Отбасы – маңызды әлеуметтік институт ретінде

 

Өмір тәжірибесі көрсетіп отырғандай, көптеген отбасы толық бақытты бола бермейді. Отбасында  ыдыс-аяқ сылдырамай тұрмайды, бірақ, ерлі-зайыптылардың аоасындағы түсінбеушіліктер біржола жоғалып та кетпейді немесе бейбіт түрде толық шешіліп те қоймайды. Отбасы қатынастарындағы дау –жанжалдардың күшеюі – бұл тұрақтылығымен қатерлі сипат алған, толық шешілмейтін дау-жанжал. Ал, тұрақты шиеленістің арты-ұрыс – керіс жинақтала келе отбасында агрессиялық көңіл күй қалыптастырып – ақыры отбасын ыдыратуға әкеп соғады.

Дау- жанжалдар, олардың күшеюі ата-аналар арасында ғана емес, олардың балаларымен қарым-қатынастарында да болып отырады, бұлардың көшілігі, әсіресе, мәдени, өркениет жетістіктерін пайдалану кезінде жиі кездеседі. Оның себебі, жас ұрпақтар мәдениет пен өркениеттің даму кезеңінің жаңа сатысында өмір сүріп отыр, ал, ата-аналар мәдениет пен өркениеттің бұрынғы жетістіктері кезеңінде тәрбие алған. Жас ұрпақты өткен мәдениет және өркениеттің құндылықтары мен жетістіктері аса қызықтырмайды. Сондықтан ата-аналар жастардың жаңа мәдениет пен өркениеттің жетістіктеріне ұмтылуына, пайдалануына кедергі жасамай, бұл мәселеде ата-аналар белгііл бір келісімге келуі керек. Отбасында  шиеленіс асқынған жағдайда отбасының дағдарысына ұласады. Бұл дағдарыстар алуан түрлі болады. Бұлар: некедегі үшбұрыштылық (яғни, бір махаббатта 3адамның кездесуі),мінез-құлықтардың, психикалық сипаттамаларының әр түрлілігі,отбасы мүшелерінің  талап-тілектерінің, сұраныстарының сәйкес келмеушілігі, жыныстық қатынастарға қанағаттанбауы, ерлі-зайыпты адамдардың біреуінің әлеуметтік азғынға (яғни, маскүнемдікке салыну, қылмыстық істерге ұрынуы, заңсыз, некесіз бала таптыру, т.б.) ұшырауы. Мұның бәрі отбасы бұзуға, берекесін кетіруге, кесел әкелуге себеп болады, бұл жағымсыз факторлардың ақыры ерле-зайыптылардың өз балаларына деген ата-аналық борыш, міндеттерін орындамауға әкеледі.

Отбасының даму циклдері(кезеңдер). Бұл отбасының  өзгеру серпінін-оның пайда болуы мен ыдырауының арасындағы уақытты қамтиды.

 

Бірінші кезең  – некеге тіркелуден және бірігіп  өмір сүруден бірінші бала туғанға  дейінгі уақыт.

 

Екінші кезең  – ең соңғы баланың мектепке баруымен, ал, үшінші кезең баланың әлеуметтік ер жетуі (бой жетуі), табыс табуы мен оның экономикалық тәуелсіздігі, дербестігі, өз бетінше күн көруі арқылы анықталады. Отбасының тіршілік кезеңдері оның ең басты функциясын орындаумен, яғни адам санын көбейтумен байланысты болмақ.

Отбасының бұдан  да басқа өмірлік кезеңдері бар, бірақ, осы жоғарыда көрсетілгендер негізгі кезеңдерін құрайтындықтан осылармен шектелеміз. Кейінгі уақытта жас отбасын зерттеуге жете назар аударылуда. Көпшіліктің ұйғаруымен жас отбасы мынандай белгілен\рмен сипатталады: некеге отырғандардың жасы 30-дан аспайды, бірігіп өмір сүруі 5 жылдан артық емес. Ерлі –зайыпты адамдар бірінші рет некеге отырған. Бұл сипаттама жас отбасын басқалардан ерекшелеп көрсетеді. Жас отбасынан басқа мосқал, кексе адамдардың отбасы бар, ал, толық жетілген отбасы деп мосқал отбасы мен жас отбасы арасындағы отбасын айтамыз.

 

Индустриялық  құрылымының дамуы, демографиялық  құрылымының өзгеруі, қоғамдық топтардың, таптардың қайта құрылуы, әлеуметтік өзгерістер әр уақытта отбасының  өзгеруіне тікелей әсер етіп отырады. Кейінгі бірнеше ондаған, тіпті жүздеген жылдар аралығында жұмыр  жер бетін мекендейтін көптеген халықтар мен мемлекеттерде отбасы дағдарысы белең алып бара жатыр деген пікірлер жиі айтылып жүр. Қазіргідей өркениеттің аса дамыған кезеңінде отбасы өзінің негізгі атқаратын әлеуметтік қызметі - өмірге ұрпақ әкелуді қойды, бұл құбылысты отбасын ыдыратушы, құлдыратушы институтқа (ұйым) айналдырды деп даурығады. Дегенмен, әрбір елде неке қидырғандар саны көбейіп келеді. Отбасының іштей байланыс-қатынастары күшеюде, мұның өзі сырт күштердің отбасын белгілі бір әлеуметтік институт ретінде жоюға шамасы жоқ деп батыл болжау жасауға, тұжырымдауға дәләл бола алады.

Отбасы саясатының принциптері  мен стратегиясы.

Өткен ғасырда 90 жылдарында болған қоғамдық қайта құрулар отбасының

Отбасы саясатының мәні мен мазмұнын анықтауда Қазақстанда  тұратын халықтардың

Отбасының тұтыну бюджеті - отбасының нақты кірісі мен

Отбасының жан басына шаққанда материалдық жағынан қамтамасыз етілуіне

Әйел мен баланың  денсаулығын арттыру. Ана мен  бала денсаулығын

Бізге жергілікті деңгейлерде  де отбасын, әйелдің жүкті кезін  және

Салауатты өмір сүріп, олар арқылы балаларына көрсетіп отырған  жағдайларды

Елімізде жыл сайын 200 мың аборт жасалады. Қоғамда  абортқа

Жас шамасында қалай  жүргізілетін саясатта біз жастар мен жеткіншек

«Неке және отбасы» заңының 3 бабы ҚР-ның неке және

Еркек пен әйелдің  некелік одағының еріктілігі.

Ерлі зайптылардың отбасындағы  құқықтарының теңдігі.

Отбасы ісіне кімнің болса өз бетінше араласуына жол  бермеушілік.

Отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу.

Балаларды отбасында  тәрбиелеуге басымдық беру, олардыдың  өсіп жетілуімен әлауқатты

Отбасының кәмілетке  толмаған және еңбекке қабілетсіз мүшелерінің  құқықтары мен

Отбасы мүшелерінің  өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын қамтамасыз ету.

Отбасы саясаты мен  отбасы тәрбиесі

Тәрбие мәселесіндегі  керіғарлықтарды жоюға дәрменсіздік көрсетуі білім беру жүйесін,

Шындығында тұтас отбасының  құқығы отбасы мүшесі болып саналатын  жеке

Мемлекеттің отбасы туралы көзқарасқа түбегейлі өзгерістер еңгізуі, мемлекеттік отбасы

Қазақстан Республикасының  құқықтық кодексі жеке азаматқа (индивидумға) бағытталған, ал,

Отбасы саясатын жүргізу  үшін алдымен оның құқықтық-моральдық, ар-намыс кодексін,

- Мемлекеттік отбасы  саясаты мен отбасы тәрбиесінің  ұлттық моделі

- Отбасы проблемаларын  (әлеуметтік-тұрмыстық, моральдық-этикалық, құқықтық және қоғамдық- жауапкершілік)

- Әлеуметтік қамсыздандыру қанағаттандырылмаған отбасыларын (көпбалалылар, жалғыз бастылар, мүгедектер,

- Отбасы саясаты мен  отбасы тәрбиесін дамытудың үгіт  насихат

- Балалардың мектепке  дейінгі, жалпы орта білім,  бастауыш кәсіпиік

- Отбасының әрбір мүшесін,  әсіресе жасөспірімдерді нарықтық экономика қарым-қатынастарына

- Отбасы тәрбиесіне  арналған әдістемеліктер мен  нұсқаулардың , оқулықтар

- Отбасындағы ата салтын, ана жәнен ене салтын, әсіресе

- Жас азаматтың қазіргі  әлеуметтену және руханияттану  мүмкіндіктерін дамытуға

- Барлық: мемлекеттік,  қоғамдық, жекеменшіктік, саяси,  діни конфессиялық, жастар

- Отбасы тәрбиесіндегі  ізгіліктілік, адамгершілік, моралдық, этикалық, эстетикалық және

- Отбасы тәрбиесіндегі  үлгілі тәжірибелерді жетілдеріп, дәріптеп таратудағы мектептің

- Шовенистік, нигелистік  және діни экстремистік көзқарастардың  отбасылық тәрбиеге

- Отбасы тәрбиесінде  Ар мен Намыс, Жан мен Тән,

- Әрбір отбасында «Мәртебелі  мораль» қалыптастыруға барлық  мүмкіндіктерді пайдалану.

- Әрбір отбасында патриоттық сезім, патриоттық идея және патриоттық

- Отбасы саясатының  мәні мен мазмұнын анықтауда  Қазақстанда тұратын

Ана мен бала денсмаулығын нығайту жолында атқарылып жатқан шаруалардың

Дүниеге ұрпақ әкелуге  қабілетті жастағы әйелодерді профилактикалық  тексеруден өткізу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер

1. Е.М.Бабосов Прикладная социология, Минск, 2001, 213

2. Сонда, 221 бет. 

3. Арғынбаев Х. Қазақ отбасы, Алматы 1996 ж, 87

4. Г.Қаңтарбаев Ажырасудың алдын  алу себептері

5.Сонда, 3 бет 

6. Нысанбаев Ә. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы.

І том. Алматы. 1998ж. 289 бет.

7 Проблемы быта, брака и семьи  Вильнюс,1970 г,

8 Социология Күнхожаев Н.Р. Найзағараева  Е.К. Алматы

9. Харчев А.Г. Голод С.И. Профессиональная  работа женщин

10. Харчев А.Г. Голод С.И. Профессиональная работа женщин

11. Исаева Г. “Шаңырақ шаттығы”  Алматы 1992 ж, 182

12. Тәтімов М.”Әйелдерді еркектерден  көп дейді” Ана тілі 1999

13 Бабаева Л.Б. Российские и  американские женщины-предприниматели. \\ Социс,

14 Ә.Халиллаева Отбасы өмір тұтқасы, (Жас қазақ)

15 Исаева Г. “Шаңырақ шаттығы”  Алматы 1992 ж ,

16 ҚР-ң «Неке және отбасы