Сүйектің сынуы

  Бұғана  сьшғанда: сынған жерді басып көргенде, ондағы майысулардьщ болуы байкалады. Жөрдем көрсету кезінде колтык астына мақта немесе дөкеден жасалған тығыз калткы койыльш, сосын зардап шегушінің қолын шынтақ буынынан бүгеді, иық сүйегін денеге қатты қысып тұрып, оған қолды мьщтап бинтпен орайды немесе үшкіл орамалмен бекітеді.

  Қабырға сынганда: тура (жоғарыдан күлаганда, соккы тигенде) және тура емес (кеуде клеткасы қысылғанда) жаракаттар нөтижесінде пайда болады. Бір уакытта қабырғадағы өкпе қабы, қабырғааралык тамырлар мен жүйкелер, кейде өкпе, бауыр, көк бауыр да закымдануы мүмкін. Қабырғаның өткір сынықтары өкпеге закым келтіріп, пневмоторакс пен ішке қан кету дамуына ыктал етуі мүмкін.

    Иммобилизация — барынша дем шығару кезінде кеуде клеткасына нығыздалған айналма таңғыш салу. Ауру сезімі

мен жөтелді  азайту үшін промедол жөне кодеин қолданы-лады. Көптеген сыныктар, ішкі органдардьщ закымдануы, пневмоторакс жөне жаракаттьщ тұншығу кездерінде жарты-лай отырған жағдайға тасымалданып, емдеу мекемесіне жіберіледі, зардап шегушінің жағдайы бақыланады.

   Омыртқа сынғанда: бұл аса ауыр закымдану; жамбас суйектері қызметінің бұзылуына, қол-аяқтьщ сал болып қалуына өкеп соқтыратьш жұлынның жаншылуымен коса беріледі. Сынықтар ашық, жабык, асқынған, аскынбаған, жаншылған болуы мүмкін.

   Алғанщы медициналык жөрдем көрсету кезінде  жұлынның жаншылып калуын (закымдануын) тудырмас үпгін, омыртқа бүгілуін боддырмау қажет. Арнайы уақытша белгілеулер — зардап шегушіні етпетінен абайлап зембілге салады, иық асты мен бас жағына жастьщ немесе қалтқы кояды. Жұмсақ зембілге аркасымен жатқызғанда, оған ағаш жайма тақта, фанер, кең тактайша немесе бірнеше ұзын фанер жактаулар салынады (аурудың аркасына жөне бүйіріне тәрт фанер жақтауларды бинтпен орап байлап қоюға болады).

   Мойын омыртқалар сьгаған  кезде — зардап шегушіні зембілге аркасымен жатқызады, ал мойьш астына (кейде иьщ астына) жастык немесе бүктелген киім, мүмкіндік болса, мойьш астына макта жағальщ сальшады (мақтаньщ қалын қабатымен орап, дәкелі бинтпен таңу). Жаракаттьщ шок күбылыстары кезінде шокка карсы шаралар жүргізу жөне тездетіп емдеу мекемесіне жеткізу.

  Жамбас  сүйегі сынғанда: зардап шегушіні керпемен жабылған жайма тақтаға жаткызады (тактай немесе фанер) жедел түрде емдеу мекемесіне жеткізеді. Сынықтар жай (жамбас сүйегі тұтастығының бұзылмауы) жөне күрделі (жамбас сүйегі тұтастығыньщ бүзылуы) больш табылады; сондай-ақ ұршыктық ойықтың сынуы — сан сүйегінің шығуымен жөне сан сүйегінін шьщпауымен де ажыра-тылады. Соңғылары жамбас сүйегінің асиметрияға үшырауына немесе кисаюымен, ауырсынғыштық және ауыруымен ерекшеленеді. Сан сүйегінің шығуы — табиғи емес, жамбастың жағдайы серіппелі түрде бекітілген, оның басы өзгертілген жағдайда болады. Ауыр сыныктар кезінде қан кету 1,5 — 3 л дейін жетеді. Алғашкы медициналық жөрдем зардап шегушіні ^ғгі:и' астына кішігірім калткы салып, арқасымен жатқыаып, жалпақ тақтайлы зембілде шығарумен жүргізіледі.

  Қол сынғанда: жақтау салу кезівде келесі ережелерді сақтау керек:

• зақымданған колды созуға болмайды;
• ашык жара мен катты қан кету кезінде, алдымен,таңғыш пен жгут салынады, сосын қолдың екі жағынан жақтау қойылады;
• екі жақтау да сынык орнынан төмен жөне жоғары орналасқан буындарды камтуы керек;

  —жактауды салар алдында жұмсак мата немесе мактамен орау қажет.Тасымалдағыш жактауды салу кезіңде колды белгілі бір жағдайға қояды:

1. кол иык буьшында біраз алға беріліл, тік бұрыштап шынтакта бүгіледі;
2. көп жағдайда алақан ішке карай қысылады;
3. кол қоспасы біраз сыртқа қарай бүгіліл, саусақтар жартылай бүгіледі, ол үтігін аурудьщ алаканына бинт немесе дөкеге оралған тығыз мақта түйіншегі салынады. Зардап 
   шегуші оны саусақтарымен қысып алады.

   Стандартты  сым темірлі жақтауларды (Крамер) пайдаланған дұрыс, ал олар колда болмаған жағдайда — фанер, картон немесе басқа жактаулар колданылады, ен болмағанда — зақымданған қолды үшкіл орамалмен асып қою керек (қол коспасы мен білек сынуы кезівде) немесе оны денеге бинтпен орап тастайды (иық сынған кезде).

   Иык сынған кезде жақтауды бүгілген колдың сырт жағьша салады: саусақ түбінен бастап, козғалмайтын қодцың иық буынына дейін. Жақтаудың үзындығы келмеген жағдайда оньщ үштарына фанер тақтайшаны бинтпен орау аркылы ұзартуға болады.

  Білек сүйектер сьшған кезде жақтаушаны тікелей  білекке салады, ал бинтпен оралған білекті үшкіл орамалмен асып кояды.

  Қол қоспасы мен саусак сүйектерінің сынуы кезінде жактаушаны алаканының бетіне салып, мыктап бинтпен орайды, ал қолды үшкіл орамалмен асып қояды. 

 Сүйектің сынуы

Сүйектің сынуы бұл оның тұтастығының бұзылуы. Ішінара (сүйектегі жарқын-шақ) немесе толық сынуы мүмкін. Ашық сынық өте қауіпті, ашық сыныққа қоздырғыштар енеді де асқынады және іріңдеу-қабыну процессінің дамуымен ушыға түседі. Сүйектің сынуының белгілері: жабық сыну кезінде сүйек сынған жердің сырқырауы, аяқ-қол саусақтары бастарының қысқаруы, сүйек сынған жердің қанталауы мен домбығуы, аяқ-қол қызметінің бұзылуы, буын дар арасындағы аяқ-қол төңірегінің бойындағы қозғалыстың қалыпсыздығы. Ашық сынық кезінде аяқ-қол бармақ бастарының қысқаруы мен қисаюы, жарада сүйек жарықшақтарының болуы, жарақаттанған жердегі қалыпсыз қозғалыс, аяқ-қолды қозғалтқан кездегі сырқырауы, жарадан қанның ағуы. Қол сынықтары, иық белдеуінің сынықтары, иық басының өсігі сынған кезде иық буынының қозғалуы қиындап, шамалы ісініп және  иық өсегін басқан кезде сүйек сырқырайды

Алғашқы  медициналық көмек: 

Қолтыққа мақтадан жасаған  жастықша қойып, ал  қолдан  шынтақтан тік бұрыш жасай отыра бүгіп, Дезо таңғышын  кеудеге бекітеді немесе орамалмен асып қояды.

Иық басы өсігінің, мойыны мен буын ойығы сынып жылжып кетуін жақтау салып, фронтальды жазықтыққа қарағанда 10 градус артқа қарай  тартып бекітеді. Жақтауды бір айға салады. Алғашқы күннен бастап емдік  физкультура жүргізіледі. Иық буынын 15-20 күннен кейін қозғалта бастайды.  Жауырын сынығының басқа түрлері кезінде Дезо таңғышын немесе орамалды 5-7 күн бойы пайданалады, сонан соң емдік гимнастика жасайды.

Бұғана сынықтары көбінесе сыртқы шекараға жақын  ортанғы үшінші бөлігінде  және бұғананың қатты иілген ортанғы үшінші бөлігімен жіңішкерген  жерлерінде болады. Ересек адамдардың бұғанасы жылжы сынады.  Балаларда көбінесе сүйектің астынғы, үстінгі қабаттары сынады – мұндай жағдайда  бұғана «көк шыбықша»  сынады. Бұғана сынығының  белгісі: сынықтың маңайында ісік, қан құйылу мен дағдылы қалыптың өзгергені қөрінеді, сынған жерлерді саусақпен басса ауырады, иықты қозғағанда бұғананың сынған жері ауырады, кейде осындай әдеттегіден тыс қозғалыстық пен сүйектің сықыры сезіледі. Зардап шегушіні тексеру шыбық артериясын басып көрумен, терінің  сезімталдығы мен саусағының  қимылдауын анықтауымен аяқталуға тиіс жас ерекшелігіне қарай сүйек  жарықшағы 2-5 аптадан кейін біте бастайды. Алғашқы медициналық көмек: бұғана сынғанда Дезо таңғышын немесе орамал таңғышын салады, балалардың бұғанасы сынса, айқастыра танады.  Саусақ түйіспелері мен буын сүйектерінің ашық сынығы кезінде жараға тазартқыш таңғыш қойғаннан кейін, алақанға саусақтар жартылай бүгіліп тұру үшін дәкемен оралған  тығыз мақта түйірін қояды.

Білекке, шашақтың ұшына және саусақтарға үйеңкі, картон немесе саты шинасын қояды, қолды орамалмен мойынынан іледі. Білек сүйегі сынған кезде шинаны саусақтарды қамти отыра  иыққа жақындатып отырып, шынтақ буынын 90 градусқа бүгіп салады және орамалмен іліп қояды. Тоқпан  жілік, шынтақ жілік, кәрі жілік сынған кезде саты шинасымен немесе қолда бар құралдармен қолға ыңғайлы болатындай (физиологиялық) жағдай жасап  иммобилизация жүргізіледі.  Иммобилизация жүргізілгенде кемінде  2 буын, ал   иық сүйегі сынған кезде 3 буын бекітіледі.

Табан сүйектері мен сирақ-табан буындары сынған кезде иммобилизация үшін  саты шинасын Крамера  немесе қолда бар құралдармен паданалады. Шинаны алдымен табанның өкшесі мен сирақтың артқы жақ үстіне  қоюға ыңғайлы болатындай етіп бүгеді. Өкше сүйегі үшін үңгіме жасайды, оған өкше сүйегіне қысым түспей үшін мақта салады. Бұдан кейін шинаны аяқ-қолға салады және сирақтың төменгі тұсі мен табан арқылы бинттің сегіздік тәріздес орамдарымен бекітеді, оны бинттің шеңберлі орамдарымен сирақтың үстінгі жағында аяқтайды, шина салған кезде табан мен сирақтың арасында тік бұрыш болу керек. Сирақ сүйегі сынған кезінде иммобилизацияны сирақ, табан және тізе буындарының қозғалмауын қамтамасыз ете отыра, бір шинаны сыртқы жағынан, екіншісін ішкі жағынан үшіншісін сирақтың артқы жағынан табанның өкшесіне дейін қояды. Егер ешқандай құрал табылмаса, онда зақымдалған аяқ- қолды зақымдалмаған аяқ-қолға байлап тастауға болады. Сан сүйегі сынған кезде ең жақсы көлік шинасы (Диттерихс шинасы) болып табылады. Шина ұзындығын оңай өзгертуге болатын екі ағаш шинадан тұрады және бұрамасы бар ағаш өкшеден тұрады. Бұл шинаны киімнің үстіне салады және ағаш өкшені сырқат аяқтың табанына байлаудан бастайды. Зардап шегушінің бойына қарай шинаның қажетті үзіндығын таңдайды, шинаның үзін жағы санның сыртқы жағына салады оны қолтықтың астынан бастайды да өкшеден 12-15 см. төмен салады, ал шинаның қысқа бөлігі шаптан бастап өкшеден төмен 12-15 см. салынады. Бүйірдегі шинаны әуелі ағаш өкшенің ілгек арқылы өткізіледі және өкшенің астына шинаның төсімдері қиғаш тақтайшамен бекітіледі. Шинаны аяқ пен денеге енді бинтпен, белбеумен, орамалмен орайды.