайта ұйымдастырудың және ерікті таратудың оңайлатылған тәртібі белгіленеді.

40.Банкроттық ұғымы мен белгілеріБанкроттық— қарызын қайтаруға ақша қаражатының жоқтығынан борышқордың міндеттемелерін өтеуге төлем қабілетінің болмауы. Фирма банкроттығы әдетте ұзақ уақыт ішінде шығысы кірістен артық болып, шығынның орнын толтыру көздерінің табылмау салдарынан пайда болады. Юристік тәжірибеде банкроттық дегеніміз — сотпен не төрелікпен қарызын толық өтей алмайтыны айқындалған соң борышын өтеу үшін экономикалық іс - әрекетін тоқтату. Бұл несие берушілердің қарызын қайтару үшін борышқорды барлық мүлкін сатуға мәжбүр етеді. Сот шешімі бойынша борышқорлық міндеттемесін өтеуге қабілетсіз кәсіпорындар қайта құрылуы мүмкін яғни оған борышын өтеп, банкроттықтан шығу үшін мөлшерлі мерзім беріледі, ал кей жағдайда борышқор фирмалар мен мекемелердің, өнеркәсіптердің шаруашылығын тоқтатып, тарату ашық жарияланып, мүлкін сату арқылы, не болмаса қаржы мүліктерін өнеркәсіптің өз адамдары сатып алу арқылы таратылады. Егерде төлем қабілетсіздігін айқындап сотка борышқордың өзі арыз жазса банкроттық "ерікті" деп аталады, ат арыз қарызы қайтарылмаған несие берушіден түссе банкроттық "ықтиярсыз", "мәжбүрлі" деп аталады. "Мемлекеттік және мемлекет кепілдендірген қарыз алу мен борыш туралы" Қазақстан Республикасының заңына сәйкес қарыз алудың мынандай түрлерін атауға болады: мемлекеттік қарыз алу және мемлекет кепілдендірген қарыз алу. Банкроттыққа ұшыраған кәсіпорынның кредит берушіге қарызын және басқа да міндетті төлемдерін өтеу туралы үшінші жақтың кепілдігі болмаған жағдайда сот баспасөзде борышқордың қаржы жағдайын жақсартып, кредит берушілердің тілек-шағымдарын қанағаттандыруына жәрдем беруге қабілетті заңи тұлғалар мен азаматтарға арналған тендр жариялай алады.Қазіргі уақыттағы заң, алдымен борышкер кәсіпорынды мүмкіндігінше сақтап қалуға бағытталған нормаларды қамтиды. Өйткені кәсіпорындардың жалпылама бәрінің банкроттыққа ұшырауы елеулі әлеуметтік салдарларға ұрындыруы мүмкін. Сондықтан да барлық нарықтық қатынас орнаған мемлекеттерде кәсіпорынды жалпы күйреуден қорғауға бағытталған белгілі бір механизмдер қалыптасқан. Мұндай механизмдердің негізгі элементтерінің біріне - банкроттықты кұқықтық реттеу жатқызылады.

41.Банкрот деп тану негіздері мен тәртібі.Жеке кәсіпкердің дәрменсіздігі оны банкрот деп тануға негіз болып табылады.Жеке кәсіпкерлік банкроттығы осы баптың 4 және  5 таармақтарында көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып,заңды тұлғалар үшін белгіленген ережелер бойынша ерікті немесе мәжбүрлі тәртіппен танылады.Жеке кәсіпкерге банкроттық рәсімін қолданған кезде оның кәсіпкерлік қызметпен байланыста емес міндеттемелер жөнінде несие берушілері,егер осындай міндеттемелер б/ша орындау мерзімі жатса,қз талаптарын қоюға хақылы.Аталған несие берушілердің осындай тәртіппен мәлімделмеген талаптары,сондай-ақ конкурстық жиынтықтан толық көлемде қанағаттандырылмаған талаптар күшін сақтап қалады және банкроттық рәсім аяқталғаннан кейін жеке тұлға ретінде борышкерден өндіріп алуға қойылуы мүмкін.Несие берушілердің талаптары қанағаттандырылғанға дейін конкурстық жиынтықтан сот шығыстары,сондай ақ олар тағайындаған жағдайда конкурстық және басқарушыларға сыйақы төлеу жөніндегі шығыстар өтеледі.

42.Банкроттық туралы заңнама. Қазақстан Республикасының банкроттық туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
Ескерту. 1-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 1998.07.01. N 256, 2008.07.05. N 60-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптанқараңыз) Заңдарымен.        2-бап. Заңның қолданылу ерекшелiктерi 1. Осы Заң қазыналық кәсiпорындар мен мекемелерден басқа, заңды тұлғалардың банкроттығы туралы iстерге қолданылады.
Осы Заңда көзделген банкроттық рәсiмдерiн үздiксiз өндiрiс циклы бар ұйымдарға, сондай-ақ табиғи монополиялар субъектiлерi немесе тауар нарығында үстем (монополиялық) жағдайға ие болған нарық субъектiлерi болып табылатын ұйымдарға қатысты қолдану ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленуi мүмкiн.
Зейнетақы қорларына, банктерге, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарына және басқа кейбiр заңды тұлғаларға қатысты осы Заңда көзделген банкроттық рәсiмдерiн қолдану ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен белгiленуi мүмкiн.
Сот банктi банкрот деп тану туралы шешiм қабылдаған жағдайда, оны тарату банк заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
Сот сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымын банкрот деп тану туралы шешiм қабылдаған жағдайда оны тарату сақтандыру iсi және сақтандыру қызметi туралы заңдарға сәйкес жүзеге асырылады. 2. Осы Заң Қазақстан Республикасының жеке кәсiпкерлiк туралы заңнамасымен реттелмеген бөлiгiнде жеке кәсiпкерлердiң банкроттығына қолданылады.3. Банкроттық туралы iстердi осы Заңда белгiленген ерекшелiктермен азаматтық сот iсiн жүргiзудiң жалпы ережелерi бойынша сот қарайды. 4. Табиғи монополиялар субъектiлерi немесе тауар нарығында үстем (монополиялық) жағдайға ие болған нарық субъектiлерi болып табылатын, не Республиканың экономикасы үшiн зор стратегиялық маңызы бар, азаматтардың өмiрiне, денсаулығына, ұлттық қауiпсiздiкке немесе қоршаған ортаға ықпал ете алатын ұйымдар банкрот болған, сондай-ақ мемлекеттiң бастамашылығымен банкрот деп танылған жағдайда, Қазақстан Республикасының Үкiметi азаматтар мен мемлекеттiң мүдделерiн қорғау мақсатында конкурстық массаны өткiзудiң ерекше шарттары мен тәртiбiн және конкурстық масса объектiлерiн сатып алушыларға қосымша талаптар белгiлеуге құқылы.5. Шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiн жүзеге асыратын заңды тұлғалар банкрот болған кезде Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiне сәйкес олардың қызметiне мiндеттi экологиялық аудит жүргiзiледi

43.Лизинг шартының мәні және жалпы сипаттамасы.Лизинг шарты б/ша лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті сатушыдан меншігіне сатып алуға және лизинг алушыға осы мүлікті ақы төлем уақытша иеленуге және кәсіпкерлік мақсатта пайдалануға беруге міндеттенеді.Лизинг шартында сатушыны және сатып алынатын мүлікті таңдап алуды лизинг беруші жүзеге асырады деп көзделуі мүмкін.ҚР-ның заң актілерімен лизинг шартының жекелеген түрлерінің ерекшеліктері белгіленуі мүмкін.Үйлер,ғимараттар,машиналар,жабдықтар,құрал-саймандар,көлік құралдары,жер учаскелері және кез-келген тұтынылмайтын заттар лизинг нысанасы бола алады.Бағалы қағаздар мен табиғи ресурстар лизинг нысанасы бола алмайды.Лизинг шартында осы кодекстың 542-бабында аталған талаптардан басқа мынадай талаптар болуға тиіс:мүлікті сатушының атауы,лизинг алушыға мүлікті берудің талаптары мен мерзімі,төлемдердің мөлшері мен мерзімділігі,шарт мерзімі,егер шартта лизинг алушының меншігіне мүліктің көшуі көзделмесе,осындай көшудің талаптары.Лизинг беруші лизинг алушы үшін мүлік сатып ала отырып,мүліктің белгілі бір тұлғаға  лизинг ретінде беруге арналғандығы туралы сатушыны хабардар етуге тиіс.

44.Лизинг шартының құқықтық негіздері. Лизинг шарты б/ша лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті сатушыдан меншігіне сатып алуға және лизинг алушыға осы мүлікті ақы төлем уақытша иеленуге және кәсіпкерлік мақсатта пайдалануға беруге міндеттенеді.Лизинг шартында сатушыны және сатып алынатын мүлікті таңдап алуды лизинг беруші жүзеге асырады деп көзделуі мүмкін.ҚР-ның заң актілерімен лизинг шартының жекелеген түрлерінің ерекшеліктері белгіленуі мүмкін.Үйлер,ғимараттар,машиналар,жабдықтар,құрал-саймандар,көлік құралдары,жер учаскелері және кез-келген тұтынылмайтын заттар лизинг нысанасы бола алады.Бағалы қағаздар мен табиғи ресурстар лизинг нысанасы бола алмайды.Лизинг шартында осы кодекстың 542-бабында аталған талаптардан басқа мынадай талаптар болуға тиіс:мүлікті сатушының атауы,лизинг алушыға мүлікті берудің талаптары мен мерзімі,төлемдердің мөлшері мен мерзімділігі,шарт мерзімі,егер шартта лизинг алушының меншігіне мүліктің көшуі көзделмесе,осындай көшудің талаптары.Лизинг беруші лизинг алушы үшін мүлік сатып ала отырып,мүліктің белгілі бір тұлғаға  лизинг ретінде беруге арналғандығы туралы сатушыны хабардар етуге тиіс.

45.Кәсіпкерлік шарт ұғымы мен белгілері.Кәсіпкерлік щарттың түсінігі және мәні туралы мәселе,бірінші кезекте,шартты түсінудің бұрыннан бар тәсілдеріне талдау жасауды талап етеді.Кәсіпкерлік шарттың мәні туралы мәселеге көше отырып,шаруашылық шарт терминінің өткен жүзжылдықтың 30-жылдары бастапқыда өнім беру шартының синонимі ретінде пайда болғанын айтқан жөн.Кәсіпкерлік шарт-бұл шарттық тұрпат емес,сонымен бірге Азаматтық кодекспен жиынтық мағынада(контекст) азаматтық-құқықтық шарттың бір түрі де болып табылмайды деп санайтые В.С.Белыхты алуға болады.Кәсіпкерлік шарттың түсінігі мен мәніне өркениеттік көзқарас кәсіпкерлік шарттың дербестігін жоққа шығаруға және оны азаматтық-құқықтық шарттың сан алуандылығының ерекшелігі деп тануға негізделген.Сөйтіп,кәсіпкерлік шарт-бұл кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру мақсатында жасалатын,тараптар немесе тараптардың бірі кәсіпкерлік қызмет субьектісі болып табылатын келісім.Кәсіпкерлік шарттың басты және айқындаушы 2 белгісі бар:1)айрықша субьектілік құрам(тараптар немесе тараптардың біреуі кәсіпкерлік қызмет субьектісі болып табылады);2)щарт жасаудың мақсаты(шарт кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін жасалады,сол себепті кәсіпкерліктің барлық белгілеріне сай болады).

46.Кәсіпкерлік шарттың мазмұны мен нысаны.Кәсіпкерлік шарттың түрлері.Кәсіпкерлік шарттың мазмұны мәмілелер мен шарттардың формасына жататын жалпы ережелермен,сонымен қатар кәсіпекрлік шарттардың көптеген түрлерінің формасына жататын арнайы ережелермен реттеледі.Кәсіпкерлік шарттың міндеттеріне мыналар жатады:кәсіпкерлік қызмет субьектілері арасында заңдық маңызы бар байланыстар орнату қызметі,келісімге қатысушылардың өзара байлнысты қызметінің мазмұнын анықтау қызметі,кәсіпкерлік қатынастарды қалыптастыру қызметі,келісімге қатысушылардың щарт тәртібін сақтауын қамтамасыз ету қызметі(міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етудің қосымша тәсілдерін белгілеу жолымен және т.б). Бұл қызметтер барлық кәсіпкерлік шарттарға тән,ортақ қызметтер болып табылады(әдебиетте кәсіпкерлік шарттармен орындалатын қызметтерге қатысты басқа да пікірлер бар болса да,мысалы,мынадай:коммерциялық ұйымның ішкі қатынастарын оңтайландыру қызметі,сонымен қатар өтемдік және жазалау қызметтері).Егер шарттың екі тарапы да кәсіпкерлік қызмет субьектісі болған жағдайда ғана шарт кәсіпкерлікке жатқызылуы мүмкін деген тезиске келетін болсақ,онда кәсіпкерлік қызметті жүргізу барысында шарт жасасқан кәсіпкерлік қызмет субьектісі болып табылатын ,тарап үшін,- тіпті контрагент ретінде тұтынушы немесе коммерциялық емес ұйым шықса да,-шарт кез келген жағдайда кәсіпкерлік болып саналатындықтан,оны қабылдамау керек.

47.Кәсіпекрлік шартты жасау тәртібі.Кәсіпкерлік шартты жасау және бұзу.Жалпы ереже б/ша мәмілелер ауызша немесе жазбаша түрде (жай немесе нотариалдық рәсімдеу) жасалады.Егер мәмілелердің жекелеген түрлері үшін заңдарда өзгеше жағдай арнайы көзделмесенемесе іскерлік қызмет аясы машықтарынан туындамаса,мәмілелерді жасау барысында орындалатындардан басқа,кәсіпкерлік қызмет үдерісінде жүзеге асырылатын;сонымен қатар нақты мәмілелерден басқа,жүз есептік көрсеткіштен асатын сомаға жасалатын мәмілелер жазбаша орындалуға тиіс.ҚР Азаматтық заңымен шартты өзгерту және бұзу тәртібі белгіленген,оның үстіне шартты біржақты бұзу мүмкін емес екендігі жалпы ереже болып табылады.Егер тараптар шарт жасасқанда тараптардың біреуінің бастамашылығымен шартты біржақты бұзу мүмкіндігін қарастырмаған болса,онда бұл мәселе тек сот арқылы және белгілі бір себептерге байланысты,атап айтқанда,екінші тарап шартты елеулі бұзған кезде шешіледі.Тараптардың біреуінің шартты бұзуы екіншісіне шарт жасау кезінде үміттенуге құқылы болған нәтижеден айтарлықтай айырылып қалатын шығынға ұшыратса,мұндай шарттың бұзылуы елеулі деп танылады.Егер шарттың бұзылуына немесе өзгеруіне тараптардың біреуінің шартты елеулі бұзғаны негіз болса,екінші тарап шарттың бұзылуы немесе өзгеруі себепті келтірілген залалдың орнын толтыруды талап етуге құқылы.

48.Франчайзингтің түсінігі және мәні.Франчайзингтің құқықтық негіздері. Франчайзинг[1] , франшизинг (ағылш. franchіse — жеңілдік; ағылш. franchіsіng — артықшылық) — ұсақ және ірі кәсіпкерліктің аралас нысаны‚ ірі компанияның (франчайзердің) өзінің фирмалық таңбасы мен тауар өндіруге (қызмет көрсетуге) лицензиясын (франшизаны) біреуге (франчайзиге), әдетте белгілі бір кезеңге және шектеулі аумақта беруі. Мұнда тауарлар мен қызметтер нарығында жоғары беделге‚ жақсы атаққа ие болған “ата компаниялар” басты фирманың атынан әрекет жасау‚ оның таңбасы мен белгісін пайдалану құқығын пайдалану жөнінде ұсақ фирмалармен немесе жекелеген заңды тұлғалармен (франчайзилермен) шарт жасасады. Бұл орайда франчайзер франчайзиді тауармен‚ технологиялармен жабдықтауға‚ ақыл-кеңес беруге‚ т.б. міндеттенеді‚ франчайзи өзінің бизнесін тек басты фирма белгілеген нысанда ғана және белгілі бір уақыт бойына ғана жүзеге асыруға‚ белгілі бір төлемақы аударып тұруға тиіс. Негізінен екі нысанда — бұйымдар мен айналым Франчайзингі нысандарында көрініс табады. Бұйымдар Франчайзингі бойынша дайындаушы бұйымды қатаң түрде белгіленген нарықта не белгілі бір аумақта сату құқығын береді, өз кезегінде Франчайзингіні пайдаланушы тауарды тек дайындаушы-лицензиаттан ғана сатып алуға міндеттенеді. Айналым Франчайзингінің мәні лицензиатқа қызметтер пакетін ұсынуында, олар: өндіріс құпиясы, “ноу-хау”, жинақталған тәжірибе, тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері, т.б. Шын мәнінде Франчайзинг шарты аралас лицензиялық және агенттік шарт болып табылады‚ ал осы табыстау үшін және салық салу мақсатымен төленетін төлемақыны роялти ретінде қарау керек.

49.Банктік қызметтің құқықтық негіздері.Коммерциялық банктер кәсіпкерлік қызмет... «Банктер және банктік қызмет туралы» заң.Заң клиент алдында таза болуын бұйырады, яғни ал- ғашқы талап еткен сәттен бастап қаржы операцияларын жүргізу ережелеріне және тиісті тәуекелдерге қатысты барлық ақпараттарды ұсынады.32-бап. Банктік операцияларды жүргізудің жалпы шартта- рын ашу міндеттілігі.2-тармақ. Банктер клиенттiң бiрiншi талап етуi бойынша банк операцияларын жүргiзудiң жалпы шарттар туралы ере- жесiн беруге мiндеттi.3-тармақ. Банктердiң клиентке банк операциясын жүр- гiзуге байланысты ықтимал тәуекелдері туралы ақпарат беру- ден бас тартуға құқығы жоқ. Көп жағдайда азматтардың банктермен өзара әрекет ету шарттары олардың арасында жасалатын шарттар- да көрсетіледі. Бұл жағдайда әрбір тараптың құқықтары мен міндеттері келісім-шартта мазмұндалады. Банк клиенттері қағаздарға қол қоймас бұрын, банктер ұсынатын шарттардың талаптарымен толық танысуы тиіс. Ең маңыздысы. Заң банктерге және басқа несие мекемелеріне клиент еркіне қарсы несие сыйақыларын – пайыздық мөлшерлеме немесе кез келген басқа комиссиялар немесе шығындар болсын, дербес ұлғайтуға тиым салады. Қаржы мекемелері өзінің клиенттеріне жылдық тиімді мөлшерлемені (соның ішінде жариялауға), яғни негізгі пайыздық мөлшерлемеден басқа, жүргізілетін қызмет- тердің барлық комиссияларын қамтитын сыйақының дәл мөлшерін хабарлауға міндетті.Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы акционерлік қоғамдардың жалпы қабылданған басқару жүйесіне сай болып келеді.Коммерциялық банктың жоғарғы органы болып жылына кемінде бір мәрте болатын акционерлердің жалпы жиналысы саналды.

50.Сақтандырудың түсінігі,түрлері мен нысандары. Сақтандыру дегеніміз - заңды және жеке тұлғаны сақтандыру жағдайы туындағанда, сақтандыру төлемдерін алу үшін, аталған ұйымының қаржысы есебінен, сақтандыру келісімімен анықталған, мүліктік қорғауға бағытталған кешендік қатынастар. Қарапайым тілмен айтқанда ол – халықтың жеке және шаруашылық өмі­ріндегі мүліктік мүдделерін табиғи апаттар немесе басқа да белгісіз төтенше жағдайлар салдарынан болатын шығындардан арнайы мақсатты қорлар құру арқылы қорғау. Сақтандыру қорларын құрудың негізгі қай­нар көзі – сақтандырушылардың сақ­тан­дыруға төлеген ақылары болып табы­лады. Сақтандыру компанияларының қаржылық тұрақтылығын, төлем қабілет­тілігін қамтамасыз ету үшін және сақта­ну­шылардың мүдделерін қорғау мақсатында көптеген заңдармен басқа да нормативтік- құқықтық актілер қабылданған. Заң жүзін­де қойылған талаптардың толықтай сақталуын мемлекет тарапынан Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын жане қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі қамтамасыз етеді. Сақтанушылардың мүд­делерін қорғау мақсатында аталмыш агент­тіктің құрамында арнайы басқарма қызмет істейді. Егер сақтанушылардың заңды құқықтарын сақтандыру компаниялары бұзатын болса, жоғарыда аталған басқармаға шағымдануға болады. Қазіргі кезде еліміздегі сақтандыру міндетті және ерікті болып екіге бөлінеді. Мін­детті сақтандыру – адамдардың белгілі бір-іс әрекетпен айналысуына қойылатын заң жүзіндегі міндетті талаптардың бірі болып табылады.Ерікті сақтандыру адамдардың өз еркіне байланысты.Сақтандырудың келесідей түрлері бар: жазатайым жағдайлардан сақтандыру,аурудан сақтандыру (медициналық сақтандыру), аннуитеттік сақтандыру,өмірде белгілі бір оқиғаның баста­луына байланысты сақтандыру,өмірді сақтандыру, мүлікті сақтандыру,жауапкершілікті сақтандыру.

51.Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандырудың ерекшеліктері.Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру-барлық тәуекелдіктерді сақтандыруы себепті үшінші тұлғаларға келтірілген залалдардың орнын толтыру міндетіне байланысты мүліктік мүдделеріне залал келтірілген адамға шығындарын ішінара немесе толық өтеу көлемінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыруды көздейтін сақтандыру түрлерінің жиынтығы.Мысалы автомобиль көліктері иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру,әуе көліктері иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру немесе су көліктері иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру (қарастырылған көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру-көлік құралын пайдалануы себепті үшінші тұлғаларға келтірілген залалдардың орнын толтыру міндетіне байланысты мүліктік мүдделеріне залал келтірілген адамға шығындарын ішінара немесе толық өтеу көлемінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру қарастырылатын (тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін қоса алғанда) сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады).

52.Инвестиция ұғымы мен мазмұны,белгілері,түрлері,нысандары. Инвестициялар деп - өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруашылығына және өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субъектісіне мүліктей, заттай сондай-ақ ақша қаражаты түрінде , яғни капитал түрінде салынып ол шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың жиынтығын айтады. Инвестиция дегеніміз- бүгінгі күні қолда бар ақшаны, мүлікті және басқа да заттарды , яғни капиталды қандай да бір өндірісті дамыту үшін жұмсап, сол арқылы клешекте , яғни алдағы уақытта пайыз түрінде немесе басқадай үлкен кәсіпкерлік табыс табу болып табылады. Бұл жоғарыда айтылған процеспен екі фактор байланысты болып келеді. Оның біріншісі – уақыт, ал екіншісі – тәуекелдік . Сонымен қатар инвестиция экономикалық өсудің негізі бола отырып , елдің әлеуметтік дамуына жағдай жасайды. Осы айтылғандармен қатар инвестиция экономикалық дамудың жоғарғы және тұрақты қарқынын қалыптастырудың , ғылыми- техникалық прогресс жетістіктерін өсірудің , инфрақұрылымды дамытудың маңызды факторы болып саналады. Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі бір материалдық, өндірістік қорлардың, яғни активтердің (жер, жабдық , құрылыс) өсуіне , дамуы жұмсалану үшін салынатын салымдар болып табылады. Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе мемлекет шығарған акцияларға , облигациялар және басқадай құнды қағаздарға банктердің депозиттерін салынған салымдар болып табылады. Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай категорияларға жіктеледі:а) қысқа мерзімдік иелену- иелену мерзімі бір жылға дейін;ә) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі бір жылдан артық; Инвестицияның күрделі қаржыдан өзгешелігі бар. Инвестицияда қаражат тек материалдық активтерге ғана салынбайды, қаржылық және бейматериалдық активтерге де салынады. Инвестиция қаржы институттары, инновациялық және әлеуметтік сала арқылы тікелей де, жанамалай да салынады. Инвестиция өзінің құрамы жағынан біртекті емес, инвестициялау нысандарына, айналыс өрісіне, негізгі капиталдың ұдайы өндірісіндегі мақсатына, рөліне, қаржыландыру көздеріне қарай негізгі капиталға салынатын инвестиция, шетелдік инвестиция, қоржындық инвестиция түрлеріне бөлінеді.

53.Инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу және қолдау. Республиканың әлеуметтік – экономикалық дамуын басқарудың түпкілікті жаңа жүйесіне көшу осы процестің басты мәселелерін анықтауға себепші болады. Олардың бірі болып инвестициялық қамсыздандыру мәселесі табылады.Қазақстандағы мемлекеттік инвестициялар жүйесін оңтайландыру мақсатымен инвестицияларды басқарудың заң шығаратын негізі мен органдары құрылды. Осы мәселе бойынша шаралардың біртұтас кешені қабылдануда. Соның ішінде, “Шетел инвестициялары туралы ”Заң (1991ж.); “Инвестициялық жекешелендіру қорлары жөніндегі Ереже” (1993ж.) ;”Қазақстан Республикасының шетел инвестициялары бойынша ұлттық агенттігін құру туралы ” ҚР Президентінің Жарлығы (маусым 1992ж.); “Инвестициялар бойынша ҚР Мемлекеттік комитетін құру жөніндегі ” ҚР Президентінің Жарлығы (қараша 1996ж.); “ Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлар туралы ”ҚР-ның Заңы (наурыз 1997ж.) және жекеленген жылдарға арналған инвестициялық бағдарламалар қабылданды. Бұл құжаттар елдегі инвестициялық процесті басқарудың негізін қалады; жұмыс орындарын құру, инфрақұрылымды дамыту , елдің өнеркәсіптік және техникалық потенциалын дамытудың өсу қарқыны мен әртараптандыру саласында мемлекеттік инвестициялық саясатты жүзеге асыру мен көптеген экономикалық мәселелерді шешудегі органдардың дұрыс жүйесін , олардың функциялары мен міндеттерін анықтады. 2000 жылға дейінгі кезеңнің индикативті жоспарының жорамалы бойынша отандық пен шетел инвесторларының жеке капиталын салудың басым бағыттарына төмендегілерді жатқызу мақсатқа сай болады: жеңіл өнеркәсіптің , агроөнеркәсіптік кешеннің өңдеуші салаларының , машина жасаудың , құрылыс материалдары өнеркәсібі мен мұнай , химия өнеркәсібінің жаңа кәсіпорындарын салу мен реформалар жүргізу. Орталықтандырылған капитал салымдары есебінен әлеуметтік сала объектілерінің құрылысын мақсатты республикалық бағдарламалар шеңберінде жүзеге асыру қарастырылады. Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы қажет:1. Жоспарлау;2. Бағдарламалау;3. Бюджетті дайындау;4. Орындау; Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау. Қазақстанда “Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы” Заң (28 ақпан 1997 ж.)қабылданған. Онда инвестицияның қызметі- инвестицияларды жүзеге асыру процесімен байланысты кәсіпкерлік қызмет деп көрсетілген. Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау ең алдымен келесілерден тұрады: инвестициялық қызметті қамтамасыз етудің заң шығарушы кепілдері; жеңілдіктер мен артықшылықтар жүйесін белгілеу (мемлекетті сол немесе басқа кәсіпорындар мен ұйымдарға олардың қызметіне қолайлы жағдайлар жасау мақсатымен жеңілдіктер мен артықшылықтар беруі);Қазақстан Республикасының мүддесін инвесторлар алдында көрсетуге өкілетті, бірыңғай мемлекеттік органның болуы.Заңда тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдаудың мақсаттары мен міндеттері белгіленген. Бұл қолдаудың мақсаты- экономиканың басым секторларында тауар өндірісін, жұмыс пен қызмет көрсетудің жедел дамуын қамтамасыз ету үшін қолайлы инвестициялық климат жасау болып табылады.

54.Инвестициялық қызметтің түсінігі мен жалпы сипаттамасы. . Инвестициялық қызмет дегеніміз – шаруашылық жүргізуші субъектілер жүзеге асыратын табыс алу және меншікті капиталын өсіру мақсатындағы қаражат жұмсалымы. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар – сатып алуға, құруға , негізгі құралдарды қайта өндіруге және күрделі жөндеуге кеткен шығындардың жиынтығы болып табылады. 2002 жылы Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметтің нәтижесі- қаржы емес активтерге жұмсалған 1307.2 млрд. теңге инвестицияны игеру болды, мұның 1100 млрд. теңге инвестициясы негізгі капиталға жұмсалған. Қаржы емес активтерге жұмсалған инвестициялардың жалпы көлеміндегі негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың үлесі 84.2% құрады. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар көлемі 2001 жылғымен салыстырғанда 10.6 %-ға (2001 жылы-44.7%-ға; 2000 жылы – 48.5%-ға ; 1999 жылы – 33.0%ға ) өсті. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар көлеміндегі ірі кәсіпорындар дың үлесі – 47.0%, орташаларынікі -27.9%, шағындарынікі – 23.9% , халық үлесі – 1.2% құрады. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың түрлік құрылымына сәйкес тұрғын емес үйлер мен ғимараттарға кеткен шығындардың үлесі 45.0% құрады, бұл 2001 жылғы көрсеткіштен 9.6пайыздық пунктке артық. Тұрғын үйлерге салынған салымның үлесі 0.6 пайыздық пунктке өсіп, 4.8% құрады. Машиналарға, жабдыққа, құрал-сайманға, керек- жарақтарға кеткен шығындардың үлесі 1.6 пайыздық пунктке төмендеді. Негізгі капиталға жұмасалған басқа шығындар 131 млрд. теңгені құрады, оның 89.1% геологиялық барлауға жұмсалған. Өңдеу өнеркәсібі салалары арасында металлургия өнеркәсібінің үлесіне ғана негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар көлемінің 44.4%тиеді. Көлік және байланыста негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың елеулі үлес салмағы құбырлармен айдауға (42.3%) әуе көлігіне (15.4%) және электр байланысқа (19.8%) келеді. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың көлемі ауыл шаруашы- лығында бұрынғысынша мардымсыз (1.3%). Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың көлемі де табиғат қорғау шараларына мардымсыз болды. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың жалпы көлемінде үйлер мен ғимараттарды күрделі жөндеуге кеткен шығындар үлесі 13.3%құрады,бұл 2001 жылғы көрсеткіштен 4.2 пайыздық пунктке артық. Күрделі жөндеуге кеткен шығындардың жалпы көлемінен үйлер мен ғимараттарға – 52.3%, машиналар мен жабдықтарға кеткен шығындар 47.7% құрады.

55.Жекешелендірудің жалпы сипаттамасы.Жекешелендірудің белгілері. Жекешелендіру — меншік қатынастарын реформалау арқылы мемлекеттік меншікті меншіктің басқа нысандарына айналдыру процесі. Ол бұрынғы социолисттік жүйеден нарықтық экономикаға көшудің өзекті шарты болып табылады, шаруашылық субъектілерінің іс белсенділігін күрт арттыру үшін, экономикалық бәсекелестікті жандандыру үшін жүргізіледі. Мемлекеттік өндіріс орындарын жекешелендіру — күрделі мәселе, ол әсіресе халықтың менталитетіне тура байланысты болғандықтан қысқа мерзімде өткізу қиын. Әсіресе, жерді, оның қазба байлықтарын жекешелендіру ұзақ уақытты талап етеді. Сол сияқты кейбір стратегиялық маңызды салаларда (қару-жарақ, ядролық заттар, тағы басқа өндірістер), не болмаса нарыққа көшіруге әлі толық негіз болмаған жағдайларда (іргелі ғылым, кейбір білім,мәдениет, өнер, тағы басқа орталықтар) жекешелендіру жүргізілмейді, олар мемлекет меншігінде қала береді. Қазақстан Республикасында мемлекет меншігінен алу және жекешелендіру процесі шаруашылық серіктестіктер және акционерлік қоғамдар жөнінде заңдар жүйесімен, нормативтік актілер арқылы және мемлекеттік бағдарламалар негізінде жүргізілді. Жекешелендіру Қазақстанда үш кезеңмен өтті.

56.Жекешелендіру обьектілері мен субьектілері. Жекешелендіру – меншік құқығын азаматтарға немесе меншіктің мемлекеттік нысаны қағидасында өндіріс жүргізуші, жеке тұлға беру үдерісі. Жекешелендіру экономиканы қайта құрудың соңғы мақсаты болып табылмайды – бұл тек меншік қатнастарын қайта құрудың әдісі.Экономиканы реформалауда, оның ішінде жекешелендіру үрдерісі өткен жолды сын көзімен саралап көрейік.Қазақстандағы мемлекет қарамағынан алу және жекешелендіру бойынша жүргізіледі. Әрбір кезеңге өз бағдарламасы сәйкес келеді.І  кезең – 1991-1992 жж.; ІІ  кезең – 1193-1995 жж.; ІІІ  кезең – 1996-1998 жж.Бірінші кезең төмендегілерді қарастырады:

        Мемлекет қарамағынан алу және сауда, қоғамдық тамақтандыру тұрмыстық қызмет көрсету және камуналдық шаруашылық, өндірістің ұсақ кәсіпорындарын, құрылыс, автокөлік, ауыл шаруашылығы және басқа да экономиканың салаларын, сондай-ақ мемлекеттік тұрғын үй қорларын жекешелендіру;

                 Пайдасы аз және зиянды кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу және жекешелендіру.

     Аукцион немесе конкурс арқылы өткізу;

     Акцияларды ашық сату.

1.     Орташа кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру.

Олар мына әдістер арқылы жүзеге асты:

     Республика тұрғындарына инвестициялық жекешелендіру купондарын беру (ИЖК);

     ИЖК иелері мен кәсіпорындар арасында делдал болып табылатын, коммерциялық инвестициялық жекешелендіру қоры (ИЖҚ) жүйесін құру.

2.     Сауданың, каммуналдық шаруашылықтың, тұрмыстық және Сервистік қызмет көрсету шағын кәсіпорындарын аукцион және конкурс негізінде жүзеге асыратын шағын жекешелендіру.

   ІІ кезеңнің негізгі нәтижелерін келесі жағдайда қорытындылауға болады: кіші жекешелендіру шеңберінде 11 мың объекті сатылған, бұл кіші жекешелендіруге жататын , барлық объектілердің 2/3 бөлігін құрады, оның ішінде саудада, қоғамдық тамақтандыру және қызмет көрсету аясында жаппай жекешелендіру негізінен аяқталады.Қосымша ақпарат. 5 мыңнан аса адам жұмыс істеген, кәсіпорынды қамтитын жеке жекешелендіру шеңберінде, 5 кәсіпорын сатылған, оның ішінде шетелдік компанияларға 42 кәсіпорын сенімді басқаруға берілген.Салалық құрлымда жеке меншік  нысанының барлығынан аз көбі ауыл шаруашылығында болды – 32,2 пайыз, сауда мен қоғамдық тамақтандыруда – 17 пайыз, өнеркәсіпте – 11,8 пайыз, құрлыста – 8,6 пайыз. Жеке меншік нысанында барлығынан аз кәсіпорындар сақтандыру, геология және жер қойнауын барлау кәсіпорындарында – 0,2 пайыз, жылжымайтын мүлік операциялары аясында – 0,1 пайыз болды.Үшінші кезең Мемлекеттік меншікті қайта құрлымдау мен жекешелендіру бағдарламасында әзірленген шеңберде жүзеге асты. Оның негізгі мақсаты – экономикада жеке секторды басым болуын бекіту мен жекешелендірудің негізгі үдерісін аяқтау болатын.

57.Жекешелендіру тәртібі.Жекешелендіру тәсілдері.1996 жылдан бастап Қазақстанда, мемлекеттік меншіктегі кез келген жекешелендіру тек ақшалай қаражаттармен жүзеге асырлады. Бірақ қолданыстағы заң жекешелендірудің екі түрін қарастырады:1. Саудада сату (аукциондар, тендер).2. Тікелей атаулы сату ( заңды тұлғада жалға алу құқығы немесе мемлекет акциясының бақылау пакеті болған жағдайда жүзеге асады, өйткені соңында сатып алу құқығымен сенімді басқаруға келісім бекітілген).Үкімет жекешелендіруді секторлық бағдарлама бойынша жүзеге асырады. Сөйтіп, мұнай-газ, көлік-өатнастық кешендерде; ҚР Сауда және экономика министрлігіндегі кәсіпорындар жүйесінде, денсаулық сақтау, білім беру, ғылым, мәдениет және спортта жекешелендіру мен қайта құрылымдау бағдарламасы белгіленеді. Онда мемлекеттік меншіктің мена ерекше объектілері жекешелендіруге жатпайтыны көрсетілген: жер, оның қойнауы, су, ауа кеңістігі, өсімдік және жануарлар әлемі, басқа да табиғи ресурстар, тарихи және мәдени ескерткіштер, мемлекеттік бюджет қоры, республикалық сақтандыру мен резервтік қорлар. Жекеменшік кәсіпкерлерінің пайда болуы екі түрлі жолмен жүзеге асады:
Жекеменшік капиталы барысында құрылған жаңа мекемелер және жекешелендіру барысында мемлекет меншігін мемлекеттік емес меншікке көшіру арқылы.
Жекешелендіру процесі мемлекет меншігінен шығару арқылы әрекеттерінен тұратын күрделі жүйе болып табылады. Оның құрамына шаруашылықты басқарудың демократизация, мемлекет кәсіпкершілігін шектеу, жекеменшіккапиталын жігерлендіру жатады. Жекешелендіру – экономиканы күрделендірудің соңғы мақсаты болып табылмайды, ол дегенімізжаңа экономикалық жүйеге көшкенде болатын меншік қатынастарын өзгерту тәсілі.
Жекешелендіру жүргізген кезде республика экономикасының ерекшеліктерін ескеру керек. Бұл ерекшеліктерге еліміздің шикізаттық қоры, ауырмашина өндірістің сырттан әкелінетің шикізат пен материалдарға байланысты әндірістік қаражат инжрақұрылымдарының әлсіз дамуы т.б. кіреді.

58.Биржа және биржалық сауданың белгілері мен түрлері.Биржа-бұл биржа сауда-саттығын ұйымдастыру және өткізу үшін құрылған заңды тұлға.Биржа сауда-саттығы—ол өнімді (бағалы қағаздарды,валюта және басқадай құндылықтарды) айырбастау және сату саласы.Қандай мақсатта құрылуына байланысты бтржалар коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар болып бөлінеді.Биржалық сауда-саттыққа келушілерге рұқсат етуге байланысты биржалар ашық және жабық болуы мүмкін.Ашық-жиынға келушілердің барлығы үшін қолжетерлік,сатушы мен сатып алушы делдалсыз-ақ сату-сатып алу шартын жасай алатын биржалар.Қазіргі заманғы биржалар әдетте жабық болып келеді,яғни сауда саттыққа тек қана осы биржада тіркелген биржа делдалдары(брокерлер,дилерлер) қатыса алады.Сонымен қатар ашық биржалардың мынадай:мүлтіксіз ашық биржалар(оларда контрагенттерді делдалдар қызметін пайдалануға ешкім міндеттемейді,ал биржаға келген кез-келген адам мәміле жасай алады) және аралас тұрпатты биржалар(оларда сатушылар мен сатып алушылармен тікелей делдалдаардың екә тобы-брокерлер мен дилерлер жұмыс істейді) деп аталатын түрлері де кездеседі.Жасалатын биржа мәмілелерінің басым түріне байланысты биржалар нақты тауар биржалары(қолма-қол биржа) және фьючерлік биржалар деп ажыратылады.Биржа тауарының түрлеріне қарай олар:тауар,қор және валюта биржалары деп бөлінеді.

59.Тауар биржалары.Қор биржасы.Валюталық биржа.Тауар биржасы-биржа тауарларын көтерме саудамен сату б/ша ұйымдастырушылық және реттеушілік қызметін тұрақты түрде белгілі бір орында және белгілі бір уақытта көпшілікке арналған сауда –саттық жасау жолымен жүзеге асыратын меншіктің кез келген түрлеріне негізделген заңды тұлға болып табылады.ҚР-ның 1995ж. Сәуірдің 7-індегі номер 2170-ші «Тауар биржалары туралы» Заңына сәйкес,тауар биржалары жабық (биржа сауда-саттығына тек биржа мүшелері ғана қатысатын) және ашық(биржа сауда-саттығына келушілерге де рұқсат етілетін) болуы мүмкін.Қор биржасы-бұл сауда-саттықтардың ұйымдастырушылық және техникалық қамтамасыз ету қызметін оларды тікелей сауда саттықтың дәл осы ұйымдастырушысының саудаа жүйелерін пайдалана отырып өткізу жолымен жүзеге асыратын,АҚ-тың ұйымдық құқықтық түрінде құрылған заңды тұлға(2003ж. Шілденің 2-ндегі № 461-2 «Бағалы қағаздар нарығы туралы» ҚР Заңы 1-бабының 44-тармағы).Қор биржасының айрықша өзгешеліктері ретінде оның коммерциялық емес болып табылатындығын айтуға болады.Қор биржасының құрылымына қойалатын міндетті заң талабы сауда-саттықтарды ұйымдастырушының сауда жүйесінде жасалатын мәмілелерді қадағалау қызметін жүзеге асыратын бөлімше құру б.т Валюта биржасы-шетелдік валютамен және басқадай валюталық құндылықтармен жария және көпшілікке арналған сауда-саттық түрінде алдын ала анықталған орында,белгіленген мерзімде және күні бұрын қарастырылған ережелер б/ша жұзеге асырылатын биржалық сауда-саттықты ұйымдастыру және өткізу үшін құрылған тұлға.Онымен қоса,шетелдік тәжірибеде валюталық мәмілелердің айтарлықтай бөлігін дилерлердің электрондық және жер серіктері байланысын(90%) пайдалана отырып,ұйымдастырылмаған,биржалық емес немесе банкаралық валюта нарығында жүзеге асыратынын көрсетіп отыр.

60.Биржалық мәмілелер ұғымы мен мазмұны,түрлері. Биржалық мәміле — биржада қаржы құралдары бойынша жасалған мәміле. Биржадағы мәміле саудаластыққа қатысушылар тарапынан мәмілеге өтініш беру жолымен жасалады. Қарсы келген өтініш (бірі — сатып алу, бірі — сату туралы) шарттары екі жақты қанағаттандырған жағдайда мәміле жасалады. Биржалық мәміле маклерлік жазбалармен ресімделеді және биржада тіркелуге тиіс. Нысаны биржадағы айналысқа жіберілген мүлік болып табылатын және тиісті биржалар (тауар, қор және басқа) туралы Қазақстан Республикасының зандары мен биржалық сауда ережелеріне сәйкес онымен сауда-саттық, жүргізуге қатысатындармен жасалатын мәмілелер.Биржалық мәмілелер осы мәмілелердің жасалғандығын растау үшін биржа беретін құжаттармен рәсімделеді.Биржа төмендегілерді:биржаның пайдасына оның мүшелерінен және биржалық сауда-саттықтың басқа қатысушыларынан биржаның және оның бөлімшелерінің көрсеткен қызметтері үшін өндірілетін төлемдер мөлшерлемесін; бираж жарғысын,биржа шартында көзделген биржалық сауда-саттық ережелерін және биржа белгілеген басқа да ережелерді бұзғаны үшін өндірілетін биржа шарттарымен көзделген экономикалық айыпақылар мөлшерлерін өз бетінше белгілеуге құқылы.Сонымен қатар биржалар жанынан биржалық мәмілелер жасауға байланысты дауларды шешетін арбитраждық комиссиялар құрылады.

1Кәсіпкерлік құқықдаму тарихтың қалыптасу және даму тарихы.

2. Кәсіпкерлік құқықтың түсініг,пәні және жүйесі.

3 Кәсіпкерлік құқықтың құқық жүйесіндегі орны.

4. Кәсіпкерлік құқықтың құқықтық реттеу пәні.

5. Кәсіпкерлік құқықтың реттеу әдістері. Құқықтық реттеу әдісі-

6.Кәсіпкерлік құқықтың басты қағидалары және олардың сипатталмалары.

7. Кәсіпкерлік құқықтың жүйесі .

8. Кәсіпкерлік қызмет туралы ұғым.

9. Кәсіпкерлік қызметтің белгілері.

10. Кәсіпкерліктің қызметтің мазмұны. 

11. Кәсіпкерлікің қызметтің  түрлері мен нысандары.

12. Мемлекеттік кәсіпкерлік нысандары.

13. Жеке кәсіпкерлік түрлері.

14.Бірлескен кәсіпкерлік нысандары.

15 Кәсіпкерлік қызмет субьектілерінің ұғымы.

16. Жеке тұлға кәсіпкерлік құқық субьектісі ретінде.

17. Шаруа қожалықтары түсінігі және жалпы сипаттамасы . 18. Шаруа қожалықтары мүліктерінің құқықтық жағдайы. 7) 19. Заңды тұлғалар кәсіпкерлік субьектісі ретінде. Заңды

20. Шағын кәсіпкерлік субьектілері.

21.Шағын кәсіпкерліктімемлекеттікқолдау

22.Орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері

23.Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің ұғымы мен

24.Акционерлік қоғамның құқықтық жағдайы

25.Шаруашылық серіктестіктерінің түсінігі және түрлері.

26.Толық серіктестіктің құқытық жағдайы.

27.Сенім серіктестігінің құқықтық жағдайы.

28.Жауапкершілігі шектеулген серіктестіктің және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктің құқықтық жағдайы.

29. Өндірістік кооперативтің құқықтық жағдайы

30. Заңды тұлғалардың құрылтай құжаттары.

31. Заңды тұлғаларлы мемлекеттік тіркеу

32. Заңды тұлғаларды қайта тіркеу негіздері мен тәртібі.

33.Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң құқықтары мен  мiндеттерi

34.Кәсіпкерлік қызмет  субъектілерін мемлекеттік тіркеу

35. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу тәсілдері мен нысаны.

36.Кәсіпкерлікті лецензиялау

37. Сертификаттау арқылы кәсіпкерлікті реттеу

38.Стандарттау арқылы кәсіпкерліктк реттеу

39. Кәсіпкерлік субъектілерінің банкроттығы

40.Банкроттық ұғымы мен белгілері

41.Банкрот деп тану негіздері мен тәртібі.

42.Банкроттық туралы заңнама

43.Лизинг шартының мәні және жалпы сипаттамасы.

44.Лизинг шартының құқықтық негіздері.

45.Кәсіпкерлік шарт ұғымы мен белгілері.

46.Кәсіпкерлік шарттың мазмұны мен нысаны.Кәсіпкерлік шарттың түрлері.

47.Кәсіпекрлік шартты жасау тәртібі.Кәсіпкерлік шартты жасау және бұзу.

48.Франчайзингтің түсінігі және мәні.Франчайзингтің құқықтық негіздері. Франчайзинг

49.Банктік қызметтің құқықтық негіздері.Коммерциялық банктер кәсіпкерлік қызмет...

50.Сақтандырудың түсінігі,түрлері мен нысандары.

51.Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандырудың ерекшеліктері.

52.Инвестиция ұғымы мен мазмұны,белгілері,түрлері,нысандары.

53.Инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу және қолдау.

54.Инвестициялық қызметтің түсінігі мен жалпы сипаттамасы. .

55.Жекешелендірудің жалпы сипаттамасы.Жекешелендірудің белгілері.

56.Жекешелендіру обьектілері мен субьектілері.

57.Жекешелендіру тәртібі.Жекешелендіру тәсілдері.

58.Биржа және биржалық сауданың белгілері мен түрлері.

59.Тауар биржалары.Қор биржасы.Валюталық биржа.

60.Биржалық мәмілелер ұғымы мен мазмұны,түрлері.