Саяси идеология және саяси сана

Саяси идеология және саяси сана

Саяси идеология – «қоғамдық санадағы түрлі формада болатын идеялар, елестер, түсініктер жүйесі (философиядағы, саяси көзқарастардағы, құқықтағы, моральдағы, мәдениеттегі, діндегі) Идеология қоғамдық тұрмыстың адам санасында қабылдануының айнасы деп те қарастыруға болады, және ол пайда болғаннан кейін-ақ ол қоғамның дамуына белсенді түрде әсер етеді: дамытады (прогрессивті идеология), оған кедергі келтіреді (реакционды идеология) Таптық қоғамда идеология әрқашан таптық болады. Идеологиялық күрес саяси және экономикалық күреспен қатар таптық күрестің негізгі формаларының бірі болып табылады.  
 
Идеология ерекшеліктері 
Жалпы алғанда, идеология ұғымына келесідей анықматаманы беруге болады. Идеология – саясат субъектілерінің белгілі бір шындыққа қатысты көзқарастары мен идеялары жүйесі, мақсаттары, мүдделері, ұмтылыстарының теоретикалық жүйесі. Идеология терминін алғаш рет ғылымға еңгізген француз философы Лестют де Граси еді. Оның 1801-1815 жылдар аралығында жазылған 4 томдық «Идеология элементтері» бар. Ол өз еңбегінде сана көріністерінің этикалық, моральдік және саяси негіздерін, оның логикалық, психологиялық түсіндірмелерін табуға талпынады.  
Саяси сана - өмірдегі саяси қатынастарды бейнелейтін, оларды түсініп-сезінетін, адамдардың бұл саладағы іс-әрекеттеріне бағыт-бағдар беретін әлеуметтік сезімдер, түсініктер, көзқарастар жиынтығы. Яғни, адамдардың саяси өмірді түсініп, сезінуі. Оған ең алдымен қоғамдағы саяси идеяларды, көзқарастарды, мақсат-мүдделерді ұғынуы, саяси билікке қатынасуы жатады. Олар адамның іс-әрекетіне, әр түрлі жағдайда өзін-өзі ұстауына тікелей әсер етеді.

Саяси сана деңгейлері

Саяси сана деңгейлері - қарапайым саяси сана және теориялық саяси сана, саяси психология және саяси идеология деген деңгейлерден тұрады. Қарапайым саяси сана қалыптасып жүйеге түспеген, күнделікті саяси өмірден туған әдет-ғүрып, дағды, дәстүрлі нанымдар, тағы сол сияқтылардың жиынтығы. Ол күн сайынғы саяси өмір тәжірибесін байқап, пайымдаудан пайда болады. Саясаттың тереңіне бойламай, себеп-салдарын сараламай, көбіне сыртқы белгілеріне байланысты қорытынды жасайды. Сондықтан ол саяси сананың төменгі сатысына жатады. Теориялық саяси сана жағдайлардың мән-мағынасын анықтап, оларды айтарлықтай жоғары дәрежеде теориялық түрғыдан жинақтап бейнелейді. Сондықтан ол тұжырымдамалар мен көзқарастардың жүйесі болып келеді. Теориялық саяси сана қарапайым саяси сананың негізінде пайда болады және олар бір-біріне ықпал етеді. Теориялық саяси сана стихиялық түрде туындамайды, оны арнайы дайындығы жоғары саяси сауаты бар теоретик адамдар қалыптастырады.

Саяси сананың функциялары

Саяси сананың функциялары - саясаттың институтционалдық емес элементі ретінде келесі функцияларды орындайды: когнитивті, яғни, саяси субъектілер функцияларын орындау мен модификациялау үшін қоғамның әрдайым білімді жетілдіру мұқтаждықтарын көрсету; коммуникативтік, яғни, субъектілердің өзара және билік институттарыменсаналы өзара қарым-қатынасын қамтамасыз ету; идеялық, яғни, саяси әлемді өзінше түсінуге субъектілердің қызығушылық танытуын түсіндіруі.